به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ موضوع انتخاب ولیعهد در عربستان سعودی، بویژه در سال‌های اخیر از جمله مسائل اساسی و چالش برانگیز این کشور بوده است. ملک عبدالله، در دوران پادشاهی خود سعی کرد تا این چالش را با ارائه ابتکار و طرحی تحت عنوان "شورای بیعت" حل کند؛ بنابراین وی در سال ۲۰۰۵ با صدور دستوری این نهاد را بطور رسمی تاسیس کرد. اعضای شورا را، پسران ذکور عبدالعزیز تشکیل می‌دهند و در صورتیکه هرکدام از پسران فوت کرده و یا ناتوان باشد، یکی از پسران او به انتخاب پادشاه به‌جای پدر در شورا حضور خواهد داشت.
تعداد این پسران یعنی ۳۴ نفر در کنار عضو دیگر از جمله دو پسر اصلح پادشاه و یک ولیعهد مجموعا ۳۷ نفر را تشکیل می‌دهد. در چارچوب شورای بیعت هر پادشاه میتواند حداکثر سه ولیعهد برای خود انتخاب کند؛ ساختار شورا برای انتخاب ولیعهد بدین صورت است که نیازمند موافقت اکثریت اعضای شورای بیعت بوده و چنانچه گزینه معرفی شده توسط پادشاه برای ولیعهدی مورد موافقت شورا قرار نگیرد، شورا راسا به معرفی نامزدهایی اقدام خواهد کرد و درصورت تضاد آرا بین گزینه پادشاه و شورا نامزدی که بیشترین موافقت و رای را کسب کرده به عنوان ولیعهد معرفی خواهد شد.
با در نظر داشتن چنین قاعده و چارچوبی؛ ملک عبدالله، سلمان‌بن‌عبدالعزیز را به عنوان ولیعهد خویش و محمد مقرن‌بن‌عبدالعزیز را جانشین ولیعهد معرفی کرد. با روی‌کارآمدن سلمان‌بن‌عبدالعزیز در سال ۲۰۱۵ به عنوان پادشاه جدید، مقرن‌بن‌عبدالعزیز ولیعهد بعدی و محمدبننایف جانشین ولیعهد معرفی شد.
اما از همان ابتدای روی‌کارآمدن ملک سلمان، وی اقدام به ساختارشکنی‌هایی کرد و یک‌ماه پس از پادشاهی، مقرن‌بن‌عبدالعزیز را با طرح مقدمه‌ای تحت‌عنوان "خودش خواست" از ولیعهدی کنار زد و بجای او، محمدبننایف از جانشینی‌ولیعهدی به ولیعهدی رسیده و ملک سلمان، محمدبن‌سلمان را که وزیر دفاع بود به‌عنوان جانشین‌ولیعهد معرفی کرد. این حذف قدم به قدم تا رسیدن به ولیعهدی تام بن‌سلمان تدوام داشت.
دوسال بعد و در ژوئن ۲۰۱۷ (خرداد۹۶) بار دیگر ملک سلمان طی یک بلندپروازی محمدبننایف را به بهانه اعتیاد به داروهای آرام‌بخش از ولیعهدی خودبرکنار و سایر مناصب سلطنتی عربستان را از وی گرفته در حبس خانگی کرد. پس از آن بن‌سلمان، با ۳۴ رای از ۳۷ رای به عنوان ولیعهد جدید معرفی شد.
تدوام دامنه برکناری و بازداشت‌ها به نوامبر همان سال رسید و طی دو اقدام ابتدا متعب‌بن‌عبدالله پسر ملک عبدالله که ریاست گارد ملی به عنوان یکی از مهترین‌نهادهای عربستان که به‌منزله سیطره بر نیروهای اطلاعاتی-امنیتی این کشور بود را برعهده داشت؛ طی حکمی از جانب ملک سلمان برکنار شد، متعب از جمله گزینه‌های پادشاهی آینده و از شخصیت‌های مورد احترام در میان آل‌سعود بود. و پس از برکناری متعب‌بن‌عبدالله، ۱۰ شاهزاده سعودی و ۱۲ وزیر سابق توسط کمیته تازه‌تاسیس "مبارزه با فساد" که ریاست آنرا خود بن‌سلمان برعهده داشت؛ به اتهام فساد اقتصادی بازداشت شدند.
هموار کردن مسیر ولیعهدی بن‌سلمان همواره با حمایت تام ملک‌سلمان از سویی و حذف شخصیت‌های متنفذ ودر عین‌حال منتقد بن‌سلمان همراه بودا‌ست.از ۲۰۱۷ تا کنون بن‌سلمان به‌عنوان ولیعهد بلامنازع سعی در ایجاد تحولاتی اصلاح‌طلبانه و البته بسیار بلندپروازانه داشته که شکست و ناکامی وی اجرای این برنامه‌ها چه در عرصه داخلی و چه بین‌المللی قابلیت و صلاحیت ولیعهد جوان را بیش از پیش مورد تردید و انتقاد قرار داده‌است، بنابراین بن‌سلمان جوان این‌بار بجای سعی در بدست‌آوردن قدرت،دچار ترس برای از دست دادن قدرت شده‌است.
پس اواسط مارس ۲۰۲۰ سه‌تن از شاهزاده‌های ارشد سعودی از جمله احمدبن‌عبدالعزیز، محمدبننایف ونواف‌بن‌نایف را به‌بهانه خیانت و تلاش برای کودتا دستگیر کرده‌است. ادعایی که هرچندهنوز ثابت نشده اما در فضای کنونی حاکم بر عربستان سعودی، صرف این ادعا میتواند دستاویز محکمی برای کنار راندن رقبا و مخالفان پادشاهی بن‌سلمان قلمداد شود.
در بین بازداشتی‌ها، احمدبن‌عبدالعزیز از جمله‌گزینه‌های اصلی و مناسب برای تصدی جایگاه پادشاهی این کشور می‌باشد همچنین وی در سال ۲۰۱۷ از جمله‌کسانی بود که با ولیعهدی بن‌سلمان مخالفت کرد و هرچند محمدبننایف از ولیعهدی کنار گذاشته شده و تحت‌نظر بوده اما همچنان از نفوذ و قدرت قابل توجهی بین قبایل عربستان برخوردار است؛ بنابراین داشتن مخالفت، رقابت همراه با قدرت، برای ولیعهدی که جایگاهی نه مبتنی بر مقبولیت ذاتی و همگانی، بلکه بر پایه حذف رقیب و کنارگداشتن پله‌پله منتقدان و مخالفان بوده، میتواند ترس‌آور و خطرناک باشد و درگیر بودن در بحران‌ها و چالش‌هایی که بخش زیادی از آن‌ها حاصل ماجراجویی و بی‌تجربگی وی بوده بیش از پیش زیر پای ولیعهد را خالی می‌کند.
از جمله‌ی این بحران‌ها؛ حل نشدن موضوع قطر، شکست در جنگ یمن، انشقاق و اختلاف‌های داخلی در خاندان آل سعود، عدم تثبیت قطعی جایگاه ولیعهدی، قتل خاشخچی و تبعات بین‌المللی آن، نگرانی از انتخابات آینده امریکا و عدم انتخاب مجدد ترامپ و روی‌کار آمدن دموکرات‌ها به‌عنوان متحدان دردسرساز، گسترش ویروس کرونا و تعطیلی حج و عمره، مخالفت‌های محافظه‌کاران داخلی با طرح‌های اصلاح‌طلبانه بن‌سلمان و کاهش قیمت نفت و احتمال وقوع بحران اقتصادی ناشی از آن.
با توجه به مولفه‌های گفته شده بن‌سلمان تمام تلاش خود را کرده و حتی می‌کند تا بتواند ولیعهد قدرتمند عربستان با‌قی بماند و تا برگزاری نشست گروه ۲۰ در آذر۹۹ در ریاض، به عنوان پادشاهی این کشور از این نشست استقبال کند. بنابراین تدوام بازداشت‌ها و اتهامات علیه شخصیت‌های متنفذ این کشور تا نیل به این هدف بزرگ همچنان دور از انتظار نخواهد بود و چه بسا خود ملک سلمان با یک حرکت نهایی و بزرگ برای تحقق هدفی که از سال ۲۰۱۵ تا‌کنون تدوام داشته‌است، به‌نفع پسر جوان خود کناره‌گیری کند.
گزارش از سعیده اسدی
