دانشجویان دکتری: آزمون جامع حذف شود/ جایگزین مناسب آزمون جامع دکتری چیست؟

به گزارش خبرنگار صنفی آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دانشجویان دوره‌ی دکتری پس از گذراندن واحدهای آموزشی موظف به گذراندن آزمون جامع هستند و این آزمون شرط ورود به مرحله‌ی پژوهشی، یعنی نوشتن رساله است. وزارت علوم هدف از آزمون جامع را این گونه ترسیم کرده است: «ارزیابی جامع به منظور احراز قابلیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشجو است این آزمون باید به گونه‌ای باشد تا توانمندی، تحلیل و استنباط دانشجو از نظر اساتید راهنما و مشاور و 3 نفر از اعضای هیئت علمی با پیشنهاد گروه و تأیید معاون آموزشی مؤسسه برای آغاز فعالیت پژوهشی سنجیده شود.»

نکته‌ای که درباره برگزاری آزمون جامع مهم به نظر می‌رسد این است که دانشگاه‌ها برای برگزاری این آزمون از آیین‌نامه‌های داخلی خود استفاده می‌کنند و از مدل واحدی پیروی نمی‌کنند، با این حال مراحل برگزاری این آزمون مشابه همدیگر است.

در ادامه «مراحل برگزاری آزمون جامع دوره دکتری»، که معمولا دوبار در سال برگزار می‌شود، را مشاهده می‌کنید:

 پیش‌نیازهای شرکت در آزمون جامع دکتری

دانشجویان لازم است برای شرکت در آزمون جامع دکتری حائز برخی از شرایط باشند؛ از جمله:

- گذراندن واحدهای درسی به طور کامل
- میانگین نمرات واحدهای گذرانده دانشجویان، باید 16 یا بالاتر باشد
- داشتن کارنامه قبولی معتبر در آزمون زبان خارجی

نمره قبولی در آزمون جامع دکتری

آزمون جامع دکتری دارای بخش شفاهی و کتبی است. ارزش آزمون کتبی 70 درصد و ارزش آزمون شفاهی 30 درصد است و دانشجویان باید برای گذراندن این مرحله نمرات لازم را کسب نمیاند در ضمن میانگین کل نمرات دانشجو در آزمون جامع نباید از 16(بر پایه نمره 20) کمتر باشد.در صورت عدم موفقیت دانشجو در مرحله آزمون جامع، وی از ادامه تحصیل محروم خواهد شد.

شرایط معافیت از آزمون جامع در دانشگاه های مختلف

آیین نامه معافیت از امتحان جامع در مقطع دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب

ماده 1. امتحان جامع، آزمونی تخصصی است که پس از گذراندن واحدهای درسی دوره آموزشی به‌منظور احراز قابلیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشجو برگزار می‌گردد. دانشجو باید با نظارت گروه آموزشی ـ پژوهشی مربوط در یک آزمون که شامل سه یا چهار ماده امتحانی به انتخاب گروه آموزشی است، شرکت کند. این آزمون باید به‌گونه‌ای باشد تا توانمندی تحلیل و استنباط دانشجو از نظر گروه سنجیده شود.

ماده 2. حداقل نمره قبولی در آزمون جامع میانگین شانزده (16) از همه مواد امتحانی می‌باشد که نباید نمره هیچ‌کدام از مواد امتحانی کمتر از چهارده (14) باشد.
تبصره: درصورتی اخذ نمره کمتر از چهارده (14) در یک یا چند ماده امتحانی درصورتی که میانگین کل نمرات کسب شده بالاتر از شانزده (16) باشد، دانشجو ملزم به شرکت مجدد در آزمون همان ماده امتحانی است و پس از کسب نمره قبولی در آن ماده قبولی ارزیابی جامع در همان ترم اولیه برای ایشان درج می‌گردد.

ماده 3. گذراندن کلیه واحدهای درسی اعم از جبرانی و اصلی برای اخذ مجوز شرکت در امتحان جامع ضروری است.
تبصره: آن دسته از دانشجویان دکتری که در آزمون جامع قبول شده‌اند و پس از آن مشخص شده است که در برخی دروس دوره آموزشی نمره نیاورده‌اند، نیاز به شرکت دوباره در آزمون جامع ندارد.

ماده 4. درصورت عدم قبولی در امتحان جامع دانشجو تنها یک‌بار دیگر می‌تواند در آزمون شرکت نماید و آن را با موفقیت بگذراند در غیر این‌صورت، دانشجو از ادامه تحصیل محروم می‌گردد.
تبصره: تصمیم‌گیری در مورد ادامه تحصیل و امکان شرکت مجدد در آزمون در مورد این دسته از دانشجویان برعهده کمیسیون بررسی موارد خاص دانشگاه خواهد بود.

ماده 5. مدیران گروه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه می‌توانند در صورت صلاحدید و پس از بررسی و تایید در کمیته علمی گروه، دانشجویان دانشگاه ادیان و مذاهب را با ارائه دو مقاله علمی ـ پژوهشی چاپ شده در مجلات دارای نمایه معتبر که در ذیل نام و نام خانوادگی دانشجو عبارت «دانشجوی رشته . . . . [نام کامل رشته تحصیلی] دانشگاه ادیان و مذاهب» درج گردیده باشد، از شرکت در ارزیابی جامع معاف کنند و نمره هفده (17) برای این دسته از دانشجویان درنظر گرفته خواهد ‌شد.

تبصره 1: بررسی و تایید؛ اصالت مقالات و ارزش علمی و همچنین ارتباط موضوع مقالات با رشته تحصیلی دانشجو برعهده گروه‌ می‌باشد و نحوه اجرای این بررسی‌ها به تشخیص گروه‌ها خواهد بود.

تبصره 2: منظور از مجلات معتبر فقط شامل این موارد می‌گردد: نشریات دارای درجه علمی ـ پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. نشریات دارای درجه علمی ـ پژوهشی از شورای عالی حوزه‌های علمیه.

ماده 6. یکی از مقالات ارائه شده توسط دانشجو باید با همکاری اعضاء هیئت علمی گروه مربوط و یا اساتید مورد تایید گروه به تالیف رسیده باشد.

ماده 7. گروه می‌تواند با ارائه مقاله یا مقالاتی که تمامی شرایط ماده سابق را دارا باشد، دانشجو را از شرکت در یک یا چند ماده محدود امتحانی نیز معاف نماید.

ماده 8. این آیین نامه در هشت ماده به تصویب رسیده و از ابتدای نیم‌سال اول سال تحصیلی 96 ـ 95 لازم اجرا است.

آیین نامه معافیت از امتحان جامع در مقطع دکتری دانشگاه علم و صنعت

معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت در نشست دانشجویان دکتری ورودی 97 با هیات رییسه دانشگاه گفت: دانشجویان دکتری که معدل دروس آنها، بالاتر از 17 باشد از امتحان کتبی آزمون جامع معاف هستند ضمن اینکه تاریخ آزمون جامع نیز حداکثر تا پایان نیمسال سوم است.

مخالفین آزمون جامع چه می گویند؟

احسان کاظمی «دانشجوی دکتری رشته روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد» در یادداشتی اختصاصی برای «خبرنامه دانشجویان ایران» نوشت:

آزمونی که دانشجوی دکتری را که باید وقت و انرژی خود را برای نوشتن رساله‌ای در‌خور و کاربردی برای گره‌گشایی از جامعه بگذارد، هدر داده و دانشجو را وادار می کند تا برخی از همان دروسی را که در ترم‌های قبلی با موفقیت گذرانده، دوباره با صرف زمانیِ یک ترم کامل، دوباره به صورت کتبی و شفاهی آن هم در فاصله زمانی دو یا سه روز به طور فشرده آزمون دهد تا صلاحیت ورود به ترم بعدی و نگارش رساله خود را پیدا کند. سوال این است که آیا این نظام آموزشی از نتیجۀ آزمون‌هایی که در پایان ترم دوم و سوم دکتری از دانشجو گرفته می شود مطمئن نیست یا به طور کلی دوبار آزمون دادن، میزان یادگیری و دانش و مهارت دانشجویان را بیشتر می‌کند و یا اساساً این آزمون جامع، سنت و رسمی آکادمیک است که گویی نبودنش، خلایی جدی و لطمه‌ای جبران ناپذیر به ساختار این مقطع وارد خواهد کرد؛ بدون آن که واقعاً چرایی و فلسفۀ وجودی این نوع آزمون روشن باشد.

درگیر ساختن نه تنها دانشجو بلکه استادان و نظام آموزشی با چنین آزمونی آن هم برای یک ترم تحصیلی، چه معنا و مفهومی دارد و از نظر علمی و آموزشی چه کارکرد مثبتی برای رشد و توسعۀ نظام آموزشی جامعه خواهد داشت؟ آیا تا کنون مسئولین امر در حوزۀ آموزش عالی به تحلیل و بررسی ضرورت وجودی این نوع آزمون نشسته‌اند؟ تحقیقی مبسوط در خصوص لزوم برگزاری این آزمون در بهبود وضعیت علمی دانشجویان دکتری که آماده ورود به حوزۀ نگارش رساله و انجام پژوهش خود هستند خواهد داشت؟ آیا می توان گفت بدون گذر از این خوان، ورود دانشجو به رساله نویسی، به این دلایل متقن و محکم، نادرست است. آیا می توان گفت اخذ مدرک دکتری بدون گذراندن امتحان جامع، همان خالکوبی تمثال شیر بی یال و دم و اشکم است؟

آیا بهتر نیست یا وقت آن نرسیده است به جای ایجاد این دغدغه آماده شدن برای آزمون جامع در دانشجویان- که آن قدر انرژی و وقت و مهم‌تر از همه انگیزش تحصیلی را فرسوده می‌سازد و رمق آنها را برای ورود به ترم بعدی که انجام پژوهش و نوشتن رساله است می‌گیرد-، گزینه‌های بهتری را جایگزین کنیم؟ گزینه هایی مثل:

_ شرکت در دوره ها یا کارگاه های آموزشی مرتبط با رشته تحصیلی خود یا موضوعی که به عنوان پایان نامه مدنظر دارند تا از این طریق، بنیه اجرایی و عملی‌شان هم تقویت شود و بهتر آماده ورود به بازار کار یا عرصه کاربردی تخصص خود شوند و ارائۀ مقاله یا محصولی که نشان دهندۀ انجام این امر از سوی دانشجو باشد.

_شرکت در همایش‌ها و سمینارهای علمی مرتبط با رشته یا موضوع پایان نامه خود با ارائۀ مقاله. با این کار، دانشجویان حضور در محافل علمی را بهتر تجربه کرده و ضمن آشنایی با دیگر حوزه‌های علمی رشته خود، زمینه آشنایی و همکاری بین متخصصان نیز فراهم می گردد.

_ تالیف یا ترجمه کتابهای جدید و علمی با تائید استادان خود. این کار نه تنها باعث می‌شود تا دانشجویان در حوزه تخصصی خود به جستجوی بیشتر منابع و مطالعه آنها بپردازند بلکه به تولید محصولات علمی نیز کمک می کند.

_ خدمت رسانی داوطلبانه و رایگان به جامعه در زمینۀ تخصص خود. از این طریق، دانشجویان دکتری نه تنها دِین خود را به جامعه تا حدودی ادا می‌کنند و احساس تعلق اجتماعی‌شان را افزایش خواهند داد، بلکه جامعه نیز از وجود آنان منتفع خواهد شد و روحیه جهادی در حوزۀ علم نیز معنای تازه‌ای می‌یابد.

مسئولین امر چه می گویند؟

سیدجواد ساداتی نژاد عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، گفت: برای جایگزینی آزمون جامع دکتری با میانگین نمرات موارد و معیارهایی وجود دارد که می‌توان معیارها را با هم مقایسه کرد؛ ولی در کل برای جایگزینی باید ببینیم مقایسه این دو معیار با هم در چیست؟

بیش تر بخوانید// جایگزینی آزمون جامع دکتری با میانگین نمرات