خبرنامه دانشجویان ایران: در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بالا رفتن سطح آگاهی سیاسی جامعه و افزایش حس مسئولیت و مشارکت مردم به ویژه جوانان دانشجو در امور سیاسی و به طور کلی توسعه سیاسی به خوبی نشان می دهد که جامعه امروزی ایران اسلامی بستر تحقق نخبه پروری سیاسی را مهیا کرده است. از طرفی هم باید گفت که پرورش نخبگان سیاسی در کشورمان بدون آسیب شناسی علوم سیاسی در ایران امکان پذیر نیست و لازم و ضروری به نظر می رسد تا در دانشگاهها این مهم در دستور کار جدی قرار گیرد تا همچنان که نخبگان علمی را مورد تشویق قرار می دهیم به نخبگان سیاسی نیز به همان میزان بها بدهیم و در کشف و شناسایی استعدادهای سیاسی در دانشگاههای سراسر کشور تلاش کنیم.
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که با گذشت ۳۰ سال از انقلاب اسلامی و کنار رفتن تدریجی نسل اول مدیران و کارگزاران انقلاب، ضروری است که نسل جدیدی از نخبگان و مدیران سیاسی برای پیشبرد اهداف متعالی انقلاب و نظام پرورش یابند و از آرمان های اصیل دینی و ملی و انقلابی صیانت به عمل آورند و از قانون اساسی حفاظت کنند و از همه مهمتر از مهارت کافی برای گذر از تنش ها و چالش های سیاسی برخوردار باشند.
احزاب سیاسی، مطبوعات، تشکل های دانشجویی، NGO ها و جنبش های اجتماعی از جمله مهمترین کانون هایی هستند که می توانند به نخبه پروری سیاسی روی آورند و جوانان شایسته، متعهد و علاقمند به فعالیت و تکاپو در عرصه های سیاسی و حکومتی را جذب کنند و با تربیت هدفمند آنان، به دغدغه کادرسازی و تربیت مدیران آینده کشور جامه عمل بپوشانند.
نخبه گرایی
واژه elite به معنای نخبه در قرن هفدهم برای توصیف کالاهایی با مرغوبیت خاص به کار می رفت و بعدها کاربرد آن برای اشاره به گروه های اجتماعی برتر مانند واحدهای ضربت نظامی یا مراتب عالی تر اشرافیت هم تعمیم یافت.
براساس گزارش های موجود برای اولین بار در قرن نوزدهم بود که نخبه گرایی به عنوان یک مکتب فکری در علم سیاست و جامعه شناسی سیاسی یا اندیشه های اشخاصی همچون «پاره تو» و «موسکا» مطرح شد و به تدریج رواج پیدا کرد و امروزه نخبه گرایی یکی از الگوهای رایج در جامعه شناسی سیاسی و از شاخصه های تاثیرگذار بر فرآیند تصمیم سازی و راهبردی در حکومت ها به شمار می آید.
رهبر معظم انقلاب نیز با شناخت ضرورت و اهمیت پخته بودن حرکت های سیاسی در کشور مبحث نخبه پروری سیاسی در سطح دانشگاه ها را مطرح کردند.
«محمدعلی اسدی پور» فارغ التحصیل رشته علوم اجتماعی در تهران در این باره می گوید: «در تاریخ سیاسی ایران همیشه جنبش های دانشجویی نقش مهمی را ایفا کرده، از همین رو برای تقویت این نقش و تاثیرگذاری مثبت آن بر شکل گیری جریان های سالم فکری در حوزا سیاسی لازم است تا به نخبه پروری سیاسی بپردازیم.»
وی می گوید: «انقلاب اسلامی زاده جنبش دانشجویی است، به گونه ای که می بینیم تشکل های دانشجویی در شکل دهی بسیاری از جریان های سیاسی دوران پیروزی انقلاب نقش مهمی داشتند، حال باتوجه به اهمیت این موضوع مطرح شدن نخبه پروری سیاسی از سوی رهبر معظم انقلاب بسیار بجا و به موقع است و نهادهای دانشگاهی باید در این زمینه فعالیت کنند.»
اما دوست دانشجوی وی به موضوعات دیگری اشاره می کند و می گوید: «به عقیده من فعالیت های سیاسی دانشگاه ها در بعد از انقلاب به خوبی هدایت نشده و حتی در زمان اصلاح طلبان به بیراهه هم رفته است تا جایی که برخی ها از نهاد مقدسی مثل دانشگاه به عنوان نردبان ترقی خود استفاده کردند و می خواستند دانشگاه و دانشجوی مسلمان ایرانی را در برابر ارزش های شناخته شدا انقلاب قرار دهند.»
«زهرا کاشمری نیا» دانشجوی مدیریت فرهنگی در دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز در تحلیل روند فعالیت های سیاسی دانشگاه ها در بعد از پیروزی انقلاب می گوید: «متاسفانه آن شور و شوق سیاسی در دانشگاه ها پس از پایان جنگ در مسیر درستی قرار نگرفت و تا آنجا راه را به انحراف رفت که در زمان حاکمیت اصلاحات بسیاری از جنبش های دانشجویی حتی در نقش ستون پنجم دشمن و به نفع مخالفان انقلاب اسلامی ظاهر شدند و با برگزاری جلساتی تحت عنوان کنفرانس پژوهشی یا همایش علمی علیه بسیاری از باورهای اصیل کشور موضع گیری کرده و دستاوردهای موجود را به چالش کشیدند، گرچه آن سیل خروشان رفته رفته فروکش کرد اما اینک می توانم به جرات ادعا کنم که امروزه فضای عقل محوری بر بسیاری از تشکل های دانشجویی حاکم است و دیگر از حرکت های احساسی و مواضع عجولانه و نسنجیده خبری نیست.»
وی که از فعالان یکی از انجمن های علمی فرهنگی دانشگاه آزاد محسوب می شود در ادامه همین بحث می گوید: «باتوجه به حاکم شدن فضای عقل مداری به جای احساس محوری باید به دنبال پیاده کردن راهکارهایی باشیم تا بتوانیم به موضوع نخبه پروری سیاسی بپردازیم و در کنار توجهی که به نخبگان علمی داریم به همان اندازه نیز زمینه های رشد نخبگان سیاسی در دانشگاه ها را فراهم کنیم.»
افزایش مشارکت جوانان
افزایش زمینه مشارکت اجتماعی جوانان در نهادهای مختلف و تشکل های گروهی و علمی، تقویت انگیزه های دانش آموزی برای ورود به دانشگاه و تشویق دانشجویان برای کسب مدارج عالیه علمی، برابری فرصت ها، مبارزه با فساد اداری و برچیدن رویه های غلطی چون تبارسالاری و فامیل بازی و... در زمره مهمترین بسترها و زمینه هایی هستند که می توانند نخبه گرایی حقیقی و بروز توانایی های نخبگی را رقم بزنند.
علی خضریان، دبیر اسبق سیاسی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل می گوید: «اهمیت پرورش نخبگان برای هیچکس پوشیده نیست ولی آن چیزی که باعث گردیده درخصوص پرورش نخبگان سیاسی صحبت کنیم این مهم است که متاسفانه تا به امروز در نگاه غالب، اصلا نخبه سیاسی معنا و مفهوم روشنی نداشته تا چه رسد به اینکه در جهت پرورش آن یک حرکت مناسب و قابل ذکری داشته باشیم.»
این عضو اسبق شورای مرکزی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل با تأکید بر اینکه تاکنون به جز معدود فعالیت های دانشجویی در زمینه نخبه پروری سیاسی اقدام کارسازی صورت نگرفته است می گوید: «اگر امروز می توان به کسی نخبه سیاسی اطلاق کرد، لزوماً نه به این معناست که تمامی این نخبگان پرورش داده شده اند، بلکه باید اذعان داشت که آنها خود به خود پرورش یافته اند و اگر قرار بود جریانی به نام نخبه پروری آنگونه که باید کار خویش را انجام دهد، بی اغراق باید گفت که هم اکنون شمار نخبگان جوان کشور- چه در سطح حوزه و چه سطح دانشگاه بی شمار بود.»
فرهنگ سازی
متفکران تاریخ بشری، علم سیاست را از مهمترین و پیچیده ترین علوم انسانی برشمرده اند. علم سیاست در ایران نیز همیشه به عنوان یکی از آموزه های مطرح اما نه به صورت مستقل وجود داشته است.
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که گسترش آموزش و سرمایه گذاری در تعلیم نسل جوان وتربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص و نخبه سبب پیشرفت آگاهی ها شده و این مسئله نیز تاثیر مثبت و بسزایی در فراهم شدن مقدمات نخبه پروری در جامعه ایجاد می کند.
کارشناسان نیازهای کنونی به نیروی متخصص را به هرمی تشبیه می کنند که سیستم آموزش عالی ما در مقابل آن همانند یک هرم وارونه است و هنگامی که بخواهیم این دو هرم را برهم منطبق کنیم، با وضعیتی مواجه می گردیم که در جایی که نیاز بسیار محدود است بازده و خروجی نظام آموزشی فوق العاده زیاد است و بالعکس در زمینه هایی که نیاز وسیعی وجود دارد، عملکرد نظام آموزش عالی ضعیف می باشد، از همین رو اصلاح نظام آموزشی یک نیاز استراتژیک برای مقوله نخبه پروری به شمار می آید.
مفهوم نخبه پروری سیاسی
ویلفردوپارتو، از صاحب نظران علوم سیاسی غرب طبقه نخبه را به دو دسته تقسیم می کند: اول نخبگان سیاسی یا حکومتی مرکب از افرادی که مستقیم یا غیرمستقیم سهم قابل ملاحظه ای در امور حکومت دارند. دوم نخبگان غیرحکومتی که بقیه افراد را دربرمی گیرد.
نخبه پروری سیاسی یعنی تلاش برای آموزش و پرورش نخبگانی که بتوانند با قرار گرفتن در سلسله مراتب قدرت، مسئولیت های سیاسی و اجرایی را در هرم قدرت کسب کنند و مبتنی بر اندیشه های دینی، نظام سیاسی در حاکمیت را به درجات عالیه ای از کارآمدی و توانمندی برسانند.
حجت الاسلام محسن رضاوندی از مدرسین علوم قرآنی می گوید: «در اندیشه ها و نظام سیاسی اسلام ناب محمدی(ص) اصولارقابت و تلاش برای کسب قدرت متضاد تعریف رایج آن در غرب است، چرا که در این نظام سیاسی که برگرفته از آموزه های دینی و قرآنی است افراد متدین و متعهد به ارزش های اسلامی با رعایت موازین اخلاقی، آگاهی و تقوا در هرم قدرت و تصمیم گیری های سیاسی قرار می گیرند و تمام هم و غم آنها استقرار عدالت، امنیت و تامین معاش جامعه اسلامی است.»
وی می گوید: «در چنین نظام سیاسی الهی هیچگاه کسب قدرت سیاسی به منزله رسیدن به تاج و تخت فرمانروایی تعبیر نمی شود بلکه از آن به عنوان توفیقی برای خدمت به بندگان خدا یاد می شود.»
رضاوندی می گوید: «با توجه به اینکه 03 سال از انقلاب اسلامی می گذرد و نسل سوم انقلاب باید با مبانی فکری و عقیدتی نظام جمهوری اسلامی آشنا شوند لازم و ضروری است تا توصیه حکیمانه رهبر معظم انقلاب مبنی بر نخبه پروری سیاسی مدنظر قرار بگیرد و در این راستا فعالیت های قابل ملاحظه ای در سطح دانشگاه های سراسر کشور صورت بگیرد.»
تحقق نخبه پروری سیاسی در ایران اسلامی نیاز به ابزارهایی دارد که مهمترین آن در دو موضوع فرهنگسازی و آسیب شناسی قابل بحث و بررسی است چرا که تا این دو مسئله در سطح دانشگاه ها محقق نشود قطعاً نخبه پروری سیاسی نیز تحقق پیدا نخواهد کرد.
سیاست اسلامی
آموزش عمومی و پرورش دادن نسل های آینده با مشخصه هایی چون احترام متقابل، محاسبه گری عقلانیت ابزاری، توجه به زمان و فرصت ها، آینده نگری، شفاف و دقیق بودن، حساس بودن به آینده خویش و جامعه، تسلط بر احساسات، داشتن روحیه علمی و مطالعاتی و آمیخته بودن با قانون و آزادی از مهمترین فاکتورهای چشم انداز مثبت نخبه پروری در ایران است.
«حجت الاسلام مهدی قربانی زاده» از اساتید دانشگاه و صاحب نظر در امور سیاسی می گوید: «یکی از الگوهای مناسب در مواجهه با پرورش نخبگان سیاسی در کشور مشی و سیره نخبگان گذشته و معاصر ایران در عرصه سیاسی اسلامی است».
وی می گوید: «سیاست اسلامی در پی آن است که مواد خام سیاسی را با کاهش تاثیرات شخصیتی و عقیدتی به بهترین نحو سازمان بندی کند تا بتواند واقعی ترین راهکار حل مسایل سیاسی را ارایه کند.»
این استاد دانشگاه به اندیشه های سیاسی حضرت امام خمینی(ره) اشاره می کند و می گوید: «اندیشه های سیاسی حضرت امام خمینی(ره) از نوعی تحول و تطور برخوردار بوده که «عدم جدایی دین از سیاست» مصداق بارز آن است، مثلا در این دو گفته حضرت امام(ره) که در یک جا فرمودند: «انقلاب اسلامی یک معجزه الهی بود» و در سخنرانی های دیگرشان فرمودند: «در انقلاب ما ملت نقش اساسی داشت» امام بزرگوار ما، هم ظرفیت های نهفته سیاسی در آموزه های دینی را که قبلا کشف شده و یا مورد توجه قرار نگرفته بودند را کشف نمود و هم این ظرفیت ها را با شرایط حساس آن زمان ایران بومی سازی کرد.»
وی در ادامه همین بحث می گوید: «از دیگر آموزه ها و محورهای مدنظر پرورش نخبگان سیاسی در منویات امام راحل و مقام معظم رهبری می توان به قیام و حرکت برای خدا، اخلاص، خودباوری، اعتماد به نفس، ساده زیستی، خدمت به مردم، قاطعیت در برابر دشمنان اسلام، دفاع از هویت اسلامی و بومی، دفاع از حق، تلاش برای استقرار آزادی و عدالت، مبارزه با استبداد و استعمار و انجام تکلیف الهی اشاره کرد.»
علی خضریان، دبیر اسبق سیاسی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل سراسر کشور علاوه بر شمردن موارد فوق به عنوان محورهای مهم در پرورش نخبگان سیاسی، می گوید: «بکارگیری تجربیات درس آموختگان مکتب انقلاب و دفاع مقدس که مواجهه با بحران های سیاسی را در کوران حوادث و مسایل متعدد آموخته اند و خود در خیل نخبگان نظام به شمار می آیند بسیار راهگشاست، برهمین اساس نخبه پروری نتیجه یک پروسه و فرآیند چندوجهی است که به موازات هم به پیش می رود و با همکاری مؤثر حوزه های علمی، اجرایی ارگان های نظام محقق می شود.»
دبیر اسبق سیاسی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل سراسر کشور نخبه سیاسی را فراتر از فعال سیاسی می داند و می گوید: «آنچه از آن به عنوان نخبگی سیاسی یاد می شود ناظر بر ورود به مقوله سیاست با مجهز بودن به توان تحلیل و فراتر از مناسبات معمول در این عرصه و جریان ها و گروه های سیاسی است، درواقع یک نخبه سیاسی فراتر از یک فعال سیاسی از زاویه ای دیگر به آنچه در صحنه سیاسی رخ می دهد نگریسته و رویدادها را تحلیل و با استمداد از شم قوی سیاسی و نیز الگوهای متعارف رفتار سیاسی آنچه احتمالاً در پی یک کنش سیاسی خواهد آمد را پیش بینی می نماید.»
«خضریان» در ادامه می گوید: «البته نباید اینگونه تصور شود که حوزه فعالیت و نیز ابزار عمل نخبه سیاسی- با تعریفی که عرض کردم- و فعال سیاسی کاملاً از هم جداست بلکه یک فعال سیاسی نیز در بهترین حالت باید از شم قوی و توانایی تحلیل رویدادها برخوردار باشد، و درواقع می توان اینگونه نتیجه گرفت که کار ویژه یک نخبه سیاسی لزوماً ورود مستقیم به معادلات روزمره سیاسی نیست و نباید باشد.»
تدوین کلیات نخبه پروری سیاسی در ایران
بدون شک ترسیم و تدوین فرآیند آموزش و تربیت نخبگان پروسه ای کارشناسی و نیازمند بررسی جوانب مختلف و نیازسنجی سیستم سیاسی کشور در حوزه سیاست داخلی وخارجی است که همه جوانب در آن لحاظ و خروجی آن تضمین شود تا تحت الشعاع برخوردهای سیاسی و سیاسی کاری واقع نشود. ازطرفی هم باید رهنمودهای قبلی مقام معظم رهبری حول نهضت نرم افزاری و تولید علم نیز در تدوین این راهبرد مدنظر ویژه باشد، که البته در چنین راهبردی، نخبه سیاسی باید آرمان های تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، زبانی واجتماعی ایران رابشناسد و بداند دولت و ملتی مانند ایران چه مشخصات داخلی، منطقه ای و خارجی دارد.
باتوجه به آنچه ذکر شد لزوم طراحی و تدوین سند چشم اندازی 10یا 20 ساله براساس نیازسنجی ارکان کشور برای نخبه پروری سیاسی به خوبی حس می شود که در سایه همگرایی ارگان های علمی- اجرایی کشور و فارغ از هرگونه سیاسی کاری می تواند خروجی نخبگان سیاسی کشور را نهادینه و تضمین کند.
نخبگان سیاسی متعهد، آنچنانکه قرآن کریم تاکید فرموده که اگر می خواهید سرنوشت شما تغییر کند ابتدا باید محتوای باطنی خود را تغییر دهید، در این محتوای باطنی عنصر فکر و شناخت را در کنار عنصر ایمان توامان تحصیل می کنند.
امروز با این واقعیت انکارناپذیر روبرو هستیم که شیاطین و دشمنان نظام و انقلاب چشم به دانشگاه ها دوخته اند و فکر می کنند با تاثیرگذاری بر روی جوانان کشورمان می توانند بحث ناتوی فرهنگی را پیش ببرند، اما دشمنان انقلاب گویا هنوز دانشجویان مؤمن و متعهد ایران را نشناخته اند، چراکه همین دانشجوی امروز ما که در زمره نخبگان سیاسی قرار دارد بیدارتر و هوشیارتر از گذشته در خط دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی قرار دارد و به خوبی نقشه های دشمن را نقش برآب می کند.
