خبرنامه دانشجویان ایران: یازدهم اردیبهشت، ده سال از درگذشت کیومرث صابری فومنی، همان نازک خیال طنزپردازی می ‌گذرد که در همه سال‌ های دهه شصت و هفتاد و پس از آن، صاحب یکی از بهترین نشریه ‌های این کشور بود و اکنون پس از گذشت ده سال جای خالی مجله گل آقا که به مدیر مسئولی مرحوم کیومرث صابری به رشته تحریر می آمد روی گیشه دکه های روزنامه فروشی خالی است.

زهرا کریمی در یادداشت ارسالی به «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در این خصوص آورده است:  کیومرث صابری فومنی در سال 1321 در یکی از روستاهای صومعه ‌سرا در خانواده ‌ای مذهبی چشم به جهان گشود. وی در سال 1340 در کنکور رشته سیاسی دانشکده حقوق تهران قبول شد و در سال 1345 شعرهایش در مجله توفیق با امضای “گردن‌ شکسته فومنی” چاپ می ‌شد. البته اولین نوشته‌هایش در سال‌های 1336 تا 1339 در مجله امید ایران به چاپ رسیده بود. گشایش ستون “دوکلمه حرف حساب” در روزنامه اطلاعات و طنز جسورانه او نام « گل‌آقا » را بر سر زبان‌ ها انداخت. سفر او به حج در سال 1363 و نوشتن ستونی طنز با عنوان داستان‌ های جعفرآقا در خبرنامه این سفر، او را پس از بازگشت از حج، به کار کردن روی طرح این ستون واداشت که درنهایت 23 دی‌ ماه سال 63 عنوان “دو کلمه حرف حساب”‌و نام مستعار “گل ‌آقا” را برای خود برگزید و طنزهایش را در روزنامه اطلاعات به چاپ رساند و طنز سیاسی که تقریبا از سال 59 به این سو تعطیل شده بود، با شکل‌گیری این ستون طنز دوباره احیا شد و پس از آن هفته نامه گل آقا را راه اندازی کرد.

یار دیرین شهید رجایی و مقام معظم رهبری

مرحوم صابری از یاران شهید رجایی بود که بعد از شهادت ایشان نیز در کنار مقام معظم رهبری به خدمت مشغول شد. روابط طولانی وی با رهبر معظم انقلاب باعث ایجاد رابطه ای دوستانه و صمیمی بین او و مقام معظم رهبری شده بود و این رابطه عمیق موجب شد رهبر انقلاب در پیام تسلیتی که به مناسبت در گذشت او صادر کردند، بنویسند: "این ضایعه ای در عرصه هنر و غم بزرگی برای دوستان و معاشران او و کسانی است که با سلامت نفس و پاکدامنی سیاسی او آشنا بودند. او یار دیرین شهید رجایی و طرفدار وفادار همیشگی انقلاب و نظام اسلامی بود. هنر برجسته او در سال های دفاع مقدس همواره در خدمت کشور قرار داشت و او تا آخرین روز عمر خود هرگز قلم و قریحه سرشار خود را جز در راه ایمان و باور خود بکار نگرفت.

اینجانب که مدت ‌ها از همکاری او و در همه 20 سال اخیر از لطف هنر او برخوردار بوده‌ام، خود را در غم درگذشت او شریک می دانم. "

طنزهای گل آقا با روحیه هر ایرانی موافق بود

ابوالفضل زرویی نصرآباد  طنز نویس درباره طنز گل ‌آقا معتقد است: در سال ‌های بعد از پیروزی انقلاب به ‌خاطر شروع جنگ و مسائلی از این دست طنزپردازان بیشتر سعی می‌کردند به مسائل غیر سیاسی بپردازند و مردم به دلیل دغدغه‌ های معیشتی حوصله طنز خواندن نداشتند و کسی هم جرأت نزدیک شدن به طنز سیاسی را نداشت. در این دوره بروز و ظهور قلمی به اسم گل‌آقا بین مردم شادمانی زیادی را ایجاد کرد؛ زیرا آنها شاهد نوعی نگارش طنز بودند که تا حالا تجربه نکرده بودند؛ آن هم طنزهای بسیار محکم سیاسی با رویکردی عامه‌ فهم و پر گوشه و کنایه که با روحیه هر ایرانی موافق بود و طنز فومنی اغلب به انتقاد از مسؤولان، مشکلات معیشتی مردم و واگویی مشکلات اقتصادی بود.

مرحوم صابری طنز را وسیله‌ ای برای کینه‌ ورزی و قلع و قمع نمی ‌دانست

رضا رفیع شاعر و طنز پرداز نیز در خصوص ویژگی های طنز گل آقا می گوید: مهمات اصول و مبانی طنز گل ‌آقایی را شاید بتوان در شاخص اصلی تقسیم‌ بندی کرد و بقیه فروع آن خواهند بود، طنز گل‌ آقایی بر پایه ادیبانه نوشتن و نجیبانه نوشتن استوار بود.

وی ادامه می دهد: طنز گل ‌آقایی باید مبتنی بر متون کهن باشد و پشتوانه قوی داشته باشد و نجیب نوشتن بر می‌گشت به این که مرحوم صابری طنز را وسیله‌ ای برای کینه‌ ورزی و قلع و قمع نمی‌دانست. طنز گل‌ آقایی گونه‌ ای از شوخ طبعی است که باید هم معایب و هم محاسن را مطرح می‌کرد، لزوما هم طنز فقط با نقد گره نخورده است. در این سال‌ ها بسیار اتفاق افتاده بود که مسؤلان بزرگ به خاطر همین نجیبانه بودن طنز گل ‌آقایی با آن ارتباط برقرار می‌ کردند و حتی افرادی چون دکتر حبیبی و دکتر ولایتی کاریکاتور خود را به منزل می‌بردند.

گل آقا خطوط قرمز مسائل سیاسی و اخلاقی را رعایت می ‌کرد

رفیع می افزاید: مرحوم صابری با حسن نیت به دنبال طنزی که یک تجربه فاخر است بود. سختی کار گل ‌آقا هم همین جا بود که چون فاخر بود خطوط قرمز مسائل سیاسی و اخلاقی را رعایت می ‌کرد و برای اثرگذاری طنز، گل ‌آقا صنایع ادبی را جایگزین چنین ابزاری می‌ کرد.

همکاری دکتر لاریجانی با گل آقا

محبوبیت گل آقا به حدی بود که برخی شخصیت های نظام نیز مخفیانه با او همکاری می کردند. دکتر لاریجانی دبیر شورای حقوق بشر قوه قضائیه در خصوص فعالیت‌‌هایش در زمینه طنز به ویژه در نشریه گل آقا می گوید: به طنز علاقه زیادی داشته و در سال ‌های گذشته با گل آقا همکاری داشتم و طنز می‌ نوشتم. در آن زمان هر ایده خود را به مبلغ 15 هزار تومان به گل آقا می ‌فروختم و چند بار که ایده‌ هایم روی جلد می‌رفت 20 هزار تومان از روزنامه گرفتم.

راهی که گل آقا رفت و راهی که صدا و سیما می رود!

طنز نویسی هنر وحدت یافته ای است که اجزای متکثر متنوعی در شکل گیری آن نقش دارند که به اعتقاد بسیاری از طنزنویسان مرحوم صابری این عوامل متکثر را می شناخت و در ایجاد هماهنگی بین این اجزا و دست یابی به یک کل، هنرمندانه عمل می کرد، بهره گیری از شیوه های علمی آزمایش شده در ارائه طنز، پرهیز شدید از نوعی طنز معمولی، حفظ حرمت های انسانی، رعایت شرایط و مقتضیات زمان، اگاهی دقیق از محدوده و مسیر خطر قرمزها و حرکت هوشیارانه در حول و حوش آن در کنار نیاز روز جامعه به مواد خواندنی طنز آمیز باعث شد که گل آقا از مقبولیت بسیار بالایی برخوردار باشد و پس از بسته شدن آن در سال 81 هیچ کس نتوانست آن طور که باید و شاید راه گل آقا را ادامه دهد.

البته صدا و سیما در این راستا پیشقدم شده و با راه اندازی برخی برنامه ها با دورن مایه های طنز سیاسی و اجتماعی عملکرد مسئولین را مورد انتقاد قرار داده است که با راه و رسم انتقادی گل آقا بسیار فرق دارد. تمسخر در طنزهای صدا و سیما جای خود را به نقد سیاسی و اجتماعی داده است و گاهی دیده می شود گویش های افراد وسیله ای برای خنداندن افراد جامعه می شود. انگار صدا و سیما رسالت خود را در پرداختن به طنز اجتماعی فراموش کرده است و طنزهایش به جای اینکه دردی از مردم جامعه برطرف کند تنها دقایقی آن ها را می خنداند، در حالی که در زمان انتشار نشریه گل آقا همه مسئولین نگران بودند که مبادا عملکردشان به سوژه ای برای کیومرث صابری تبدیل شود و یا اگر گل آقا از مسئله ای در جایی انتقاد می کرد به سرعت افکار عمومی انتظار شفاف سازی در آن زمینه را داشتند و همین موضوع باعث شده بود که روحیه نقدپذیری در میان مسئولین بالا رود؛ اما حیف که کیومرث صابری رفت و حالا در دهمین سالگرد درگذشتش هنوز کسی نتوانسته راه او و اصول او را در نوشتن طنر اجتماعی ادامه داد.