امروز در دنیای صنعت و تکنولوژی، پیشرفت شرط اساسی صحت علم است. علم اگر بدون پیشرفت باشد به مرور زمان عقیم و غیرقابل‌استفاده می‌گردد. آنچه در قرن بیستم بیش از هرچیز دیگر اهمیت داشت دستیابی به دانش برای تسهیل امور بشر بود. قدرت‌های مدعی پیشرفت و صاحب تکنولوژی (بخوانید مستکبران) برای دستیابی به مواد خام، نیروی انسانی و همچنین بازاری برای فروش کالاهای خود مجبور به استعمار و بهره‌کشی از کشورهای توسعه نیافته بودند. همین اتفاق باعث شد جنبش‌هایی علیه مستکبرین صورت بگیرد و مستضعفینی که تا همین دیروز حتی برای آب خوردن هم به بیگانگان نیازمند بودند، با اتکا به نیرو داخلی خود در برابر ابرقدرت‌های علمی- صنعتی دنیا قد علم کنند.
مستکبرین که متوجه تغییر رویکرد دیگر کشورها شده بودند دریافتند ریشه‌های علمی‌ای که در کشورها بوجود آمده را نمی‌توان به سادگی از بین برد ولی می‌شود با جلوگیری از پیشرفت و همچنین ثابت نگه داشتن علوم در کشورهایی که در توسعه نوپا هستند، علوم آنها را عقیم کرد. بنابراین در قرن جدید همواره شاهد سیاست «تحریم، تهدید و ترور» از جانب مدعیان قدرت هستیم. درست مثل همان اتفاقاتی که بعد از انقلاب اسلامی و رشد چشمگیر شتاب علمی در کشور شاهد آن بودیم. پس حرکت روبه جلو و عدم توقف در عرصه‌ی علم و تولید دانش برای تمام کشورها - به خصوص کشورهای نو پا- ضروری و حائز اهمیت است.
بنظر میرسد چیزی که بیش از همه برای مقابله با این سیاست خصمانه باید مورد توجه قرار بگیرد اهتمام دولت و ملت در جهت پیشرفت شتاب علمی کشور - چه در حوزه صنعت و چه در حوزه علوم انسانی- است.
یقینا اشتیاق برای دستیابی به سکوهای بالای علمی در متن و بطن جامعه ایران اسلامی موج میزند و استناد این نکته به تلاش‌های بی‌وقفه اعضای هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها، اهتمام دانشمندان کشور در زمینه‌های مختلف علمی بخصوص نانو و انرژی هسته‌ای و همچنین ذوق و شوق نخبگان علمی در سراسر کشور است.
علی‌رغم تمایل ملت ایران به پیشرفت در عرصه‌های مختلف دانش، چیزی که متاسفانه اخیرا شاهد آن هستیم کند شدن شتاب علمی کشور است؛ که بنظر میرسد کم‌توجهی دولت محترم در این پیش‌آمد بی‌تاثیر نباشد. اگرچه موارد متعددی در از این مورد وجود دارد اما شاهد این سخن سه نکته اساسی است که ذیلا به آنها اشاره می‌گردد.
1- دانشگاه مبدا تحول
دانشگاه‌ها اولین مرکز علمی و مبدا تحول در کشور هستند. به دیگر سخن اگر تصمیم به توسعه در یکی از حوزه‌های علمی گرفته شد ابتدا باید رویکرد دانشگاه‌ها نسبت به آن حوزه متناسب گردد و همچنین از مسائل متفرقه در امان باشد تا بتواند روی موضوع اصلی -که همان توسعه است- تمرکز لازم را داشته باشد.
انتخاب مسئولین حاشیه‌دار وهمچنین عدم گزینش صحیح متصدیان علمی و فرهنگی در دانشگاه باعث شد در دو سال اخیر جو عمومی در دانشگاه‌های کشور به سمت و سویی برود که نباید می‌رفت! دانشگاه به جای اینکه مبدا علمی باشد، به گهواره‌ای برای احزاب سیاسی تبدیل و شتاب علمی کشور نسبت به گذشته کمرنگ شد.
بنابراین زمانی دانشگاه می‌تواند رسالت علمی خود را به نحو احسن و اتمم انجام دهد که جولانگاه احزاب سیاسی نباشد. با توجه به نقش پررنگ دولت در انتخاب مسئولین ارشد دانشگاه‌ها، شایسته است دولت همت بیشتری بر این کار بگمارد تا گردونه علمی کشور از حرکت خود باز نایستد و کمافی‌السابق با حرکت سریع علمی کشور شاهد دستاوردهای جدید و روزآمد دانشمندان کشورمان در زمینه‌های مختلف باشیم.
2- نگاه درون‌زا
مبدا تحولات هر مجموعه‌ای همیشه در داخل همان مجموعه است. پیشرفت و شتاب علمی در کشور هم از این قاعده مستثنی نیست. همانطور که در بالا به آن اشاره شد ملت ایران در همه سطوح و زمینه‌های علمی خواهان تسریع پیشرفت هستند. دانشمندان، اعضای هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها و دانش‌پژوهان سرمایه‌های علمی کشور هستند که برای شکوفایی کامل، به حمایت دولت نیاز دارند؛ اما چندی است که وجود بروکرات‌ها در راس امور اجرائی کشور باعث شده دولت از این ظرفیت عظیم علمی در داخل کشور محروم بماند. بنابراین چشم داشتن به خارج کشور برای تسریع در امور علمی تفکری ساده‌لوحانه و کورکورانه است که آسیب‌های جبران ناپذیری بر پیکر جامعه وارد می‌کند. درست مثل همان اتفاقاتی که بعد از ورود مدرنیسم و تقلید بی چون و چرا از غرب در اواخر سلسله‌ی قاجاریه رخ داد. و امتداد آن را در دوران پهلوی شاهد بودیم.
بنابراین چشم داشت به دیگر کشورها برای وارد کردن علم، در کوتاه مدت و بلند مدت مایه ضرر، عقب ماندگی در صنعت و کند شدن شتاب علمی کشور است. توجه به شعار "ما می‌توانیم" از مهمترین عواملی است که متاسفانه اخیرا در رویکرد علمی دولت کمتر شاهد آن هستیم درحالیکه اهتمام به این موضوع و تکیه به بازوان پر قدرت دانشمندان و صاحب‌نظران داخلی بیش از پیش احساس می‌شود
3- رویکرد علمی
نقش دیگر دولت در کاهش شتاب علمی را می‌توان عدم اهتمام جدی دولت به مسائل علمی روزآمد کشور به خصوص صنعت هسته‌ای دانست. پس از شروع مذاکرات جدی در دولت یازدهم (میان دولت جمهوری اسلامی ایران و 1+5) متاسفانه شاهد کند شدن پیشرفت صنعت هسته‌ای شده‌ایم. اگرچه دولتمردان متدین، غیور و انقلابی از هیچ تلاشی برای احقاق حقوق ملت فروگزار نمی‌کنند و همچنین -آن طور که دولتمردان میگویند- در خلال مذاکرات به موفقیت‌هایی هم دست‌یافته‌اند، اما عملا اگر نگوییم پیشرفت صنعت هسته‌ای متوقف شده پیشرفت چشمگیری هم نداشته است.
آن گونه که از شواهد برمی‌آید، رویکرد دولت یازدهم به شتاب علمی کشور، رویکردی صرفا حقوقی است. و بنظر میرسد دولت برای برون‌رفت از وضعیت بوجود آمده و همچنین شتاب بخشیدن به حرکت علمی کشور، لازم است با اتخاذ رویکردی علمی قدم در راه رشد و تعالی هر چه بیشتر دانش در ایران بردارد.
ناگفته نماند اگرچه برداشته شدن برخی تحریم‌ها می‌تواند پاره‌ای از موانع پیش روی حرکت علمی کشور را بردارد؛ اما به اغما بردن رشد و شتاب علمی در کشور به امید اینکه در آینده تحریم‌ها برداشته شوند کاری است بیهوده و خلاف عقل سلیم.
* مسئول علمی بسیج دانشجویی دانشگاه شهید چمران اهواز