به گزارش مهر، یکی از پربحث‌ترین مسایل حال حاضر، مسئله ازدواج موقت است؛ حکمی اسلامی که تبعات مثبت و منفی گوناگونی بر چگونگی اجرایی‌کردن آن مترتب است و دارای نکات ریز و حساس فقهی است. ازاین‌رو، در یادداشت حاضر به بررسی جوانب مختلف این موضوع در میان استفتائات مراجع می‌پردازیم.
شروط عقد موقت
سؤال: ازدواج موقت چه شرایطى دارد؟
پاسخ: فقها به اتفاق معتقدند که باید در ازدواج موقت مهر و مدت معین شود؛ آیت‌الله بهجت در مورد حقوق طرفین در این نوع ازدواج می‌فرمایند: «مرد حق استمتاع و زن حق مهر دارد.» آیت‌الله روحانی نیز در مورد حق زن می‌فرمایند: «اصل ازدواج موقت بدون مشخص شدن مهریه صحیح نیست و باید اول مهریه را تعیین کنند بعد اجرای صیغه بنمایند، اما دختر بعد از عقد می‌تواند آن را ببخشد.»
اذن پدر دختر
سؤال: آیا دختر باکره‌اى را که بالغ و عاقل و رشیده است، بى اذن پدر او می‌توان متعه کرد؟
پاسخ: نظرات فقها در این رابطه کمی با یکدیگر متفاوت است. آیت‌الله بهجت معتقدند: «بنابر احتیاط، تکلیفاً باید از پدر یا جد پدرى خود اجازه بگیرد، چون تکویناً مفسده دارد.»
آیت‌الله سیستانی می‌فرمایند: «اذن ولى دختر (پدر یا جد پدرى) لازم است و اگر دختر در شئون زندگى خود مستقل است، اذن ولى او، بنابر احتیاط واجب، لازم است.»
آیت‌الله فاضل‌لنکرانی نیز می‌فرمایند: «دختر باکره باشد، به احتیاط واجب اذن پدر لازم است.» اما حضرات آیات هادوی وروحانی معتقدند: «ازدواج دختر باکره رشیده که به خوبی مصالح خود را در حد متعارف افراد عاقل تشخیص می‌دهد، بدون اذن پدر و جد پدری جایز است.»
سؤال: آیا ازدواج موقت با دخترى که بکارتش از راهی غیر از شوهر کردن از بین رفته است، نیاز به اذن پدر دارد؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت می‌فرمایند: «اگر به غیر جماع زایل شده، باز هم نیاز به اذن پدر دارد، بنابر احتیاط ذکر شده.» آیت‌اللهسیستانی نیز در این رابطه معتقدند: «اگر ازدواج سابق شرعی بوده برای عقد دوم اذن پدر لازم نیست.» در غیر این صورت و در شرایط مورد سؤال «اذن پدر لازم است.»
سؤال: آیا پسر مى‌تواند با تعهد عدم دخول، دختر باکره را بدون اذن پدر، براى مدتى صیغه کند؟
پاسخ: آیت‌الله صافی‌گلپایگانی می‌فرمایند: «در جهت مورد سؤال، قصد عدم دخول تأثیرى ندارد و به نظر حقیر با شرط عدم دخول هم در ازدواج با دختر باکره بنابر احتیاط واجب اذن پدر لازم است.»
آیت‌الله سیستانی نیز در صورت باکره‌بودن دختر، اذن پدر یا جدپدری را بنابر احتیاط واجب، لازم دانسته‌اند.
ذکر مدت
سؤال: کم‌ترین و بیش‌ترین زمان ازدواج موقت چه‌قدر است؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت می‌فرمایند: «مقدار، منوط به رضایت طرفین است و فرقى بین این‌که زمان آن بلند یا کوتاه باشد نیست؛ پس در طرف طول زمانى که مظنون است عدم بقا تا آن زمان تا به سفاهت نرسد، و در طرف کوتاهى، به لحظه معین با قابلیت استمتاع؛ اگرچه به غیر جماع باشد در آن زمان کافى است.»
آیت‌الله روحانی نیز می‌فرمایند: «عقد موقت در طرف کثرت و قلت حد معینى ندارد، عقد به مدت یک لحظه صحیح است و طرف کثرت هم هر مقدار ولو به مدت زاید از عمر بشر باشد، صحیح است.»
سؤال: اگر در ازدواج موقت از روى فراموشى و یا به علت جهل نسبت به مسئله، ذکر مدت انجام نشود، حکم آن چیست؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت فرموده‌اند: «آن نکاح باطل است، ولى اگر قصد عاقد به قصد اصل نکاح منحل شود و قصد متعه از باب تعدد مقصود باشد، عقد منقلب به دایم می‌شود، به خلاف وحدت مقصود؛ و در موردى که تحلیل قصد واضح نیست، احتیاط در این است که اگر راضى به دوام باشند، عقد را تجدید کنند و اگر راضى به آن نباشند، طلاق دهند.»
سؤال: در روز نیمه شعبان صیغه محرمیت برای یک زوج جوان پس از تعیین مهریه به مدت ۵ ماه خوانده شده، ولی پایان آن مشخص نشده است. با توجه به این‌که ماه‌های شمسی و قمری چند روز اختلاف دارند، مبنای اتمام محرمیت چه زمانی خواهد بود؟
پاسخ: آیت الله روحانی می‌فرمایند: «چون مدت مجهول بوده است، عقد ازدواج موقت باطل است.» آیت‌الله بهجت نیز درباره زمان مجهولی که در عقد تعیین می‌شود، و حکم آن می‌فرمایند: «ظاهراً متعه باطل است.»
تمدید مدت
سؤال: در عقد موقت اگر هنوز مدت تمام نشده باشد، می‌توان مدت را تمدید کرد؟؛ یا این‌که آن را به عقد دایم تبدیل کرد؟
پاسخ: آیت‌الله بهجت به صراحت عنوان می‌کنند: «قبل از پایان مدت یا بخشیدن بقیه مدت، عقد دایم یا موقت باطل است.» و در پاسخ دیگری می‌فرمایند: «آن مدت باقی مانده را ببخشد، بعد او را عقد کند.»
اختلاف در مرجع
سؤال: در باب ازدواج موقت باید به فتوای مرجع دختر توجه کرد یا مرجع پسر؟
پاسخ: آیت‌الله روحانی در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «هرکدام باید به فتوای مرجع خود توجه کنند؛ مگر آن‌که یکی فتوی بدهد و دیگری احتیاط لزومی بنماید که مقلد دومی می‌تواند به مرجع اولی که فتوی داده است، مراجعه کند.»