به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اما در این میان شاهد شایعاتی از این دست هستیم که این زلزله‌های متعدد را به پروژه‌ای موسوم به هارپ نسبت می‌دهند و وقوع چنین زلزله‌های پی‌درپی را طبیعی نمی‌دانند. برای اطمینان از این موضوع با عبدالرضا قدس، دانشیار ژئوفیزیک از دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان گفت‌وگو کردیم.

قدس در ابتدا با اشاره به این شایعات گفت: «مردم آگاهی زیادی از زلزله ندارند و گاه تصور می‌کنند زلزله مانند انفجار است. اما زلزله پدیده‌ای طبیعی است که بر اثر شکست زمین ایجاد می‌شود. به‌عنوان مثال در زلزله ازگله در سر پل ذهاب که بزرگی 7.2 داشت، پارگی یا شکستی به طول 60 کیلومتر ایجاد شد. یعنی صفحه‌ای به طول 60 در 40 کیلومتر را پاره کرده و حدود 25 ثانیه زمین در حال شکست و پاره شدن بوده است؛ پس انفجار نیست.»

از لایه یونسفر چه می‌دانید؟
این دانشیار ژئوفیزیک اشاره کرد: «آزمایش هارپ در ارتباط با لایه یونسفر است. از 50 کیلومتر به بالا، تا 400 کیلومتری سطح زمین هوا آنقدر رقیق است که این هوا یونیزه یا باردار می‌شود و اگر در هر جسم بارداری حرکت اتفاق بیفتد، امواج الکترومغناطیس ایجاد می‌کند. یونسفر در حیات ما نقش مهمی دارد زیرا ما را در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت می‌کند. ماهواره‌های مخابراتی، جاسوسی، مطالعاتی زمین‌شناسی و هواشناسی در بالای یونسفر، اطلاعات‌شان را از طریق این لایه به سمت زمین ارسال می‌کنند. هرگونه اختلالی در لایه یونسفر مانند اختلالات و توفان‌های اتمسفری باعث ایجاد اختلال بین ماهواره‌ها و زمین می‌شود. مثلا یکی از این اثرات، روی ماهواره‌های GPS است که به ما در مکان‌یابی و ناوبری کمک می‌کند. آمریکایی‌ها آزمایش هارپ را به‌منظور مطالعه یونسفر اختراع کردند.»

ارتباط زلزله‌های ایران با هارپ
او در ادامه افزود: «در آزمایش هارپ به جای اسـتـفـاده از امـواجـی بـا فـرکـانـس بـسـیار پایین (very low frequency) یعنی بین 3 تا 3 هزار هرتز و ارسال آن از زمین به بالا، امواج مگاهرتز را به سمت بالا می‌فرستند. این امواج باید در قطبین باشند زیرا ارتفاع یونسفر در این ناحیه کم بوده و می‌تواند آن را تحت‌تاثیر قرار دهند. در آزمایش هارپ حدود 6/3 مگاوات انرژی توسط 180 آنتن به آسمان فرستاده می‌شود و این به صورت پالس (قطع و وصلی) عمل می‌کند و فرکانس آن 8/2 تا 10 مگاهرتز است. در واقع، با آزمایش هارپ در داخل یونسفر امواجی با فرکانس بسیار پایین تولید می‌کنند که این امواج داخل یونسفر که از قطب شمال شروع شده و تا قطب جنوب ادامه دارند، بین قطبین پراکنده شده و به زمین نمی‌رسند؛ بنابراین راهی ندارند که با این آزمایش در هر جای دنیا موج ارسال کنند. در واقع، این لایه به‌عنوان موج‌بر عمل می‌کند و امواج از دو طرف قطبین به زمین پراکنده شده و محققان می‌توانند آن را مطالعه کنند. این موج بارها بین قطب‌ها حرکت کرده و با مطالعه این موج، اختلالات داخل یونسفر را بررسی می‌کنند. به عبارتی، این امواج فقط در قطبین قادرند به سطح زمین برسند و انرژی بسیار کمی دارند. اگر بخواهند با این امواج زلزله ایجاد کنند، باید ابتدا نقاطی را که آماده حرکت هستند، مشخص کنند. برای این کار انرژی زیادی لازم است و باید نزدیک شکست باشد و با وارد کردن انرژی، حرکت را تسریع کرد. یک زلزله 7 ریشتر برابر هزار بمبی است که در ناکازاکی منفجر شد. انرژی را که وارد می‌کنند باید به عمق برسد. زلزله کرمانشاه از عمق 20 کیلومتری شروع شد و تا 7 کیلومتری ادامه داشت و به سطح هم نرسید. زلزله تهران در عمق حدود 15کیلومتری رخ داد. انرژی این امواج ثانویه آنقدر کم است که به زمین نفوذ می‌کنند اما در ایران به سطح زمین نمی‌رسند و فقط در قطبین به سطح می‌رسند.»

قدس در ادامه درباره برخی ادعاها پیرامون ارتباط افزایش زلزله‌ها در ایران و پروژه هارپ گفت: «برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که براساس آماری که از زمین‌لرزه‌های ایران به دست آمده، زلزله‌های ایران از سال 1998 افزایش یافته‌اند. کذب بودن این ادعا را می‌توان به راحتی اثبات کرد. آزمایش هارپ در سال 1993 آغاز شده نه 1998. هارپ آزمایشی است که نتایج آن در ژورنال‌های معتبر چاپ می‌شود و مهم‌تر اینکه این آزمایش تنها توسط آمریکا صورت نمی‌گیرد بلکه اتحادیه اروپا و حتی روسیه هم آزمایش مشابهی را انجام می‌دهند. مبدع بیشتر این حرف و حدیث‌ها آمریکایی‌های مدافع تئوری توطئه بوده‌اند و برخی افراد در داخل کشور هم دنباله‌روی آنها شده‌اند. پروژه هارپ توسط پنتاگون حمایت می‌شود. تصور بر این بوده که نتایج این پروژه برای مقاصد نظامی، به‌عنوان مثال برای بهبود ناوبری و بهبود ارتباطات کاربرد دارد. همه این مدارک به قطعیت نشان می‌دهد که زلزله‌های اخیر در ایران ارتباطی با آزمایش هارپ ندارد. در واقع، اگر این انرژی‌ عظیم به سمت زمین بیاید، گیرنده‌های زمینی ما می‌توانند آن را ثبت کنند.»

زلزله‌های پی‌درپی در ایران
این دانشیار ژئوفیزیک عنوان کرد: «در ایران، زلزله چیز عجیبی نیست. صفحه عربستان به سمت بالا فشار می‌آورد. اگر نقطه‌ای را در بندرعباس و نقطه دیگری را در گرگان در نظر بگیریم، فاصله بین این دو نقطه حدود 25 میلی‌متر در سال کم می‌شود. البته این فشارهای وارده تدریجی است. این میلیون‌ها سال در حال رخ دادن است و انرژی ناشی از این کم شدن و جمع شدن باید از جایی تخلیه شود و بهترین مکان تخلیه، گسل‌ها هستند.»

 او درباره زلزله‌های متعددی که هر از گاهی در ایران رخ می‌دهند، بیان داشت: «ایران مملو از گسل‌هایی است که روی یک شبکه قرار دارند. وقتی یک زلزله بزرگ اتفاق می‌افتد، گسل‌های دوردست خود را تحریک جزئی می‌کند. ممکن است گسل‌هایی که تعداد آنها هم زیاد بوده و به هم پیوسته‌اند، در نقطه‌ای که آماده حرکت هستند، تحریک شوند؛ در این میان خیلی از آنها هم تحریک نمی‌شوند. به این پدیده، کلاستر بودن یا خوشه‌ای می‌گوییم. زلزله‌ها هم خوشه‌ای اتفاق می‌افتند و به صورت موج می‌آیند. پیش از این هم نمونه‌هایی از آن را داشتیم و چند زلزله پشت سر هم داشتیم و چیز عجیبی نیست.»

زلزله‌های مخرب در ایران
او اظهار داشت: «مردم تصور می‌کنند که در مواقع زلزله هیچ اتفاقی نباید بیفتد و این تصور اشتباه است. آنها بیشتر زلزله در ایران را با وقوع زلزله در ژاپن مقایسه می‌کنند با اینکه زلزله در این دو کشور به کلی با یکدیگر متفاوتند. زلزله‌های ژاپن در دریا هستند و بزرگای زلزله‌ای که در ایران رخ می‌دهد، زیر پای ماست یعنی به سرعت بعد از وقوع زلزله، آن را حس می‌کنیم. اما در ژاپن حتی اگر زلزله زیر پای آنها هم رخ دهد، در اکثر موارد عمق آن بسیار زیاد و حدود 100 کیلومتر یا در دریا حدود 300 کیلومتر است، بنابراین زلزله‌ای به بزرگای 8 حادثه‌ و خسارتی برای مردم ندارد. زلزله‌های آمریکا شباهت زیادی به زلزله‌های ما دارد اما کشته‌های کمتری دارند، چراکه ساختمان‌هایشان را امن‌تر می‌سازند اما باز هم خسارت‌های زیادی می‌بینند.»

قدس با اشاره به شمار کشته‌شده‌‌ها در زلزله‌های اخیر کرمانشاه گفت: «آمار کشته‌ها در سرپل‌ذهاب نسبت به زلزله بم حدودا 40 مرتبه کمتر است. اگر در این منطقه هم ساختمان‌ها مانند بم ناایمن بود، کشته‌ها به حدود 20 تا 40 هزار نفر می‌رسید. پس واقعا با همه نقصان‌هایی که وجود داشته، در شهر آمار کشته‌ها خیلی کمتر بوده و بیشترین کشته‌ها در محله‌های قدیمی که ساخت‌وسازها قدیمی و ناامن بوده اتفاق افتاده است. بنابراین ما باید به آینده امیدوار باشیم و در ساختمان‌سازی دقت بیشتری کنیم و تحقیقات خود را در زلزله‌شناسی بهتر کنیم.»