خبرنامه دانشجویان ایران: محسن عبداللهی خلج*// در گذشته‌های نه‌چندان دور که خبری از گوشی هوشمند، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نبود، آرامش بیشتری بر روح و روان افراد در سنین مختلف حکمفرما بود، اما امروزه با وجود تکنولوژی‌های پیشرفته و ابزارهایی که به راحتی در دسترس عموم قرار دارد، جامعه به‌خصوص قشر نوجوان و جوان در معرض آسیب‌های اجتماعی حاصل از فضای مجازی است.

با افزایش سرعت اینترنت و نفوذ بیشتر آن در بین افراد جامعه و رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی نسخه‌پیچی‌شده خارجی‌ها بدون درنظر گرفتن پیوست‌های فرهنگی، شاهد مشکلات عدیده‌ای در زمینه آسیب‌های اجتماعی و سبک زندگی هستیم؛ مشکلاتی که بعضا آشکار است و در اکثر موارد، پنهانی و به صورت زیرپوستی بعضی از فرهنگ‌ها و سبک زندگی‌ها را عوض کرده و خساراتی را به بار آورده است. یکی از این شبکه‌های اجتماعی که در ایران نیز طرفداران زیادی دارد، اینستاگرام است. از رونمایی اصلی این اپلیکیشن حدود هشت سال می‌گذرد و با هدف به‌اشتراک‌گذاری عکس و ویدئو توانسته بیش از یک میلیارد کاربر در کل جهان به خود جذب کند. ایران با 24 میلیون کاربر در رده هفتم از نظر استفاده از این شبکه اجتماعی قرار گرفته است.

با توجه به استقبال کاربران سراسر جهان از جمله شهروندان آمریکایی، مدیران آن به فکر ارتقای سرویس‌های این برنامه افتادند تا به امروز کاربران از Story و Live story بیشترین استفاده را دارند. اما چندی پیش، این شرکت از رونمایی سرویس جدید خود به نام IGTV خبر داد که در به‌روزرسانی‌های اخیر قابل‌دریافت است. با این سرویس جدید می‌توان ویدئوهای 60 دقیقه‌ای را به صورت آنلاین تماشا کرد. می توان ادعا کرد که این سرویس جدید رقیبی برای سرویس یوتیوب خواهد بود؛ یوتیوبی که دسترسی به آن در ایران ممنوع است، در حالی که سرویس IGTV آزادانه بدون درنظر گرفتن آسیب‌های جدی آن بر مردم به‌خصوص کودکان و نوجوانان در اختیار همگان است.

می‌توان گفت یکی از غفلت‌های اصلی در محیط‌های آکادمیک و رسانه‌ای، عدم تحلیل اینستاگرام و تاثیر آن در تغییر سبک زندگی است. این‌گونه به نظر می‌رسد که از مسئولان رده‌بالای کشور گرفته تا اندیشمندان جامعه‌شناسی و اساتید صاحب‌نظر در موضوع روانشناسی و علوم تربیتی تا فعالان فرهنگی و رسانه‌ای، حتی حوزویان توجهی به آثار مخرب اینستاگرام نمی‌شود، تا آنجا که نوعی بی‌تفاوتی و خنثی بودن نسبت به تاثیرگذاری این شبکه اجتماعی را مشاهده می‌کنیم. بحث درباره تلگرام و فیلترشدن آن به علت موضوعاتی همچون اقتصادی و فرهنگی داغ است، اما اینستاگرام به مراتب آثار مخرب‌تری دارد. اگر کلان به قضیه بنگریم، به جای آنکه تلگرام از دسترس خارج شود، باید فیلتر اینستاگرام در اولویت می‌بود.

نسل سوم و چهارم یعنی کودکان و نوجوانان در ایران که به خاطر عدم کنترل لازم به صورت سهل‌الوصولی به این تکنولوژی‌ها دسترسی دارند، در معرض بیشترین آسیب‌های اجتماعی هستند. باید افسوس خورد که جوانان و بزرگسالان هم دچار آسیب‌های ناشی از تلگرام و اینستاگرام هستند. افزایش سن ازدواج، عدم تمایل به ازدواج و افزایش آمار طلاق خصوصا طلاق‌های عاطفی برخی از نتایج ناگوار استفاده از این شبکه‌ها هستند. حال با توجه به سرویس جدید IGTV که در اینستاگرام فعال شده است، زمینه برای ساخت محتوای مخرب و در اختیار قرار دادن آن توسط برهم‌زنندگان سبک زندگی اصیل با محوریت خانواده فراهم می‌شود؛ کاری که در گذشته مخاطب به سختی می‌توانست به آن دسترسی داشته باشد، ولی امروز به راحتی در اختیار او قرار می‌گیرد.

در پایان باید پرسید مسئولان نظام جمهوری اسلامی در قبال این پدیده چگونه باید برخورد کنند؟ آیا مسئولان امر نباید به فکر نقش حاکمیتی خود در این قضیه به دور از سیاسی‌کاری‌ها باشند؟ آیا محافل آکادمیک و دانشگاه‌های کشور نباید به جای هضم شدن و فراموشی آن به فکر راه‌حلی اساسی برای این پدیده اجتماعی باشند؟ آیا نیاز به این نیست که علاوه‌بر تمرکز بر ایجاد پیام‌رسان‌های ایرانی به فکر ایجاد سرویس‌های بومی اشتراک‌گذاری عکس و ویدئو با استفاده از جوانان مستعد درون کشور باشیم؟

* دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت رسانه