به گزارش سرویس فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اما استفاده امن از این فناوری‌ها و حفظ حریم خصوصی کاربران در شبکه‌های بی‌سیم آینده موضوعات جدیدی هستند که باید به آن‌ها توجه ویژه شود. در این مقاله سعی بر این است تا نگاهی اجمالی به چالش‌های امنیتی پیش روی شبکه‌های نرم‌افزار محور و مجازی‌سازی فعالیت‌های شبکه و چالش‌های پیرامون حفظ حریم خصوصی کاربران داشته باشیم.

معرفی
طبق اعلام برنامه تحقیقات مشارکت عمومی‌ خصوصی نسل پنجم (5G-PPP)، فناوری 5G حدود 7 تریلیون دستگاه بی‌سیم را به یکدیگر متصل خواهد کرد و مدت‌زمان ساخت سرویس را به‌طور میانگین از 90 ساعت به 90 دقیقه کاهش خواهد داد. قرار است 5G با متصل کردن تمام جنبه‌های زندگی در یک جامعه دیجیتال نیازهای این نوع از خدمات و امنیت مورد نیاز آن را با استفاده از مجموعه متنوعی از فناوری‌ها فراهم کند. از این‌رو، مفاهیمی‌ به نام محاسبات ابری، شبکه نرم‌افزار محور (SDN) و مجازی‌سازی عملکردهای شبکه (NFV) برای برآورده ساختن نیازهای رو به رشد کاربران از طریق مدیریت شبکه‌های انعطاف‌پذیر پدید آمده است. محاسبات ابری نیز راهکار مناسبی برای اپراتورها فراهم می‌کند تا داده‌ها، خدمات و اپلیکیشن‌ها را مدیریت کنند. اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد، این فناوری‌ها با چالش‌های امنیتی بالقوه‌ای روبه‌رو هستند که باید به‌منظور اطمینان از امنیت خدمات و زیرساخت‌های جدید 5G موردتوجه قرار گیرد.

چالش‌های امنیتی اصلی در 5G
5G به‌زودی تمام جنبه‌های زندگی ما را به شبکه‌های ارتباطی پیوند می‌دهد، در نتیجه به معماری و راهکارهای قدرتمندی در زمینه امنیت نیاز دارد. اتحادیه نسل بعدی شبکه‌های موبایل (NGMN)، چالش‌های اصلی پیش روی 5G را این‌گونه طبقه‌بندی کرده است:
• ترافیک برق‌آسای شبکه: در آینده تعداد بسیار زیادی دستگاه کاربر نهایی و ابزار جدید اینترنت اشیا وجود خواهد داشت که باید برای مدیریت این حجم از ترافیک چاره‌اندیشی شود.
• امنیت رابط‌های رادیویی: کلیدهای کدگذاری رابط رادیو نباید از طریق کانال‌های ناامن منتقل شوند.
• یکپارچگی سطوح کاربری: در حال حاضر هیچ محافظ یکپارچه رمزنگاری برای داده‌های سطوح کاربری وجود ندارد.
• تعهدات امنیتی در شبکه: محدودیت‌های مبتنی بر خدمات در معماری امنیتی به استفاده اختیاری از اقدامات امنیتی می‌شود و باید ضوابط مستحکمی برای آن وضع شود.
• امنیت رومینگ: مولفه‌های امنیت کاربری در رومینگ بین اپراتورهای مختلف شبکه به‌روزرسانی نشده است که به مصالحه امنیتی در رومینگ منجر می‌شود.
• حملات منع سرویس (DoS) در زیرساخت: عناصر کنترل‌کننده مشهود و کانال‌های کنترل رمزگذاری نشده در شبکه وجود دارد.
• حملات منع سرویس (DoS) در دستگاه‌های کاربر نهایی: برای سیستم‌عامل‌ها، اپلیکیشن‌ها و داده‌های پیکربندی در دستگاه‌های کاربران ملاحظات امنیتی وجود ندارد. اصول طراحی 5G توسط NGMN صرف‌نظر از بهره‌وری رادیویی شامل، ساده‌سازی عملیات و مدیریت توسط پذیرش محاسبات جدید و فناوری‌های جدید شبکه‌سازی است.

چالش‌های امنیتی در شبکه نرم‌افزار محور
نوآوری‌های موجود در شبکه‌های نرم‌افزار محور یا SDN، ارتباطات شبکه‌ها و ساده‌سازی مدیریت شبکه را با فراهم کردن قابلیت برنامه‌ریزی و متمرکز کردن سطوح کنترل شبکه به شکل منطقی  تسهیل می‌کند. این دو قابلیت برای شبکه‌های آینده اهمیت زیادی دارند، ضمن این‌که چالش‌های امنیتی را هم برای شبکه به همراه می‌‌آورند. برای مثال، به‌روزرسانی‌های کنترلر SDN یا اصلاح قوانین جریان داده در عناصر نقل‌وانتقال داده می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این کنترل ترافیک اطلاعات به‌راحتی قابل‌شناسایی است و ممکن است توسط حملات DoS مورداستفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، متمرکز کردن کنترل شبکه کنترل‌کننده را به یک گلوگاه برای کل شبکه تبدیل می‌کند. با فعال‌سازی قابلیت برنامه‌ریزی، اغلب عملگرهای شبکه را می‌توان به‌عنوان اپلیکیشن SDN اجرا کرد. اگر اپلیکیشن‌های مخرب اجازه دسترسی پیدا کنند یا APIهای حیاتی در دسترس نرم‌افزار باشند، می‌توان سطح تخریب سراسر شبکه را تحت تاثیر قرار دارد. معماری حال حاضر SDN (برای مثال OpenFlow) به عناصری برای حمل‌ونقل داده نیاز دارد تا درخواست‌های جریان ترافیک را تا زمانی‌که کنترل‌کننده ضوابط حمل‌ونقل داده را به‌روزرسانی می‌کند، در خود ذخیره کند. استفاده از کنترل‌کننده‌های اضافی یا چندگانه ممکن است چالش وجود کنترلر را برطرف کرده یا مقاومت در برابر حملات امنیتی را افزایش دهد.

چالش‌های امنیتی در مجازی‌سازی عملکردهای شبکه NFV
اگرچه NFV برای آینده ارتباطات شبکه‌ها بسیار مهم است، اما با چالش‌هایی از قبیل محرمانه بودن، تمامیت، اعتبار و عدم رد شدن مواجه است. وضعیت استفاده آن در شبکه‌های موبایل، این‌گونه است که پلتفرم‌های حال حاضر NFV امنیت مناسب و ایزوله شدن را در خدمات مجازی مخابراتی فراهم نمی‌کند. یکی از چالش‌های موجود در استفاده از NFV در شبکه‌های موبایل ماهیت دینامیک NFVها است که باعث خطاهایی در پیکربندی و به‌تبع آن نقص امنیتی می‌شود. علاوه بر این، NFVها در برابر حملات سایبری رایج آسیب‌پذیر هستند. تداخل عملیاتی و سوءاستفاده از منابع مشترک به‌عنوان حملات سطح زیرساخت به NFV در نظر گرفته می‌شود. به‌واسطه دسترسی عمومی‌ به منابع زیرساخت فیزیکی، مهاجم می‌تواند با وارد کردن نرم‌افزار مخرب یا دستکاری ترافیک شبکه در انجام فعالیت‌ها مداخله کند. در این نوع حملات سوءاستفاده از منابع، قربانی نمی‌تواند از منابع مشترک یا اختصاص‌یافته بهره‌مند شود. حفظ اعتماد در سیستم‌های مجازی NFV یک چالش بزرگ محسوب می‌شود. معمولا دستگاه‌های شبکه فیزیکی توسط یک کارمند مورد اعتماد نصب و پیکربندی می‌شود. اما از آنجا که NFVها به‌صورت پویا از کلاود آورده می‌شوند برای جلوگیری از VNFهای مخرب، یه یک سطح مکانیسم اعتماد نیاز است.

چالش‌های حفظ حریم خصوصی در 5G
از منظر کاربر، عمده نگرانی‌های حریم خصوصی مربوط به داده، موقعیت مکانی و هویت است. بسیاری از اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند قبل از نصب به جزییات اطلاعات شخصی کاربران نیاز دارند. توسعه‌دهندگان این اپلیکیشن‌ها نیز به‌ندرت اعلام می‌کنند که این داده‌ها چگونه ذخیره‌سازی می‌شوند و به چه منظوری از آن‌ها استفاده می‌شود. تهدیداتی مانند حملات اطلاعات معنایی، حملات زمان‌بندی‌شده و حملات مرزی عمدتا موقعیت مکانی خصوصی افراد را مورد هدف قرار می‌دهند. در سطح لایه فیزیکی موقعیت مکانی خصوصی توسط الگوریتم‌های انتخاب نقطه دسترسی در شبکه‌های موبایل 5G نشت پیدا می‌کند. فعالان متفاوتی از قبیل اپراتورهای شبکه موبایل مجازی (VMNO)، تامین‌کنندگان خدمات ارتباطی (CSP) و تامین‌کنندگان زیرساخت شبکه در شبکه‌های 5G نقش ایفا می‌کنند. تمامی‌ این نقش‌آفرینان اولویت‌های جداگانه‌ای برای امنیت و حریم خصوصی دارند. هماهنگی بین سیاست‌های حفظ حریم خصوصی نامتناسب بین این نقش‌آفرینان به یک چالش در شبکه 5G تبدیل خواهد شد. در نسل‌های قبلی، اپراتورهای موبایل به تمام اجزای سیستم دسترسی مستقیم داشتند. اما اپراتورهای موبایل 5G دسترسی کامل به سیستم را از دست خواهند داد و به نقش‌آفرینان دیگری مثل تامین‌کنندگان خدمات ارتباطی متکی خواهند بود. به این ترتیب، اپراتورهای 5G حاکمیت کامل بر امنیت و حریم خصوصی را از دست خواهند داد.

راهکارهای امنیتی بالقوه
چالش‌های پیش روی شبکه اینترنت موبایل را می‌توان با اضافه کردن منابع جدید و با افزایش استفاده از سیستم‌های موجود با فناوری‌های نوین برطرف کرد. فناوری‌های جدید مانند SDN و NFV می‌توانند با کمترین هزینه این مشکلات را برطرف کنند. SDN این توانایی را دارد تا در مواقع مورد نیاز منابع در حال اجرا (مثل پهنای باند) را به بخش‌های خاصی از شبکه اختصاص دهد. کنترل‌کننده SDN می‌تواند آمار شبکه را از طریق API از تجهیزات شبکه جمع‌آوری کند تا مشخص شود آیا سطح ترافیک افزایش پیداکرده است یا خیر؟ با استفاده از NFV می‌توان سرویس‌های موجود در هسته شبکه کلاود را می‌توان به لبه انتقال داد تا با نیازهای کاربر مطابقت داشته باشد. به همین شیوه NFV منابع مجازی‌سازی شده را برای پاسخ‌گویی به درخواست‌های ترافیک در حال رشد فراهم می‌کند.  امنیت رابط‌های کلیدی رادیویی همچنان یک چالش محسوب می‌شود، زیرا به کلیدهای کدگذاری‌شده مانند HIP (سرنام Host Identity Protocol) برای تبادلات امن نیاز دارد. از پروتکل‌های کدگذاری شده یکسان انتها به انتها می‌توان برای یکپارچگی سطوح کاربری استفاده کرد. امنیت رومینگ و سیاست‌های امنیتی مجاز در شبکه‌های گسترده را می‌توان با استفاده از سیستم‌های متمرکز که قابلیت دسترسی سراسری داشته فراهم کرد و وضعیت فعالیت کاربران و رفتارهای ترافیک شبکه را تحت نظر داشت. شبکه دسترسی رادیویی کلاود (C-RAN) و محاسبات لبه راهکارهای بالقوه برای برطرف‌ کردن مشکل این چالش‌ها مفید هستند. اما در طراحی این فناوری‌ها باید نشانه‌های افزایش ترافیک را به‌عنوان یک جنبه مهم از شبکه‌های آینده درنظر گرفت.

نتیجه‌گیری
5G از فناوری‌هایی همچون کلاود موبایل، SDN و NFV استفاده خواهد کرد تا مشکلات مربوط به نحوه اتصال، انعطاف‌پذیری و هزینه‌ها را برطرف کند. این فناوری‌ها با تمام مزایایی که دارند به‌طور ذاتی با یکسری چالش‌های امنیتی مواجه هستند. در این مقاله ما چند چالش اصلی امنیتی را بررسی کردیم که درصورتی‌که به آن‌ها رسیدگی نشود، به یک تهدید بزرگ برای 5G تبدیل می‌شود. 5G هنوز مراحل توسعه را پشت سر می‌گذارد و طبیعی است که چالش‌های امنیتی و راهکارهای برطرف کردن آن به‌مرور بیشتر آشکار خواهد شد. اما به نظر می‌رسد، یکپارچه‌سازی این فناوری با اینترنت اشیا نگرانی‌های امنیتی را در زمینه حفظ حریم خصوصی بیشتر می‌کند. بنابراین، راهکارهای امنیتی جدیدی باید در نظر گرفته شود که در بخش توسعه استفاده می‌شود. برای مثال، استفاده از هوش مصنوعی و آگاهی از مفاهیم برای فعال کردن قانونی پروتکل شبکه و واکنش ارزیابی برنامه‌ریزی‌شده توسط SDN در این زمینه راهگشا است.