به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ رهبر انقلاب فرمودند: «امام گفتند فتح‌الفتوح انقلاب ما تربیت این جوان‌هاست که در آن شرایط دشواری که همه‌ دنیا در مقابل ما با چهره‌ دژم و سلاح آماده‌ شلیک ایستاده بودند، این‌ها توانستند چنین پیروزی بزرگی را به دست آورند. عملیات طریق‌القدس بود. من همین را تکرار می‌کنم: فتح‌الفتوح انقلاب اسلامی این‌هاست. پیشرفت واقعی این است که جوان‌های ما، نخبگان ما نسبت به آینده احساس مسئولیت کنند، برای خودشان دیدگاه تعریف کنند، برای کشور آینده‌ای را تصویر کنند و مجسم کنند و احساس کنند و این احساس را اظهار کنند که آماده‌اند برای رسیدن به این آینده، تلاش کنند.» برای فهم بهتر این فراز از اندیشه رهبران انقلاب با حجت الاسلام دکتر علی‌رضا پیروزمند به گفت‌و‌گو نشستیم. وی قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی و همچنین مباحث سبک زندگی دینی صاحب نظر است. مساله شکاف نسلی و میزان انتقال ارزش‌های انقلاب به نسل بعدی، محورهایی است که این استاد حوزه و دانشگاه به بررسی آنها پرداخت.

* با توجه به دست‌آوردهای انقلاب در حوزه‌های مختلف که هریک آثار فراوانی به دنبال داشته، چرا حضرت امام و رهبر معظم انقلاب معتقدند مساله تربیت نسل انقلابی اهمیت بالاتری نسبت به موفقیت‌های دیگر دارد و از آن به عنوان فتح‌الفتوح یاد می‌کنند؟
در تجربه انقلاب همان‌گونه که در سخنان رهبر دیدیم، یکی از رموز موفقیت کشور، ایجاد تحول فرهنگی و فکری در جوانان بود که خیزشی عمومی برای دفاع از اسلام و انقلاب اتفاق افتاد. همین تحرک توانست انقلاب را به پیروزی برساند، توطئه‌های توطئه‌گران را در اوایل انقلاب در غالب گروه‌هک‌های مختلف خنثی کند و توانست جنگ تحمیلی را به سرانجام برساند. امروز هم شاهد این هستیم که ریزترین و مبارک‌ترین اتفاق‌ها و کارهای علمی و غیرعلمی توسط توان جوانان انجام می‌شود. این واقعه فتح‌الفتوح است، چون ایجاد انقلاب فرهنگی و ایجاد انقلاب فکری و روحی، مهم‌ترین و سخت‌ترین اتفاقی است که می‌تواند در تحولات اجتماعی رخ دهد و اگر این اتفاق در دل نسل جوان واقع شود، طبیعی است که با موقعیت جوانی ترکیب می‌شود، یعنی طراوت، تلاش، انگیزه و جسارت برای حرکت و این ضمانت نتیجه‌بخشی را ارتقا می‌دهد و بقای موضوع را استوار می‌کند.

* عده‌ای بر این باورند که ارزش‌های انقلاب به نسل بعدی انتقال پیدا نکرده و شاهد مثال آنها تئوری شکاف نسلی و رسوخ فرهنگ غرب میان اقشار مختلف جامعه است. این ادعا درست است؟
انتقال فرهنگ انقلاب به نسل‌های آینده باید بهتر و عمیق‌تر از آنچه اتفاق افتاده، واقع شود. تک تک جوانان ما، دختر و پسر سرمایه‌های این کشور هستند. فرد فرد اینها که با فرهنگ انقلاب و اسلام مانوس‌تر باشند باید آن را یک فتح نام برد. برای این‌که بتوانیم این ارزیابی را به‌درستی انجام دهیم، چند ملاحظه را عرض می‌کنم:

1- پاسخ قطعی و دقیق و مستند به این‌که آیا ریزش انقلاب بیشتر بوده یا رویش آن در نسل جوان، احتیاج به یک کار پیمایشی مستند و معتبر با جامعه آماری مناسب، با سوال‌های و تکنیک‌های مناسب دارد. این مساله با پرسش‌نامه‌های مصاحبه‌ای پاسخ قاطعی پیدا نمی‌کند، به این دلیل نمی‌توان قطعی جواب داد؛ نه به کسانی که اعتقاد دارند شکاف نسلی به‌طور جدی ایجاد شده و نه به کسانی که اعتقاد دارند این اتفاق نیفتاده و رویش‌های انقلاب بیش از ریزش‌های آن بوده است. باید با شواهد و ادله قوی و مستند این را بگوییم. معمولا هرکسی اطراف خودش را ملاحظه می‌کند و بر‌اساس آن شواهد و آماری ارایه می‌کند. به همین دلیل لازم است دست‌اندرکاران مربوطه چه وزارت ارشاد و چه سازمان تبلیغات و چه دفتر تبلیغات اسلامی و حوزه علمیه و نهادهایی که می‌توانند این مساله را پیگیری کنند، باید با اهتمام این کار را انجام دهند.

2- در مقابل این شواهد اولیه که انسان اطراف خود مشاهده می‌کند و اخبار و اطلاعات رسمی که در کشور انتشار پیدا می‌کند، ملاحظه می‌کنیم علاوه بر ریزش‌هایی که اتفاق افتاده، در نقطه مقابل با رویش‌های شگرفی مواجهیم که نمونه‌های آن را در صحنه‌های مختلف می‌توانیم مشاهده کنیم. از مدافعان حرم و امثال شهید حججی که نه انقلاب و جنگ را دیدند و نه حضرت امام، ولی با جسارت و شهامت و بصیرت در صحنه دفاع از انقلاب مشاهده می‌شوند. نه فقط شهید حججی‌ها بلکه همه کسانی که در صحنه مبارزه نظامی با مخالفان حاضر شدند بیش از این تعداد، کسانی که در میدان جنگ نرم تلاش کردند و همواره می‌کنند از بسیج تا نیروهای جوان تلاش‌گر علمی ناشناخته‌ای که در دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، مراکز علمی و تحقیقی مشغول تلاش هستند و میزان وابستگی کشور را در علم و فن‌آوری می‌کاهند و به بومی‌سازی علوم انسانی و امثال آن اهتمام دارند.

فعالان فرهنگی در عرصه‌های مختلف در قالب مسجدها و گروه‌های فرهنگی، محافل قرآنی، حجم توجه به مراکز آموزشی و تربیت قرآنی و حجم کسانی را که به این مراکز مراجعه می‌کنند، به‌عنوان یک شاخص می‌توانیم توجه کنیم که چه رشد کمی و کیفی را هر سال می‌بینیم و حضور مردم در تکیه‌ها و محافل مذهبی در مناسبت‌های مختلف و ترسیم نمودار آن در سال‌های مختلف که مشاهده می‌کنیم از تعداد آن‌ها کم نشده، بلکه افزوده شده و هم‌چنین آمار مشتاقان اعتکاف در سال‌های مختلف در کشور و مواردی از این دست... شاخص‌هایی است که رویش‌های انقلاب را نشان می‌دهد.

3- وضعیت فعلی را باید با توجه به ضریب نفوذی که جبهه معارض انقلاب اسلامی در نفوذ فرهنگی پیدا کرده، بتوانیم ارزیابی کنیم. وقتی صدها شبکه فارسی‌زبان هم‌زمان برنامه پخش می‌کنند و تعداد آن‌ها هم روز‌به‌روز بیشتر می‌شود. وقتی سایت‌ها و خبر‌گزاری‌ها و انواع پمپاژهای خبری و هنری مخاطب اصلی را جوانان تشکیل داده، وقتی محصولات فرهنگی به میزان پر حجم و فراگیری در اختیار جوانان قرار می‌گیرد یا حتی درون کشور هم اگر تولید می‌شود، متاسفانه مبتنی بر فرهنگ اسلامی، ایرانی نیست. اقتضای جوان این است که به محصول فرهنگی و تفریحی نیاز دارد و می‌خواهد اوقات فراغت خود را با تنوع پر کند، وقتی مجاری درستی در اختیار نباشد، طبیعتا به استفاده از این نوع محصولات کشیده می‌شود.

با توجه به حجم تهاجمی که نسبت به ایران وجود دارد، باید ببینیم چه‌قدر جوانان توانسته‌اند مقاومت کنند و از طرفی پذیرای فرهنگ اسلام و انقلاب باشند. باید تلاش‌ها را در انتقال متنوع و جذاب فرهنگ اسلام و انقلاب، نه فقط در حرف و زبان بلکه در قالب‌های هنری و در ارایه الگوهای عملی و علمی و اثبات کارآمدی انقلاب به جوانان انتقال داد و تلاش کرد. با این وجود جوان‌های ما نمره قابل‌قبولی می‌گیرند و مایه مباهات و افتخار ایران هستند که با این وضعیت ایستادگی و مقاومت کردند.

* فضای دوران دفاع‌مقدس چه نقشی در تربیت جوان انقلابی امروز دارد؟
یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های تاریخ معاصر کشور، همین اتفاقی بود که در جنگ تحمیلی رخ داد. چون میانگین سنی کسانی که در دفاع‌مقدس حضور داشتند، بین 20 تا30 بوده که نشان می‌دهد که بار اصلی جنگ را جوانان بر دوش کشیدند و حماسه و تحولات بزرگی در این 8سال دفاع مقدس اتفاق افتاد که مثل گنجینه عظیمی در اختیار نسل های آینده قرار گرفته است.

ارتباط نسل‌های بعد به‌ویژه جوانان با اخلاص و تقوی و شجاعت، ایثار و از خودگذشتگی آن‌ها این امکان را فراهم می‌کند که روحیه جهادی در نسل‌های بعدی هم انتقال پیدا کند. چیزی که ما بیش از پیش به آن نیاز داریم و پادزهر تهاجم فرهنگی است، دمیدن روحیه شهادت و ایثار درون جامعه است و وقتی جوانان ما مطلع شوند عده‌ای چگونه با دست خالی توانستند مقابل همه دنیا ایستادگی کنند و خون خود را واسطه پیروزی قرار دهند و مناجات خالصانه خود را مبدا نزول رحمت الهی و توجه امام عصر(عج) به جامعه قرار دهند. طبیعی است که وعده‌های الهی حق است و باید به آن‌ها اعتماد کرد. اگر معتقد باشیم که میدان جهاد تعطیل نشده و فقط صحنه آن عوض شده و جنگ سخت به جنگ نرم تبدیل شده، آن‌وقت متوجه می‌شویم این میدان که ناپیداست، خطرناک‌تر است. تنها چیزی که با توجه به کمبود امکانات و ابزار ما مقابل جبهه معارض انقلاب اسلامی، ما را همچون گذشته پیش برد و دشمن را خار می‌کند، همین روحیه جهاد و شهادت است.

به همین دلیل از سرمایه و اتفاق مبارکی که در دوران دفاع مقدس افتاد، باید خوب استفاده کنیم و ابزارهای خوبی را در انتقال آن به کار ببریم.

* تاکیدهای رهبر انقلاب درباره این مسایل، احساس مسئولیت نسبت به جوانان را نشان می‌دهد. عده‌ای در تلاش‌اند نوعی بی‌تفاوتی نسبت به سرنوشت کشور و توجه به منافع شخصی را در جامعه رواج دهند. چگونه می‌شود با این مساله مقابله کرد؟
مسئولیت‌پذیری از چند عامل ناشی می‌شود:
1- فرد احساس کند که توانایی دارد مسوولیتی را بپذیرد.
2- امکان مسئولیت‌پذیری برای فردی وجود دارد.
3- اگر مسئولیتی را بپذیرد، مبدا اثرگذاری قرار می‌گیرد و این اموری است که اگر برای جوانان فراهم شود،این مسئولیت‌پذیری حتما وجود خواهد داشت.

این اتفاق، محصول فرآیندی است که باید به‌صورت جمعی در آن مشارکت کرد. باید دستگاه‌های آموزشی و پرورشی کشور، توان‌مندی برای مسوولیت‌پذیری را فراهم کنند. دستگاه‌های اجرایی و قانون‌گذاری باید از امکان مسئولیت‌پذیری و ایجاد فرصت برای ایفای نقش حمایت کنند.

یکی از نمونه‌های این اثر‌گذاری و مسئولیت‌پذیری را در میدان‌های علمی کشور دیده‌ایم. در عرصه انرژی هسته‌ای، نانو، بیوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، می‌بینیم جوانان مسئولیت‌پذیرند. در عرصه دفاع منطقه‌ای این شرایط به‌طور نسبی فراهم شد و اثر‌گذار بود و نه فقط در قیاس ملی، بلکه در مقیاس فراملی هم این مسئولیت‌پذیری توانست خود را نشان دهد.

* امکان مسئولیت‌پذیری و مبدا اثر‌گذاری نسل جوان انقلابی چه‌طور باید به چرخه مدیریتی کشور وارد شود و از آن‌ها در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی استفاده کند؟
جوان نیاز به الگو دارد، مهم‌ترین اتفاقی که باید رخ دهد الگو‌سازی صحیح برای آن‌هاست. باید جوانان به الگوهای صحیح متصل شوند. یکی از تلاش‌هایی که جبهه معارض رسانه‌ای کشور بعد از انقلاب به صورت مستمر دنبال کرده این بود که گروه‌های مرجع را در کشور تحت تاثیر قرار دهد و جابه‌جایی‌هایی را در گروه‌های مرجع ایجاد کند. یکی از راه‌های مسئولیت‌پذیری و میدان‌داری جوانان ما این است که هریک در هر رشته و گرایشی که توانمند هست، سعی کند خود را به الگوهای قابل‌اعتماد وصل کند. این، بعد از کسب دانش و مهارت‌هایی است که باید پیدا کنند و مرحله بعد از کسب دانش آکادمیک است. بعد از آن خود را به یکی از الگوهای مربوطه به رشته خود وصل کند که از لحاظ علمی، اخلاقی، تجربه پیشین قابل اعتماد است. در لوای او رشد کند و بعد بر این اساس توان جایگزینی و کارپذیری را در خود ایجاد کند. اعم از این‌که کسی بخواهد تجارت کند یا پژوهش، یا در حوزه دفاع از میهن، مسئولیت قبول کند. کسی در عرصه تعلیم و تربیت بخواهد این کار را کنند. حتی در عرصه خانه‌داری، می‌خواهد موفق‌تر باشد. راه درست این است که پیوند نسل جدید و نسل گذشته برقرار شود. عملا باعث می‌شود که هم این جوانان رشد کنند و اعتماد به آن‌ها به‌وجود بیاید و چرخش مسئولیت‌ها در کشور واقع شود و بتوانیم از توان جوان‌ها استفاده بهینه کنیم.

منبع: ویژه نامه چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی مجله سروش