به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ «سازمان نهضت سوادآموزی جز نادر نهادهای تشکیل شده بعد از انقلاب است که پنج جایزه بین‌المللی را به عنوان افتخاری بزرگ در کارنامه خود به ثبت رسانده است.» این بخشی از صحبت‌های علی باقرزاده، معاون وزیر آموزش و پرورش و ریاست سازمان نهضت سوادآموزی است. وی در این گفت‌وگو تصریح می‌کند که: «جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در سواد‌آموزی صاحب سبک، نام وتجربه است و افتخاری برای نظام اسلامی به شمار می‌رود» آمار خواندنی وی در این مصاحبه می‌تواند به خوبی اثبات کننده این مدعا باشد.

* نهضت سوادآموزی از جمله اولین نهادهایی است که با تاکید بنیان‌گذار انقلاب اسلامی تشکیل شد لطفا درباره چگونگی تشکیل آن توضیح دهید که ضرورت تاسیس چنین نهادی از دیدگاه امام خمینی(ره) چه بود؟
پیروزی انقلاب اسلامی از بدو شکل‌گیری و تشکیل حکومت اسلامی تا رسیدن به چهارمین دهه خود منشا خیرات و برکات بسیاری برای جامعه بوده است. از جمله وقایع مهمی که نشات گرفته از اندیشه والای حضرت امام خمینی (ره) و الگو گرفته شده از مکتب نبوی است، صدور فرمان سوادآموزی بود. بی شک انقلاب اسلامی ایران تداوم انقلاب اسلامی پیامبر اکرم(ص) است که بزرگترین موسس سوادآموزی و توجه به جریان آموزش بوده اند. وجود نازنین پیامبر اکرم (ص) با اهتمام به ارزش سوادآموزی بعد از جنگ بدر آزادی اسرا را منوط به باسواد کردن مسلمانان کردند، این رفتار منشاء الگوبرداری بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) شد، به نحوی که قبل از شکل گیری دولت اسلامی و نهادهای آموزشی، امام خمینی بر آن بودند تا سوادآموزی را ترویج دهند. از این رو حضرت امام خمینی(ره) در  7 دی ماه سال 58  فرمان سوادآموزی را صادر نمودند. اولین نکته پیام روشن حضرت امام در صدور فرمان سوادآموزی خطاب کردن « ملت شریف ایران» بود. بنده براین باورم امام این جمله را براساس این موضوع عنوان نمودند که مبارزه با بیسوادی و توجه به سوادآموزی باید در بستر مردمی و اجتماعی شکل بگیرد لذا مردم محوری یکی از عناصر اصلی پیام حضرت امام بود.

* جایگاه نظام آموزش و پرورش در افزایش سوادآموزی و مساجد به عنوان پایگاه‌های تربیت دینی در این مقوله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مدرسه محوری آنقدر برای امام خمینی(ره) مهم بود که به مدیران آموزش و پرورش سفارش کردند که از تشریفات اداری بپرهیزند وتوجه به اصل آموزش را در رئوس کار خود قرار دهند. توجه به مدرسه و همکاری با مدارس از جمله راهبردهای آموزشی ایشان در افزایش سوادآموزی و کسب علم و دانش بود. در کنار مدرسه محوری و توجه به اصل آموزش حضرت امام خمینی(ره)  اهتمام ویژه‌ای به مسجد محوری داشتند. حضرت امام خمینی (ره) در پیام روشن خود خطاب به جامعه روحانیت و ائمه جماعات آنها را تشویق کردند تا مردم را به حضور هر چه بیشتر درحسیینه‌ها و مساجد دعوت کنند تا مساجد غیر از کارکرد عبادی و دینی تبدیل به مدارس دوم و کلاس‌های سوادآموزی شوند. خانواده محوری نیز از جمله راهبردهای حضرت امام خمینی (ره) در افزایش توجه به سوادآموزی و استفاده از پتانسیل افراد باسواد درون خانواده بود. ایشان از باسوادان خانواده‌ها خواستند که در امر آموزش به بی‌سوادان خانواده خود اهتمام داشته باشند، از آن سو بی‌سوادان را نیز به عدم مقاومت در برابر سوادآموزی دعوت کردند.

* وضعیت سوادآموزی و میزان باسوادان پیش از پیروزی انقلاب چگونه بوده و در حال حاضر جایگاه ایران در موضوع سوادآموزی در سطح جهانی چگونه است؟
سوادآموزی در شرایطی آغاز شد که در جامعه آن روز ایران در حالی که  رقم سوادآموزی در سطح جهانی 60 درصد بود، اما در ایران رقمی نزدیک به  36 درصد بود که تفاوت فاحشی با آمارهای جهانی داشت. سرشماری سال 90 و 95 و گزارش منتشر شده بانک جهانی از نرخ باسوادی در ایران در سال 2016  بیانگر آن است که میانگین رشد باسوادی در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سه برابر افزایش داشته است. حدود 96 درصد ایرانیان با میانگین سنی  46 سال با سواد هستند به نحوی که درصد باسوادی بسیاری از استان‌های بزرگ همچون تهران، البرز، یزد، سمنان، قزوین و مازندران 97 درصد برآورد شده است.

* نهضت سوادآموزی از جمله اولین نهادهای ارائه دهنده خدمات آموزشی به مردم در دوردست‌ترین نقاط کشور است لطفا سطح خدمات‌دهی این نهاد را با فعالیت‌های انجام شده به صورت کامل تشریح بفرمایید؟
عمده ترین فعالیت نهضت سوادآموزی در دسترس بودن آن برای بی‌سوادان بود به گونه‌ای که نهضت سوادآموزی همانند شبکه مویرگی به تمام کشور حتی در دور دست‌ترین نقاط روستایی که آموزش و پرورش امکان خدمات آموزشی در آن منطقه را نداشت در آن مناطق حضور داشت. شاید بی‌اغراق بتوان گفت نهضت سوادآموزی در کنار جهاد سازندگی از جمله نهادهایی بودند که زمینه دسترسی مردم به خدمات آموزشی و رفاهی را فراهم کردند. بسیاری از روستاهای کشور که تا سال‌های سال تحت پوشش آموزش و پرورش نبودند، زیر پوشش نهضت سوادآموزی قرار داشتند. جای افتخار دارد که نهضت سوادآموزی بیش از یک و نیم میلیون دانش‌آموز را با سواد کرده چرا که آموزش و پرورش امکان اعزام معلم به مناطق صعب العبور یا دور دست کشور را نداشته است. اصل دسترسی به آموزش خدمت بزرگ نهضت بوده که هم اکنون نیز ادامه دارد. نهضت سوادآموزی مفتخر است که در دو سال گذشه 10 هزار معلول را در خانه یا در مکانی که سهولت حضور آنها فراهم شده باشد آموزش داده است. سوادآموزی نه تنها برای ملت شریف ایران خدمات قابل توجهی داشته بلکه این خدمات شامل اتباع خارجی نیز شده است. سال 57 و در آستانه پیروزی انقلاب 6 درصد اتباع خارجی مقیم ایران باسواد بودند این در حالی است که هم اکنون این رقم به 70 درصد افزایش یافته، به این معنا که حدود 800 هزار نفر از اتباع خارجی به خصوص تبعه افغانستان نیز تحت آموزش قرار گرفته‌اند. نهضت سوادآموزی نه تنها روستاهای دور دست یا اتباع خارجی را تحت پوشش حمایت‌های آموزشی خود قرار داده، بلکه از آموزش به زندانیان نیز غفلت نکرده است. آمارها بیانگر آن است که تا‌کنون حدود 700 هزار زندانی آموزش دیده‌اند. نهضت سوادآموزی در مراکز آموزشی و نظامی نیز با سواد کردن بیش از 370 هزار نفرخدمات قابل توجهی به این قشر ارزشمند جامعه اعطا کرده است. آموزش‌های نهضت سوادآموزی را در کارخانجات بزرگ نمی‌توان نادیده گرفت به نحوی که این نهاد آموزشی در مقطعی بسیاری از کارگران بیسواد کارخانجات بزرگی چون تراکتورسازی، ایران خودرو و سایپا را تحت آموزش‌های مستقیم خود قرار داده بود.

* فعالیت‌های نهضت سوادآموزی درخصوص زنان و دختران بی‌سواد چگونه بوده است؟
از جمله گروه‌های هدف با اهمیت در بحث سوادآموزی، آموزش‌های مرتبط با زنان جامعه بود. بیش از 80 درصد فعالیت های سازمان نهضت سوادآموزی معطوف به باسواد کردن زنان و مادران ایرانی شده است به نحوی که با افتخار می‌توان گفت فاصله باسوادی زنان و مردان از 35 درصد به کمتر از 6 درصد کاهش یافته است. خوشبختانه آمارهای باسوادی زنان و  دختران ایرانی بیانگر رشد 10 درصدی نسبت به میانگین جهانی است.

* سهم خانواده‌ها در سوادآموزی و افزایش فهم دینی آنها در این نهاد چگونه دنبال شده است؟
فعالیت مهم دیگر سازمان نهضت سوادآموزی اهتمام به آموزش قرآن کریم، احکام و نماز آموزی است. موضوع تحکیم بنیان‌های خانواده نیز در زمره فعالیت‌های این سازمان به شمار می رود که با هدف توانمند‌سازی و افزایش مهارت‌های زندگی در میان اعضای خانواده اجرا شده است. این سازمان بر آن است تا با افزایش مهارت های زندگی به خانواده‌ها ارتباط ملموس و موثری بین آنها با خداوند متعال به عنوان خالق جهان هستی، ارتباط با اعضای خانواده و ارتباط با محیط زیست برقرار کند، تا اعضای خانواده‌ها به شکل ملموس تری با مسایل و مشکلات محیط زیستی اعم از حوادث طبیعی و...ارتباط برقرار کنند. مدیریت اقتصادی خانواده و ارائه آموزش های فرهنگی نیز از جمله اهداف آموزشی است که سازمان نهضت سوادآموزی آن را دنبال می کند. بی شک افزایش چشمگیر سطح سواد در جامعه مدیون اهتمام مادران به سوادآموزی و تشویق فرزندان خود به باسواد شدن است.

همچنین مساله توجه به گروه‌های به حاشیه رانده شده اعم از کودکان کار، معلولین، سربازان، کارگران و عشایر که معمولا درنظام برنامه‌ریزی‌های کلان دیده نمی‌شوند مورد توجه و اهتمام سازمان نهضت سوادآموزی قرار داشته است. سازمان نهضت سوادآموزی جزو نادر نهادهای تشکیل شده بعد از انقلاب است که پنج جایزه بین‌المللی را به عنوان افتخاری بزرگ در کارنامه خود به ثبت رسانده است. طرح تلفیق سوادآموزی با مهارت های« آی سی ال» افتخار بزرگ این سازمان است که در سال جاری رییس جمهور در اجلاس سراسری نماز با قدردانی از وزیرآموزش و پرورش اهمیت طرح عملی نماز سوادآموزی در دولت الکترونیک را تاکید نمودند. نهضت سوادآموزی از جمله نهادهای برتری در نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود که در ارزیابی‌های صورت گرفته از عملکرد دستگاه‌ها در جشنواره شهید رجایی مفتخر به کسب برترین رتبه شده است. این افتخار به دلیل حضور همه جانبه سوادآموزان درعرصه‌های مختلف از جمله در خط مقدم جبهه بوده است. سوادآموزی نه تنها در خط مقدم جبهه، بلکه در دوران اسارت نیز دنبال شده است.

تقدیم 177 شهید از کارکنان و از آموزش‌دهندگان و سوادآموزان برگ زرینی در کارنامه نهضت سوادآموزی است. افتخار خدمت در عرصه‌های نبرد با پایان یافتن دفاع مقدس تمام نشده، بلکه مجاهدت‌های سوادآموزان در سوریه و در کشورهای اسلامی به ویژه در مناطق فارسی زبان همانند افغانستان تداوم دارد. قطعا می‌توان گفت جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در سوادآموزی صاحب سبک؛ نام و تجربه است و افتخاری برای نظام اسلامی به شمار می رود چرا که در همسایگی ایران کشوری با چنین ظرفیتی وجود ندارد که همانند ایران مورد تقدیر و تشکر نهادهای بین‌المللی قرار گرفته و دیپلم افتخار به دست آورده باشد. آنچه تاکنون به عنوان افتخار توسط این نهاد آموزشی کسب شده مرهون برکت انقلاب اسلامی و توصیه‌های بنیان‌گذار فقید جمهوری اسلامی و راهبردهای مقام معظم رهبری و مجاهدت فرزندان امام و انقلاب در قالب مدیران، کارمندان و کارگران است. در رأس همه عوامل یاد شده در کسب افتخارات سوادآموزی جا دارد تقدیر و تشکری از خدمات سی ساله مرد قرآنی کشور حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی داشته باشیم که تمام زندگی خود را در راه آموزش قرآنی به مردم وقف کردند و منجر به رشد قرآنی و تربیت دینی سوادآموزان شده‌اند.

منبع: ویژه نامه چهل سالگی انقلاب اسلامی مجله سروش