به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ به بهانه آغاز تحریم های آمریکا میزگردی با حضور سید احسان حسینی، دانشجوی مهندسی برق دانشگاه تهران و مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران، حمیدرضا اکبری، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شیمی دانشگاه مالک اشتر، علی بدیعی، کارشناس مدیریت اطلاعات دانشگاه تهران وعباس قدیری کارشناس ارشد بانکداری اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان «تحریم ها و راه های برون رفت از آن» در «خبرنامه دانشجویان ایران» برگزار گردید، که می توانید مشروح آن را در ادامه بخوانید:

فروش سنتی نفت دلیل اثرگذاری تحریم ها
سید احسان حسینی، مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران در این نشست با اشاره به دلایل اثر گذاری تحریم ها گفت: ابتدا به این مسئله بپردازیم که دلیل اثرگذاری تحریم ها چیست؟ بارها مطرح شده است که دلیل اصلی تاثیرگذاری تحریم ها به نحوه فروش نفت برمیگردد. که در واقع فروش نفت در قالب محموله های بزرگ یک الی دو میلیون بشکه ای در روز به تعداد محدودی از خریداران به فروش می رسد. در این روش عرضه کننده نفت تنها شرکت ملی نفت است و از طرف دیگر خریداران نفت تنها هفت، هشت کشور هستند که از این بین سه الی چهار کشور هستند که حجم بالایی از نفت ایران را خریداری می کنند و به همین خاطر حجم محموله ها بزرگ و در نتیجه قابل رصد می شود، همین موضوع باعث شده است که تحریم پذیری ایران در مسائل نفتی برای آمریکا قابل دسترس تر باشد.

حسینی گفت: به طور کلی فروش نفت ایران به سه زیر بخش تقسیم می شود. بخش اول تحریم عرضه نفت، بخش دوم تحریم دریافت پول نفت و بخش سوم تحریم های حمل و نقلی است که گریبان گیر صنعت نفت ایران شده است.

او ادامه داد: بخش اول تحریم های عرضه نفت است که به سال 90 برمی گردد، در این تحریم ها که در توسط آمریکا تصویب شد کشورهای خریدار نفت ایران هر 6 ماه یکبار بررسی می شدند و موظف بودند تا هر 6 ماه واردات نفت از ایران را کاهش بدهند. از طرفی دیگر وزارت خزانه داری آمریکا به عنوان بازوی اصلی اعمال تحریم های نفتی، کشورهای خریدار را رصد می کرد و از آنها می خواست تا پله به پله میزان واردات نفت ایران را کاهش دهند. در این روش فروش نفت ایران به دلیل فروش سنتی نفت، کانالیزه شد و از این جهت با فروش نفت به مشکل برخورد کردیم.

حسینی ادامه داد: بخش دوم تحریم ها، بحث دریافت پول نفت بود. با اجرای تحریم های آمریکا، بانک مرکزی ایران قادر به انجام تراکنش های مالی نبود. بر اساس این قوانین اگر بانکی با بنک مرکزی ایران مبادله مالی داشته باشد جریمه و یا تحریم می شد که همین موضوع طرف های دیگر را از ارتباط با ایران برحذر می داشت. تحریم فروش نفت و تراکنش های بانکی صادرات نفت ایران را دچار مشکل کرد.

این دانشجوی دانشگاه تهران گفت: بخش سوم تحریم ها مربوط به بحث حمل و نقل و محموله های نفتی بود. در این بخش ، نفت کش ها و بیمه های نفت کشی تحریم شدند که هدف آن مانع شدن از رسیدن نفت به کشورهای خریدار بود که البته در این قضیه راهکارهایی بر اساس ظرفیت های داخلی به وجود آمد و این موضوع نتوانست تاثیر زیادی بر فروش نفت بگذارد.

مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران گفت: اگر از یک پله عقب تر به موضوع تحریم ها نگاه کنیم، متاسفانه اقتصاد ایران، اقتصادی تک محصولی است که در آن در آمدهای دولتی به درآمد های نفتی وابسته است و تا زمانی که ما به خام فروشی نفت وابسته باشیم قطعا آمریکا دایره تحریم ها و محاصره اقتصای ایران را تنگ تر خوماهد کرد. در نتیجه راهکار اصلی این است که بودجه دولت از درآمدهای نفتی جدا شده و از ورود در آمدهای نفتی به درآمدهای دولت جلوگیری شود، راهکار دوم نیز خلاص شدن از خام فروشی نفت است، در این روند بایستی صنایع پالایشگاهی کشور را توسعه داده و به جای فروش نفت خام که تحریم آن راحت است، فرآورده های نفتی را صادر کنیم که هم ارزش افزوده دارد و هم تحریم آنها مشکل تر خواهد بود.

حسینی ادامه داد: منتهی مانع اصلی گسترش صنایع پالایشگاهی، تفکر حاکم بر وزارت نفت است، برای مثال شخص اول وزارت نفت اعلام می کند که پالایشگاه سازی سودآور نیست. این در حالی است که عربستان سالانه 32 میلیارد دلار از صادرات فرآورده های نفتی درآمد کسب می کند و در این حوزه ششمین کشور صادر کننده فرآورده های نفتی است.

آمریکا نمی تواند فروش نفت را به صفر برساند
حمیدرضا اکبری، دانشجوی دانشگاه مالک اشتر نیز در پاسخ به اینکه آیا آمریکا می تواند فروش نفت ایران را به صفر برساند گفت: آمریکا در مدت قبلی تحریم ها حدودا 800 هزار بشکه فروش روزانه برای ایران را معافیت داده بود اما ایران طبق برخی از گزارش ها در مدت چند ماه اخیر روزانه یک میلیون و 400 هزار بشکه نفت بفروش رساند که این به معنای فروش بیش از 600 هزار بشکه از حد نصاب تعیین شده بود. در واقع با وجود تمام تحریم های سختی که ایران در حال دست و پنجه نرم کردن است توانسته فراتر از حد معین شده توسط آمریکا نفت را به فروش برساند. از طرف دیگر بحث قیمت نفت هم اهمیت دارد. در حال حاضر با توجه به این که کشور ونزوئلا و لیبی فروش نفت خود را به دلیل مسائل داخلی کاهش داده اند، قیمت نفت روند صعودی به خودش گرفته و نفت ایران در حال حاضر به بالاتر از 72 دلار رسیده است و این بیشتر از قیمت عادی نفت طی یکی، دو سال اخیر است.

اکبری در ادامه گفت: این افزایش قیمت برای هیچ کدام از بازیگردان های نفت در عرصه بین الملل به خصوص برای آمریکا مناسب نیست چرا که قیمت بنزین در آمریکا از تاثیرگذاری مهمی برخوردار است و این موضوع یکی از گلوگاه های اقتصادی آمریکا محسوب می شود، همین موضوع باعث شده تا کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا با مانور بر روی آن خواستار کاهش قیمت نفت هستند به صورتی که یکی از تبلیغات ترامپ برای ریاست جمهوری کاهش قیمت نفت بود.

او ادامه داد: تمامی این مولفه ها نشان دهنده آن است که آمریکا نمی تواند فروش نفت ایران را به صفر برساند، زیرا ایران در زمان معافیت ها توانسته بود بیشتر از حد نصاب خود نفت به فروش برساند و از طرف دیگر افزایش قیمت نفت باعث متضرر شدن کشورهایی خواهد شد که ایران را تحریم کرده اند.

جای خالی پیامرسان «سپام»
علی بدیعی، کارشناس مدیریت اطلاعات دانشگاه تهران نیز با اشاره به تاریخچه تحریم های مالی ایران گفت: تحریم های بانکی از سال 85 و با تحریم بانک صادرات آغاز شد،سپس بانک سپه و تا سال 91 تمامی بانک های ما تحریم شدند. ما در این دوره زمانی سعی کردیم به گونه ای با تحریم های بانکی مقابله کنیم. در سال 86 موضوع لو رفتن اطلاعات سوئیفت پیش آمد، که اولین بار روزنامه نیویورک تایمز خبری شد و نشان می داد که آمریکا پس از 11 سپتامبر معاملات سوئیفت را رصد کرده است.

بدیعی  ادامه داد: این موضوع باعث شد تا ایران به سمت ایجاد پیامرسان های مالی در درون کشور برود و در سال 91 پیام رسان مالی با عنوان پیام رسان «سپام» ایجاد شد. که از این پیام رسان تا تیر ماه 94 که برجام تصویب شد و تحریم های مربوط به سوئیفت برداشته شد، استفاده می شد.

این دانشجوی دانشگاه تهران گفت: ایجاد پیام رسان مالی مختص به ایران نبود و کشورهایی مانند چین، هند و روسیه پیام رسان هایی موازی پیام رسان سوئیفت را ایجاد کردند و توانستند مبادلات داخلی را از طریق آن انجام بدهند اما متاسفانه در حال حاضر پیام رسان سپام حتی برای مبادلات داخلی استفاده نمی شود.

مسئولین از ابزارهای دور زدن تحریم ها بی اطلاع هستند
عباس قدیری کارشناس ارشد بانکداری اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی پیرامون راه حلی برای دور زدن تحریم های مالی گفت: یک راه برای دور زدن تحریم های کنونی و کم کردن فشارهای اقتصادی این است که یک باز طراحی در تجارت خارجی داشته باشیم و از یک سری ابزار در کنار این سیاست استفاده کینم. برای مثال سعی کنیم تا از کشورهایی که به آنها صادرات، واردات داشته باشیم و اگر سعی کنیم تا تراز تجاری با کشورهای مختلف را به تعادل برسانیم.

قدیری ادامه داد: راهکار دیگر استفاده از ابزارهای گوناگون، از جمله پیمان های مالی دوجانبه است، پیمان های مالی دوجانبه در موقعیت هایی که تبادل مالی و تجاری  خوبی بین کشورها وجود دارد یک راهکار بسیار مناسب برای استفاده نکردن از دلار و در نتیجه دور زدن تحریم ها است. این راهکار ابداع شده ی ایران نیست و بسیاری از کشورها از آن استفاده می کنند.

او افزود: ما نمی توانیم تمام مسئولیت وارات را بر روی چند کشور خاص متمرکز کنیم، متاسفانه در این جنگ اقتصادی، به علت علم پایین مسئولین، بر روی ابزارهای محدودی متمرکز هستیم. برای مثال سوئیفت که بارها در زمان تحریم به آن اشاره شد، بیشتر افراد فکر می کردند که سوئیفت تنها پیام رسان مالی است و حتی بعضی ها نمی دانند که این یک پیام رسانی مالی است و در کنار آن  پیام رسان های مختلف دیگری هم وجود دارد.  بسیاری از دولت مردها چه در این دولت و چه در دولت سابق از این موضوع اطلاعی نداشتند و حالا با تشدید فشارها متوجه کارکرد پیمان های پولی دوجانبه شدند.

جواب جنگ اقتصادی را باید در اقتصاد داد
سید احسان حسینی در پاسخ به این سوال که چه راه حل فوری برای دور زدن تحریم ها وجود دارد گفت: شما این موضوع را مطرح کردید که ممکن است توسعه صنایع پالایشگاهی 5 الی 6 سال زمان ببرد و یا عرضه نفت در بورس برای اینکه بخش خصوصی بتواند وارد بازار صادرات نفت بشود ممکن است 2یا 3 سال زمان ببرد و ما همین الان باید چکار کنیم. پاسخ سوال شما بسیار ساده است، ما باید از 5-6 سال قبل به فکر این موضوع می‌بودیم. وقتی از سال های قبل کاری نکرده ایم و حالا که با تحریم مواجه شده‌ایم می‌گوییم چه کنیم، مثلا باید پتروپالایشگاه بسازیم، باید نفت را در بورس عرضه کنیم. اینها یک راه حل های اصولی است که بلاخره باید آن را طی کنیم.

حسینی ادامه داد: ما نباید توقع داشته باشیم که تحریم هایی که انها طی 10 سال برنامه ریزی انجام داده اند، ما بتوانیم یک شبه آن ها را خنثی کنیم. این کارها اصولی و پایه‌‌ای است و باید پیگیری کنیم تا به ثمر برسد.

او گفت: باید صنایع پتروشیمی را توسعه بدهیم و به سمت تولید و صادرات فرآورده‌های پتروشیمی برویم که هم اشتغال¬زا است و هم ارزش افزوده بیشتری دارد. از طرف دیگر فروش فرآورده از فروش نفت خام راحت تر است.

مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران گفت: بازار فرآورده های نفتی تنوع، گستردگی و مشتریان بیشتری نسبت به بازار نفت دارد. در بازار نفت حجم محموله‌ها بزرگ است ولی در بازار فرآورده حجم محموله‌های کوچک است و در بازار نفت تعداد خریدار و عرضه کننده محدود است. ولی در بازار فرآورده ها صدها محصول مختلف تولید می شود که می‌توان آن را به کشورهای مختلف صادر کرد.

او ادامه داد: بحث دیگر موضوع فاصله با مقصد است، اگر بخواهیم نفت خام صادر کنیم باید ان را با نفتکش به کشورهای چین و هند و یا کشورهای شرق آسیا صادر کنیم ولی فراورده های نفتی را می توانیم به کشورهای همسایه نیز به فروش برسانیم.

حسینی گفت: صادرات فرآورده‌های پتروشیمی خیلی بهتر از صادرات نفت است و همچنین مزیت‌هایی مثل ارزش افزوده، اشتغال و دور زدن تحریم‌ها نیز دارد که به آن نپرداختیم. علی رغم آن که همه کارشناسان معتقدند که باید به سمت صادرات فرآورده پیش برویم متاسفانه تفکر وزارت نفت اینگونه نیست. این درحالی است که ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ثابت کرد که فناوری و نیروی انسانی متخصص در داخل کشور وجود دارد و این موضوع را کارشناسان فنی هم تایید می کنند.

او ادامه داد: نکته دیگری که در اینجا وجود دارد بحث تامین مالی ساخت پالایشگاه ها است. اجرا و انجام این پروژه ها که چهار الی پنج سال طول می کشد، تقریبا پنج میلیارد دلار برای هر پالایشگاه 250هزار بشکه ای سرمایه نیاز دارد. در اینجا باز هم نگاه غلطی وجود داشت و کل کشور را منتظر به بار نشستن برجام نگاه داشتیم، وزارت نفت قصد داشت تا از طریق برجام از فاینانس بگیرد و اکنون که برجام منحل شده است در تامین فاینانس به مشکل خورده است این در حالی است که 1900 میلیارد تومان نقدینگی در درون کشور داریم و می توانیم با برنامه ریزی این سرمایه ها را به سمت توسعه سرمایه پالایشگاهی سوق دهیم.

این دانشجوی دانشگاه تهران گفت: آمریکا اعلام کرده است که قصد داردصادرات نفت ایران را به صفر برساند اما زمانی که تحولات بازار نفتی را رصد می کنیم به این نتیجه می رسیم که چنین کاری غیر ممکن است و حداقل فروش نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید، اما ما باید سناریوی خود را تغییر دهیم و به سمت فروش فرآورده های نفتی برویم.

او ادامه داد: آمریکا یک جنگ اقتصادی را با ما آغاز کرده است و فکر نکنم بحث هایی از قبیل بستن تنگه هرمز گزینه مناسبی باشد. برای همین اگر مجلس به دنبال شکست دادن و جواب دادن به تحریم های آمریکا است، بحث توسعه صنایع پالایشی و توسعه فرآورده ها را به عنوان یک طرح علیه طرح های آمریکا تصویب کند.

وزارت نفت و رویه کج دار و مریض بورس نفت
حمیدرضا اکبری پیرامون راه های کوتاه مدت برای فروش نفت گفت: ما در کوتاه مدت و شرایط فعلی کشور باید به دنبال راهکارهایی باشیم که بتوانیم نفت خودمان را بفروش برسانیم. باید به این نکته توجه کرد که فروش نفت ایران تا کنون به صورت سنتی بوده است، مدلی که هیچ گونه تحرک، بازار یابی در آن وجود ندارد و تا زمانی که فروش نفت به این صورت انجام شود، طبیعتا به راحتی قابل تحریم هستیم. اما وقتی بخش خصوصی کشور را وارد چرخه فروش نفت کنیم به علت آن که تعداد زیادی از شرکت های خصوصی و سرمایه گذار را وارد بحث فروش نفت کرده ایم و از این طریق نفت را به صورت مویرگی به فروش می رسانیم و قطعا تحریم کردن این گونه فروش نفت بسیار سخت تر خواهد بود.

اکبری گفت:در نهایت این کار از طریق بورس انرژی از آبان ماه سال 97 آغاز شد، اوایل 20 درصد فروش ریالی و80 درصد آن ارزی دریافت می شد و در حال حاضر 100 درصد ریالی دریافت می شود.

در این روش هر شرکتی که قصد خرید و فروش نفت را داشته باشد ملزم به ایجاد ضمانت و ال سی هایی است که بازگشت وجه را تضمین می کند، بخش خصوصی ما در دو حالت می تواند وارد فروش نفت بشود. اول آنکه خودشان نفت را خریداری کنند و به فروش برسانند و ارز حاصل از آن را با توجه به ارتباطی که با تاجرهای مختلف داخلی و خارجی و صرافی ها دارند به ریال تبدیل کنند و به دور از سیسستم های بانکی، که قابل تحریم هستند ریال را به حساب بانک ملی بریزند و تحریم نشوند. توزیع دوم برای خریداران خارجی است، بخش خصوصی می تواند نقش یک نمایندگی را بازی کند که نفت را برای شرکتهای خارجی خریداری کرده و پس از تحویل نفت ارز آن را از طریق صرافی و ... تبدیل کنند و آن را با شرکت نفت تصویه کنند.

او  با گریزی به نتایج تصویب FATF گفت: FATF تراکنش های مالی ایران را برای کشورهایی که ناظر شورا هستند، از جمله برای آمریکا را شفاف می کند، به کمک FATF مشخص می شود چه شرکتی نفت را دریافت کرده است و در نتیجه بازهم آمریکا کی تواند آن شرکت را تحریم کنند و شاید یکی از بدی های FATF برای ما این باشد که ما عملا شرایطی را ایجاد می کنیم که راحت تر و خیلی هوشمندانه تر تحریم بشویم،در این صورت باز هم فروش ریالی نفت و ورود بخش خصوصی به بورس نفت به حاشیه می رود و کاملا خطرناک هست.

این دانشجوی دانشگاه مالک اشتر گفت: هر چند حالا عرضه نفت در بورس راه اندازی شده است اما در مقابل این روند با یک بدنه سنگین وزارت نفت روبرو هستیم که کاملا بی تحرک است که نه بازاریابی و نه ترغیب بخش خصوصی را انجام نمی دهد. از مزیت هایی عرضه نفت در بورس که به هر حال محموله ها را کوچکتر کرده است و مقصد را آزاد گذاشته است.

اکبری ادامه داد: وزارت نفت مسیرهای موازی با بورس نفت را نیز جلو می برند، برای مثال اگر صحبت های وزیر نفت، آقای زنگنه رو گوش کنید، ایشان عملا بحث بورس نفت را حالتی بیان می کنند که در آن اطلاعات خریداران برای کشور آمریکا شفاف است، این صحبت ها سرمایه گذاران را به این نتیجه می رساند که بورس نفت، بورس خطرناکی هست.

او ادامه داد: در وزارت نفت پیرامون بورس نفت یک تناقض منافعی وجود دارد، امور بین الملل این شرکت سال ها انحصار فروش نفت را در اختیار داشته است و اکنون با ورود بخش خصوصی، عوایدی که به این شرکت داده می شد اکنون به دست بخش خصوصی می رسد و امور بین الملل به حاشیه برده خواهد شد. وزارت نفت طرفدار کج دار و مریض بورس نفت است تا افراد را به این نتیجه برساند که فروش نفت در بورس کارساز نبوده  و تنها این شرکت می تواند نفت را به فروش برساند، البته  اگر با همین روال جلو برویم نمی توانیم آینده خوبی را برای بورس در نظر بگیریم.

تغییر در زیر ساخت دلاری کشور
علی بدیعی در ادامه راهکارهایی برای دور زدن تحریم های مالی وبانکی گفت: چند راهکار برای عبور از تحریم های بانکی وجود وجود دارد. راهکار اول: برداشته شدن پیام رسان سوئیفت و جایگزین برای آن است. البته مخالفان چند استدلال مانند آن که پیام رسان سوئیفت در بانک های ایرانی استاندارد سازی شده است، از سرعت بالایی در تعاملات بانکی برخوردار است و کار کردن با این سیستم راحت است را به عنوان دلایلی استفاده از این پیام رسان عنوان می کنند. اما آیا اگر سپام از همان سال 91 اجرا می شد و بر روی آن کار می کردیم، اکنونی نمی توانستیم به استانداردهای مطلوب برسیم؟ مطمئنا حداقل امروز می توانستیم مبادلات داخلی کشور را با سپام انجام بدهیم.

این دانشجوی دانشگاه تهران گفت: راهکار دوم برداشتن زیر ساخت های دلاری است. ما زیر ساخت های دلاری داریم و به این دلیل که دلار پول آمریکا است، این کشور به راحتی می تواند ما را تحریم کند، یکی از راه هایی که بتوانیم زیر ساخت های دلاری را برداریم، پیمان های پولی دوجانبه است که برجام فرصت خوبی برای بستن چنین پیمان های پولی بود.

او گفت: یکی از اقدامات آمریکا برای آسیب به اقتصاد کشور مه آلود کردن فضای اقتصادی کشور است. یکی از این کارها برای مه آلود کردن فضای اقتصادی برجام بود، مهلت دهی و به تعویق انداختن اجرا و یا لغو برجام خود به یک فضای نا امن برای اقتصاد کشور تبدیل شده بود. ما تا وقتی که نتوانیم برنامه اتاق فکر های دشمن را تشخیص ندهیم و یک گام جلوتر برنداریم. نمی توانیم جلوی تحریم های بانکی بایستیم.

بورس نفت را برای دولت همراه تر بگذارید
عباس قدیری، کارشناس ارشد بانکداری اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی نیز با اشاره به اهمیت اجرای درس عرضه نفت در بورس گفت: رویه کج دار و مریضی که در عرضه بورس در نفت از جمله مشخص نبودن زمان عرضه مجدد نفت پیش گرفته شده است مشکلاتی را برای بخش خصوصی را به وجود می آورد. حقیقت آن است که بخش خصوصی مجبور به مراوداتی از جمله گرفتن کشتی، پیدا کردن خریدار و غیره است که هزینه ثابتی را برای بخش خصوصی به وجود می آورد. این که زمان عرضه و حجم عرضه و شرایط عرضه بعدی نامشخص باشد، کاملا بورس نفت را با شکست مواجه خواهد کرد و بخش خصوصی این راهکار را کنار خواهد گذاشت. اگر قرار است وزارت نفت با همین روند اقدام به عرضه نفت در بورس کند، بهتر است بورس نفت از هم اکنون تعطیل بشود و برای دولت بعدی که با این روند همراه تر است، گذاشته شود.

قدیری ادامه داد: توسعه اقتصادی برای بخش حقیقی بدون توسعه ابزارهای قانونی غیر ممکن است، توسعه تجاری هم بدون توسعه ابزارهای توسعه تجارت خارجی غیر ممکن است. چیزی که ما در حوزه نفت و در حیطه مالی با آن مواجه هستیم، قطع دسترسی به معمول ترین پیامرسان مالی یا همان سوئیفت است که راهکار آن استفاده از بقیه پیام رسان های مالی مانند پیام رسان مالی اروپا و چین است.

او در ادامه گفت: نکته دوم تحریم بانک ها است، یعنی آمریکا بانک هایی را که با ایران تبادل مالی انجام بدهد را از ورود به بازار مالی خود منع می کند. ما هم سعی داریم با بانک های بزرگ کار کنیم، بانک های بزرگ هم اکثرا در بازار مالی آمریکا حضور دارند و به هیچ عنوان بازار ایران را به بازارهای آمریکا ترجیح نمی دهند. در نتیجه به جای ارتباط با بانک های بزرگ باید سعی کنیم با بانک های کوچکتر که مراودات بین المللی کمتری دارند پیمان های دوجانبه امضا کنیم.

او در ادامه به موضوع FATF نیز پرداخت و گفت: یکی از مشکلاتی که هم اکنون درFATF می بینیم عدم شفافیت در خود FATF است برای مثال مشخص نیست در چه روندی کشورها از لیستی به لیست دیگری منتقل می شوند. در مورد تصمیم گیری این کارگروه نیز گفته می شود که اگر یک یا دو کشور یک موضوع را رد کنند آن موضوع به صورت کلی رد می شود. این موضوع می تواند خطرناک باشد چرا که در صورتی که تمام دستورات FATF  را بپذیریم و با چنین ساختار رای دهی کافی است آمریکا و یا عربستان با عادی شدن روند ایران مخالفت کنند.