به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ محمدنبی شهیکی، استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان روز گذشته در دیدار اساتید با رهبر انقلاب، یکی از اساتیدی بود که نام او برای سخنرانی در محضر رهبر انقلاب معرفی شده بود که به دلیل کمبود وقت نتوانست در این دیدار به سخنرانی بپردازد. اما وی متنی را برای این دیدار آماده کرده بود که می توانید آن را در ادامه بخوانید:

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و درود بر ارواح "پاک و طیبه شهداء"، امام شهدا و آرزوی سلامتی و طول عمر پربرکت برای مقام معظم رهبری با آرزوی قبولی طاعات و عبادات برای همه حضار محترم در این ماه پرفضیلت خدمت همه اساتید و بزرگواران حاضر در این نشست مبارک، بویژه محضر مقام معظم رهبری سلام عرض می نمایم و خداوند منان را سپاسگزارم که توفیق حاصل شد، چند دقیقه ای در حوزه "اقتصاد دانش بنیان و گام دوم انقلاب"عرائضی داشته باشم.

گفتمان اقتصاد مقاومتی و تاکید مضاعف مقام معظم رهبری به این رویکرد اقتصادی و ضرورت خود اتکایی در اقتصاد و گذر از اقتصاد تک محصولی و مبتنی بر درآمدهای نفت و گاز به یک اقتصاد پویا و مبتنی بر نهاده ها و ظرفیت های درونی، واقعیتی است که بیش از گذشته اهمیت آن آشکار است.

واقعیت آن است که اقتصاد ایران یک اقتصاد منبع محور بوده و بخش عمدهای از درآمدهای کشور، عایدات حاصل از فروش نفت بوده به گونهای که در طول نیم قرن گذشته، حجم قابل توجهی درآمد ارزی عمدتا از کانال فروش نفت، عاید کشور شده است، ولیکن اتکا به نفت نه تنها خروجی موثر در تحرک اقتصاد و رشد اقتصادی پایدار کشور نداشته، بلکه وابستگی به درآمدهای ارزی نفتی باعث شده که نماگرهای اقتصاد کلان با نوسانات همراه باشند. به گونهای که به دلیل نوسانات نفت، 42 سال "رشد تولید ناخالص داخلی سرانه " منفی یا صفر بوده و30 سال نرخ تورم بیش از 51 درصد، به ثبت رسیده است.

از این رو، تغییر ساختار نهادی اقتصاد کشور از یک اقتصاد منبع محور به سمت یک اقتصاد دانش بنیان بسیار مهم است که هم در بند 4 منشور اقتصاد مقاومتی و هم در بیانیه گام دوم انقلاب به آن تاکید شده است. اما، در راستای تحرک اقتصادی و ایجاد "ظرفیت های مولد اقتصادی دانش محور"، نیاز به بسترسازی نهادی است.

لازم است به چند نکته در توسعه اقتصاد دانش بنیان با توجه به مقتضیات زمانی اشاره داشته باشم :
1-‌‌ اگر نگاهی به توزیع جغرافیایی شرکت های دانش بنیان در کشور داشته باشیم، مشاهده می شود که بیش از70درصد شرکتهای دانش بنیان در استان های بزرگ و برخوردار کشور شکل گرفته و ضریب جینی توزیع شرکتهای دانش بنیان68 درصد است. این توزیع نامتوازن و تداوم این فرایند، به عدم تعادل منطقه ای در حوزه دانش بنیان و عدم تخصیص بهینه منابع منجر خواهد شد. از این رو این توزیع فضایی و مکانی، نیاز به بازنگری در مدل توسعه ای براساس آمایش فناوری را نمایان میسازد.

2-‌ یکی از مسائلی که ضرورت آن مشاهده می گردد تغییر در معیارهای ارزیابی دانش بنیانی در کشور است و می باید پذیرفت که نباید تنها ، فعالیت های با فناوری بالا را در زمره شرکت های دانش بنیان قرار داد. بدون تردید توسعه دانش بنیان با محوریت فناوری یکی از نیازها و ضرورت های امروز کشور است. ولیکن می طلبد که به پتانسیل دانشی علوم انسانی در خلق ثروت و همچنین تجاری سازی دارایی های فرهنگی نیز توجه ویژه داشت.

3-‌ یکی از مسائل مهم ، طول عمر محدود و اندک کسب و کارها در کشور می باشد، که این مساله در حوزه شرکت های دانش بنیان بسیار حائز اهمیت است. از این رو بکارگیری ابزارهای مدیریت ریسک و برنامه ریزی در شکل گیری خوشه های کسب و کار بین نسلی بسیار مهم است. همچنین در توسعه صنایع خالق، شرکت های دانش بنیان، و شرکت های نوپا، می بایست یک نگاه درون زا و برون نگر شکل بگیرد و بستر قرار گیری این شرکت ها در زنجیره ارزش بین المللی فراهم گردد.

4-‌ در مسیر حرکت کشور به سمت اقتصاد دانش بنیان نیاز به تجدید ساختار دانشگاه ها و توجه به الزامات نهادی دانشگاه نسل چهارم و دانشگاه ارزش آفرین به ضرورت احساس می گردد. یکی از این موانع، ضریب مهارت پایین و بهره وری اندک نیروی انسانی است که شتاب اقتصاد دانش بنیان در بلندمدت را با محدودیت مواجه می سازد.

نباید تصور شود که ماموریت نهادی آموزش عالی، تنها گشودن دروازه های دانش به روی مشتاقان است. نقش دانشگاه بسیار فراتر بوده و می بایست پذیرفت که راه پیشرفت کشور از مسیر دانشگاه می گذرد. ضرورت ایجاد یک زیست بوم نوآوری جدید با نقش محوری دانشگاه ها حائز اهمیت است. دانشگاه ها می باید به یک نهاد ارزش آفرین تبدیل گردند که ارزش افزوده اجتماعی و اقتصادی ایجاد نمایند.

شایان ذکر است که امروزه جامعه علمی با وجود تلاش های ستودنی، نتوانسته در ارتباط با حوزه مسئولیت اجتماعی و در ارتباط با جامعه و صنعت، دستاوردهای ملموس ارائه نماید؛ واقعیت آن است که دانش آموختگان با بسیاری از مهارت ها و پایه دانشی که نیاز روز جامعه و بازار امروز می باشد، آشنایی ندارند و تولید مقاله های علمی تاثیر معناداری بر حل مشکلات جامعه و صنعت نداشته است و دانشگاه نمی تواند در جزیرهای جدا از جامعه فعالیت نماید.

ساختار نهادی فعلی حاکم در دانشگاه ها که انباشت الگوهای قبل می باشد، به کارکرد حرفه ای دانشگاه ها آسیب وارد نموده است. عملکرد دانشگاه در ماموریت سنتی یعنی حوزه آموزش تا حدودی قابل قبول است ولیکن در بخش نگرش به فناوری و نوآوری نیاز به بازطراحی فرآیندی دارد تا جریان دانشگاهی بتواند موتور حرکت رشد و توسعه کسب و کارهای نوپا و تقویت کسب و کارهای موجود در بخش های صنعت، کشاورزی و خدمات با ارزش افزوده بالا باشد.

 پایان سخن اینکه:
افزایش کیفیت و ضریب مهارت به عنوان زیربنای یک دانشگاه ارزش آفرین غیرقابل جایگزین است و می باید با جدیت دنبال شود و در سطح زیر نظام آموزش و پرورش که خروجی آن ورودی دانشگاه ها هستند ، گفتمان مهارت آموزی، خلاقیت و نوآوری مورد توجه قرار گیرد.

کارکرد نظام آموزش عالی در "شبکه به هم تنیده منظم" و هم راستا با راهبردهای بلندمدت قابل مشاهده است و لازمه آن پذیرش واقعی جایگاه حرفه ای آموزش عالی به عنوان نیروی محرکه اقتصاد دانش بنیان است.

لازم است تاکید نمایم که آسیب بزرگ اجتماعی ناشی از افزایش "حجم بیکاران فارغ التحصیل دانشگاهی" که فرزندان این مرز و بوم هستند مهم ترین دغدغه پیش رو نظام سیاست گذاری کشور است. امیدوارم با تقویت جایگاه نهادی پارک های علم و فناوری و توسعه زیست بوم دانش بنیان و شتاب بخشیدن به استقرار دانشگاه کارآفرین و ارزش افرین در چارچوب معیارهای علمی ، مسیر برای شکوفایی اقتصادی، رونق تولید و افزایش "ضریب اشتغال دانش محور" در کشور فراهم گردد.

هر چند حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال های اخیر عنایت ویژه ای به این حوزه داشته اند.

امیدوارم در سایه حمایت ها و رهنمودهای معظم له شاهد تحولی بنیادین در دانشگاه ها در مسیر تعالی معنوی و مهارت افزایی ، کارگستری و اشاعه مرزهای فناوری و نوآوری باشیم. 

با نهایت تشکر از حسن توجه و ارزوی سرافرازی برای ایران اسلامی از وقتی که در اختیار اینجانب قرار دادید سپاسگزارم.