به گزارش سرویس صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مطبوعات و رسانه‌ها با کارکردهای مختلف‌شان در فضای امروز جامعه جایگاه روشن و والایی یافته‌اند تا جایی که از آنها به‌عنوان چهارمین رکن دموکراسی یاد می‌شود. حالا تصور کنید در فضای دانشگاه به‌عنوان نمونه کوچک‌شده یک جامعه نشریات می‌توانند از چه جایگاه‌هایی برخوردار باشند و چه تاثیراتی در این فضا داشته باشند. نشریات دانشجویی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین عرصه‌های فعالیت‌های دانشجویان در ایام حضور در دانشگاه شناخته می‌شود و تجربه‌ای ارزشمند و شیرین از مشارکت در یک حرکت تاثیرگذار اجتماعی برای این قشر از جامعه به همراه دارد. نشریات از دیرباز موردتوجه دانشجویان بوده‌اند و به‌رغم ظهور فناوری‌های جدید در عرصه نشر، هنوز هم در دانشگاه – گرچه کم‌رمق‌تر از دهه‌های قبل- اما به حیات خود ادامه می‌دهند و حتی شکل‌های نویی هم به خود گرفته‌اند. این موضوع را می‌توان از شکل‌گیری نشریات صوتی و تصویری دانشجویی به‌خوبی دید.
بررسی فضای فعلی حاکم بر نشریات دانشگاهها نیازمند بحث مفصلی است که باید در جای خود بدان پرداخت اما به بهانه انتخابات نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری روزنامه فرهیختگان به بررسی نحوه نظارت بر نشریات دانشجویی، جایگاه این شورا و حواشی انتخابات نمایندگان دانشجویی این شورا پرداخته است.
1- شورای ناظر بر نشریات دانشگاهی چگونه تشکیل می‌شود؟
شورای ناظر بر نشریات در دانشگاهها و وزارت علوم به وسیله کمیته‌های ناظر در سطح دانشگاهها و شورای مرکزی در سطح وزارتخانه تشکیل می‌شود. ماده سه دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی که شهریورماه 86 به تصویب رسیده است ترکیب اعضای کمیته نظارت در دانشگاه را به این شکل اعلام کرده است: «معاون دانشجویی فرهنگی دانشگاه به‌عنوان رئیس کمیته، نماینده تام‌الاختیار و دائم دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، یک حقوقدان به انتخاب رئیس دانشگاه، سه نفر عضو هیات‌علمی دانشگاه به انتخاب شورای فرهنگی دانشگاه، مدیر امور فرهنگی دانشگاه به‌عنوان دبیر کمیته و سه نفر از مدیران مسئول نشریات دانشگاهی به انتخاب مدیران مسئول نشریات دانشگاه که یک نفر از ایشان عضو علی‌البدل محسوب می‌شود باید به صورت ماهانه تشکیل جلسه دهند.»
بیشتر بخوانید// پشت پرده تعویق انتخابات نمایندگان مدیران مسئول شورای مرکزی ناظر بر نشریات چیست؟
شورای مرکزی نشریات نیز با حضور معاون فرهنگی وزیر به‌عنوان رئیس شورا، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها یا نماینده تام‌الاختیار رئیس نهاد، یک نفر حقوقدان، مدیرکل امور فرهنگی و سه نفر از مدیران مسئول نشریات دانشگاهی به انتخاب مدیران مسئول نشریات دانشگاه‌های کشور که یک نفر از آنها عضو علی‌البدل خواهد بود، تشکیل می‌شود.
این شورا وظیفه سیاستگذاری در حوزه کلان نشریات دانشگاهی، رسیدگی به اعتراضات درخصوص عدم‌صدور مجوز نشریات دانشگاهی، تجدیدنظر در تصمیمات شورای فرهنگی دانشگاه درخصوص نشریات، رسیدگی به اعتراضات ناشی از تصمیمات و عملکرد شورای فرهنگی دانشگاهها در زمینه نشریات، تدوین شیوه‌نامه‌های اجرایی، تفسیر مفاد دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی، نظارت بر عملکرد کمیته‌های ناظر بر نشریات دانشگاهها، تدوین برنامه آموزشی برای متقاضیان نشریات دانشگاهی و اخذ و بررسی نتایج گزارش محتوایی نشریات دانشگاهی از کمیته‌های ناظر را برعهده دارد و باید حداقل هر دو ماه یک‌بار تشکیل شود.
سه عضو دانشجو در شورای مرکزی ناظر بر نشریات حضور دارند که در انتخاباتی با حضور مدیران مسئول نشریات دانشگاه‌های کشور تعیین می‌شوند. این انتخابات به‌ظاهر ساده و جمع‌وجور در سال‌های اخیر محل رقابت‌های گسترده دانشجویان دانشگاه‌های مختلفی بوده و البته حواشی زیادی هم به دنبال داشته است. اما نحوه برگزاری این انتخابات و چرایی اهمیت آن؛ دو سوالی است که در ادامه به آن پاسخ می‌دهیم.
2- نحوه انتخاب اعضای دانشجویی شورای مرکزی ناظر بر نشریات
براساس شیوه‌نامه برگزاری انتخابات نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مدیران مسئول نشریات دانشجویی در انتخابات کمیته‌های ناظر بر دانشگاهها سه نفر را به‌عنوان منتخب تعیین می‌کنند که هم در کمیته عضو شده و هم به‌عنوان نمایندگان دانشگاه در انتخابات شورای مرکزی وزارت علوم شرکت می‌کنند.
3- تعداد حق رای دانشگاهها در انتخابات
تعداد حق رای دانشگاهها با هم متفاوت است و براساس تعداد نشریات فعال هر دانشگاه تعیین می‌شود. اگر تعداد حق رای‌ها از سه نفر بیشتر باشد، به‌ترتیب میزان آرای کسب‌شده توسط کاندیداهای انتخابات کمیته ناظر دانشگاهها، واجدان شرایط شرکت در انتخابات مشخص خواهد شد یا به وسیله قرعه‌کشی بین مدیران مسئول سایر نشریات توزیع خواهد شد.
براساس شیوه‌نامه، دانشگاه‌هایی که یک تا ۲۰ نشریه فعال داشته باشند، سه نفر حق رای خواهند داشت و به‌ازای هر۱۰ نشریه فعال دیگر یک سهمیه به تعداد حق رای‌های دانشگاه اضافه خواهد شد. همچنین سهمیه‌های دانشگاه به‌ترتیب در اختیار مدیران مسئول برگزیده در انتخابات شورای نظارت بر نشریات دانشگاه و کاندیداهای این انتخابات قرار می‌گیرد. چنانچه تعداد سهمیه‌ها بیشتر از این افراد باشد، سهمیه‌های بعدی به‌وسیله قرعه‌کشی بین مدیران مسئول سایر نشریات توزیع خواهد شد. در انتخابات امسال 49 دانشگاه و مرکز آموزش عالی زیرنظر وزارت علوم به‌همراه مدیران مسئول نشریات سراسری اتحادیه‌ها حضور دارند و دانشگاه تهران با 40 نماینده، دانشگاه پیام‌نور با 35 نماینده، دانشگاه شیراز و صنعتی امیرکبیر 18 نماینده و دانشگاه فرهنگیان با 15 نماینده بیشترین تعداد حق رای را خواهند داشت.
بیشتر بخوانید// در نامه مدیران مسئول ۳۰۰ نشریه دانشجویی خطاب به وزیر علوم مطرح شد: مجریان قانون در معاونت فرهنگی وزارت علوم، قانون‌شکنی می‌کنند
این انتخابات هم کمیته اجرایی دارد که دبیرش از سوی مدیرکل فرهنگی وزارت علوم منصوب می‌شود. این کمیته مسئولیت روند اجرایی انتخابات، اعم از اطلاع‌رسانی زمان ثبت‌نام، ثبت‌نام از کاندیداها، اطلاع‌رسانی زمان برگزاری انتخابات، اخذ رای و... را برعهده دارد و از سه نفر منشی (از میان کارکنان اداره‌کل فرهنگی- اجتماعی وزارت علوم) و سه نفر بازرس (سه نفر دانشجو از میان شرکت‌کنندگان واجدشرایط رای در نشست) کمیته اجرایی تشکیل می‌شود. هیات نظارت بر انتخابات نیز مسئولیت نظارت بر کل روند انتخابات از ابتدا تا انتها اعم از ثبت‌نام کاندیداها، اخذ رای، شمارش آرا، اعلام نتایج نهایی انتخابات، بررسی گزارش‌های بازرسان، رسیدگی به تخلفات و شکایات و تنظیم صورتجلسه نهایی انتخابات را برعهده دارد.
5- کدام دانشجویان می‌توانند کاندیدا شوند؟
براساس شیوه‌نامه، دانشجویانی امکان ثبت‌نام و کاندیداتوری در این انتخابات را دارند که مدیرمسئول نشریه دانشگاهی باشند، حداقل دو نیمسال تحصیلی از سنوات مجاز تحصیلی‌شان (بدون احتساب نیمسال جاری) باقی مانده باشد و در چهار ماه قبل از انتخابات، حداقل یک شماره از نشریه منتشر کرده باشند. کاندیداهای انتخابات می‌توانند در فرصت تبلیغات که بلافاصله از اعلام لیست کاندیداها شروع و تا یک ساعت قبل از شروع فرآیند رای‌گیری ادامه دارد، فعالیت‌های تبلیغاتی خود را انجام دهند.
طبق قانون زمان برگزاری انتخابات دو ساعت است که درصورت تشخیص هیات نظارت، حداکثر دو بار و هر بار حداکثر یک ساعت قابل‌تمدید است و هر فرد نام دو نفر را در برگ تعرفه رای خود یادداشت می‌کند. بلافاصله بعد از پایان رای‌گیری در حضور اعضای کمیته اجرایی و هیات نظارت و عموم شرکت‌کنندگان فرآیند شمارش آرا آغاز می‌شود، البته پیش از قرائت باید تمامی آرای مأخوذه توسط اعضای کمیته اجرایی شمارش یا تعداد تعرفه‌های ثبت‌‌شده و تعداد آرا تطبیق داده شوند. مدیران مسئول نشریاتی که نسبت به مراحل روند برگزاری انتخابات یا نتایج اعتراض دارند باید تا یک ساعت از اعلام نتایج اولیه، شکایت خود را با ذکر دلایل و مستندات قانونی به هیات نظارت اعلام کنند. پس از قطعیت یافتن نتایج انتخابات، حکم کتبی عضویت یکساله نمایندگان مدیران مسئول نشریات در شورای مرکزی توسط معاون فرهنگی وزیر علوم امضا می‌شود و نهایتا ظرف یک ماه پس از قطعیت یافتن نتایج، کتبا به آنها ابلاغ می‌شود. دوره زمانی عضویت این نمایندگان یکساله است و از نیمه اول تیرماه آغاز خواهد شد.
6- چرا نمایندگی مدیران مسئول نشریات دانشگاهی اهمیت دارد؟
شاید اولین و ساده‌ترین دلیل توجه ویژه دانشجویان به انتخابات را بتوان در تریبون‌های اعضای دانشجویی این شورا در دیدارهای دانشجویی شخصیت‌ها عنوان کرد. در طول سال‌های اخیر، نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشجویی چندین بار توانسته‌اند در حضور رهبر انقلاب اسلامی و رئیس‌جمهور سخنرانی و نکات و مطالبات خود را مطرح کنند. آخرین نمونه این فرصت را می‌توان در دیدار دو هفته پیش دانشجویان با رهبری دید که نماینده نشریات وزارت بهداشت فرصت بیان نظرات خود را پیدا کرد و برخلاف نمایندگان هم نوعش به جای طرح مسائل سیاسی، به بیان دغدغه‌هایی از جنس رسانه و نشریات دانشجویی پرداخت.
نگاهی به موضع‌گیری‌ها و بررسی حواشی این شورا در سال‌های گذشته نشان‌دهنده استفاده جریانی خاص از این موقعیت در جهت بهره‌برداری‌های سیاسی است. روند انتخابات سال‌های گذشته را خلاصه می‌توان این‌گونه تشریح کرد که فردی با حمایت مجموعه وزارت علوم حتی علی‌رغم وجود تخلفات انضباطی امکان حضور و کاندیداتوری در این انتخابات را پیدا می‌کند و به‌عنوان یکی از چهره‌های جریان سیاسی خاص مرجع فکری و عملیاتی دانشجویان طیف اصلاح‌طلب دانشگاهها می‌شود. در واقع این شورا در نبود اتحادیه‌های دانشجویی تبدیل به محلی برای ساماندهی و حمایت از دانشجویان یک طیف خاص شده و همین امر اعتراضات عده‌ای از مدیران مسئول نشریات را به دنبال داشته است. این فعالان نشریات دانشجویی معتقدند آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌هایی طی سال‌های اخیر در شورای مرکزی مصوب شده که عدالت را بین نشریات از بین برده و لزوم تغییر آن به‌شدت احساس می‌شود.
برخی دیگر از فعالان دانشجویی اصلاح‌طلب حوزه نشریات دانشجویی اما اواخر فروردین ماه خطاب به معاونت فرهنگی وزارت علوم در نامه‌ای اعلام کردند: «توقیف و برخورد گسترده با بسیاری نشریات دانشجویی در ماه‌های اخیر، حکایت از وجود دست‌های پشت پرده برای مهندسی انتخابات کمیته‌های ناظر بر نشریات دانشگاهها با هدف حذف جریان مستقل و منتقد نشریات دانشجویی کشور دارد. » این درحالی است که در طول سال‌های اخیر، تعداد حق‌رای‌ها و انتخابات یک دانشگاه سایه سنگینی بر نتیجه انتخابات شورای مرکزی نشریات انداخته که از قضا تخلفات مختلفی هم داشته است.
محمدی یکی از اعضای شورای مرکزی نظارت بر نشریات وزارت علوم درباره انتخابات کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه تهران در صفحه توئیتر خود می‌نویسد که بیش از 100 نفر از مدیران مسئولی که در این انتخابات حق رأی داشتند، فارغ‌التحصیل شده بودند و آمار اعلامی440 مبنی‌بر وجود نشریه فعال در این دانشگاه آمار صحیحی نیست. او درباره نتیجه اعتراضات انتخابات دانشگاه تهران گفت: «آقایان غفاری و عسگری هر دو هیات‌علمی این دانشگاه هستند و متاسفانه همین موضوع در روند پیگیری این اعتراض تاثیرگذار بود. البته درنهایت با قبول اعتراض، تعداد از نشریاتی که بدون صدور مجوز به تعداد نشریات فعال این دانشگاه اضافه شده بود، کم شد و درنتیجه سهمیه دانشگاه تهران کاهش یافت، اما نکته جالب آنجاست که منجر به ابطال انتخابات نشد.»
7- بازی سیاسی وزارت علوم در برگزاری انتخابات نشریات دانشجویی
در یکی از آخرین تلاش‌های وزارت علوم برای جهت‌دهی به این انتخابات، برگزاری هفدهمین همایش نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی که در طول سال‌های گذشته در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شد، به بهانه عدم انتشار لیست اعضای شرکت‌کننده در این همایش به تعویق افتاد. این جابه‌جایی واکنش فعالان دانشجویی در حوزه نشریات را در پی داشت.
زادمهر مدیرمسئول نشریه هم‌شاگردی گفت: «متاسفانه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در یک حرکت خلاف قانون انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات را به تعویق انداخت و این تصمیم در حالی گرفته شده که مسئولان این وزارت هفته گذشته طی یک نامه رسمی به تمام دانشگاه‌های زیرمجموعه تاریخ و مکان برگزاری نشست نشریات را اعلام کرده بودند.»
300 نفر از مدیران مسئول نشریات نیز در نامه‌ای به وزیر علوم نسبت به بی‌قانونی مجریان قانون در معاونت فرهنگی این وزارتخانه انتقاد کردند. درقسمتی از این نامه آمده است:«جناب وزیر پر واضح است که تحت هر شرایطی انتخابات فوق‌الذکر باید طبق زمان‌بندی موجود در شیوه نامه مربوطه برگزار شود. براساس تبصره ٣ ماده اول این شیوه نامه، وزارت علوم باید این نشست را حد اکثر تا نیمه خرداد ماه هر سال برگزار کند. در حال حاضر اما طبق اعلام اعضای شورای مرکزی ناظر، انتخابات تا بعد از ماه مبارک رمضان به تعویق افتاده است. » البته این اعتراضات درنهایت اثر نکرد و غفاری معاون فرهنگی وزارت علوم در گفت‌وگو با رسانه‌ها از برگزاری همایش مدیران مسئول نشریات پس از عید فطر در تهران خبر داد.
محمدرضا محمدی عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم در گفت‌وگو با فرهیختگان درخصوص فضای انتخابات نمایندگان دانشجویی این شورا گفت: «با توجه به تخلفات و بی‌قانونی‌های صورت گرفته تاکنون، احتمال اینکه هر نوع تخلفی از طرف وزارت علوم در این نشست را می‌دهیم و سعی کردیم پیش‌بینی‌هایی در این مورد داشته باشیم. متاسفانه در حال حاضر نیمی از دانشگاه‌های کشور در حال برگزاری است و اکثر افرادی که حق رای دارند به دلیل برگزاری امتحانات امکان حضور در همایش نشریات را ندارند. در این صورت به نظر می‌رسد این نشست حد نصاب واقعی را از افرادی که حق رای دارند نداشته باشد.»
8- جزئیات برگزاری هفدهمین همایش نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی
انتخابات امسال انتخابات شورای مرکزی نظارت بر نشریات دانشگاهی وزارت قرار است هفته آینده در هفدهمین همایش نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی دانشگاه‌های سراسر کشور برگزار شود. این همایش از بعد از ظهر روز شنبه 18 خرداد ماه آغاز به کار می‌کند و تا روز دوشنبه 20 خرداد در مجتمع تحقیقاتی عصر انقلاب سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران ادامه خواهد داشت.
ثبت‌نام اعضای کمیته اجرایی، هیات نظارت و کاندیداها به ترتیب روز شنبه از ساعت 13 تا 15 و 16 تا 18 در محل برگزاری همایش انجام خواهد شد. اسامی نامزدها ساعت 21 همان روز به صورت اولیه و ساعت 9 صبح یکشنبه به صورت نهایی اعلام خواهد شد. عصر روز یکشنبه نیز نامزدهای انتخابات به معرفی خود می‌پردازند. رای‌گیری انتخابات نیز ساعت 8 صبح روز دوشنبه آغاز می‌شود و تا ظهر نمایندگان جدید اهالی نشریات دانشجویی تعیین خواهند شد.
