حدود دوماه بعد از تصویب قانون لایحه بودجه یعنی 22 اردیبهشت امسال اسحاق جهانگیری نیز آییننامه اجرایی بند (ح) تبصره 9 لایجه بودجه را ابلاغ کرد؛ آییننامهای که گرچه در آن و در لایحه بودجه به اختصاص اعتبارات مراکز آموزش عالی اشاره کرده اما تفسیری که دولت از آن ارائه کرده، نام دانشگاه آزاد اسلامی را از آن حذف کرده است. همچنین آییننامه اجرایی این بند از لایحه بودجه، در حالی از سوی معاون اول رئیسجمهور ابلاغ شد که تصمیمسازان در سالهای گذشته قولهایی مبنیبر رفع این نقص در قانون بودجه 98 داده بودند، اما نهتنها باز هم در تبصره 9 بودجه امسال نامی از بزرگترین دانشگاه حضوری جهان برده نشد، نکته دیگر اینکه مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در سخنان خود بارها اعلام کردهاند که این دانشگاه خصوصی نیست بلکه متعلق به همه مردم است؛ نکتهای که دولتیها نیز به آن اذعان دارند، بنابراین نادیده گرفتن یک دانشگاه مردمی در لایحه بودجه یعنی نادیده گرفتن نیمی از آموزش و پژوهش کشور.
اما رقم بودجه شرکتهای دولتی، بانکها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت چقدر است؟ در جدول لایحه بودجه سال98 کل کشور بودجه این رقم معادل 12,747,545,475 میلیون ریال است. با یک حساب سرانگشتی میتوان متوجه شد که این بودجه، نزدیک به هزار و سیصد هزار میلیارد تومان است که یک درصد آن معادل 13 هزار میلیارد تومان میشود. با این اوصاف 13 هزار میلیارد تومان از بودجه شرکتهای دولتی، بانکها و موسسات غیر انتفاعی وابسته به دولت باید صرف پژوهش شود که 40 درصد این رقم یعنی 2/5 هزار میلیارد تومان نیز باید به دانشگاهها، مراکز آموزش عالی با رعایت قواعد بودجه 98 اختصاص پیدا کند. عدد و رقمی که در نوع خود قابل توجه است و با توجه به وضعیت عدم رغبت بخشهای خصوصی به سرمایهگذاری در طرحهای پژوهشی دانشگاهها این عدد و رقم میتواند فرصت خوبی برای اتصال «علم» دانشگاه به «صنـعـت» باشد. البته در این میان ابهامات دیگری نیز در اختصاص این بودجهها در سالهای گذشته مطرح است که آیا در سالهای گذشته این بودجه به درستی در مسیر پژوهش دانشگاه خرج شده است؟
سال گذشته بود که یکی از مسئولان عالیرتبه وزارت علوم در سخنان خود اعلام کرده بود که از 13 هزار میلیارد تومان بودجه پژوهشی کشور تنها 25 درصد در اختیار این وزارتخانه بهعنوان متولی اصلی بخش پژوهش قرار میگیرد و 34 درصد بودجه پژوهشی را دستگاههای اجرایی دریافت میکنند. برخی روسای دانشگاهها نیز بارها اعلام کردهاند که این بودجهها به دانشگاهها واریز نمیشوند در حالی که این پژوهشها ممکن است بتوانند مشکل دانشگاهها را هم به لحاظ جهتدهی به پژوهشها، پایاننامهها و تحصیلات دانشجویی و هم به لحاظ مالی تامین کنند.
چند ابهام نیز در صرف بودجه پژوهشی وجود دارد؛ ابهام اول درخصوص ارتباط صنعت و جامعه است. ارتباط صنعت و دانشگاه همواره بهعنوان نقطه کور فعــالیـتهایعلمی و صنعتی کشور مطرح بوده؛ ارتباطی که گاهبهگاه و گسسته است. بسیاری از پژوهشگران معتقدند در شرایط امروزی، صنعت و دانشگاه باید به کمک یکدیگر بیایند و ارتباط بین «دانشگاه» بهعنوان محل ظهور علم و دانش و «صنعت» بهعنوان محل کسب ثروت برقرار شود؛ ارتباطی که « تقویت» آن این روزها برعهده دانشگاه آزاد اسلامی گذاشته شده و این دانشگاه در زمینه همکاری ارتباط با صنعت حرفی برای گفتن دارد. بنابراین حذف دانشگاه آزاد اسلامی در تبصره 9 لایحه بودجه یعنی قطع دست دانشگاه آزاد اسلامی از صنعت!ابهام دوم درخصوص صرف بودجههای پژوهشی است؛ همیشه در این زمینه سوالی مطرح بوده مبنی بر اینکه بودجه پژوهشی کجا میرود؟ اعداد و ارقام بزرگی که آدمی را به یاد ضربالمثل سنگ بزرگ علامت نزدن است میاندازد. این 13 هزار میلیارد تومان نیز مصداق همین ضربالمثل میشود و این ابهام را به وجود میآورد که این رقم در راه پژوهش خرج نمیشود! قطعا دست برخی دستگاهها نیز برای خرج کردن این رقم در راههای دیگر باز است. ابهام سوم این است که این بودجه به خود دستگاهها و شرکتهای دولتی بازمیگردد.
نادیده گرفتن دانشگاه آزاد اسلامی در این یک درصد بودجه پژوهشی در حالی است که امروز این دانشگاه بهعنوان دانشگاهی که نیمی از بار آموزش عالی کشور را برعهده دارد و سومین دانشگاه جهان از نظر تعداد دانشجو شناخته میشود، دارای بزرگترین دانشگاه حضوری جهان با نزدیک به 500 واحد دانشگاهی و پنج میلیون فارغالتحصیل ، 10 میلیون متر مربع فضای آموزشی مسقف، 70 هزار عضو هیاتعلمی و مدرس تماموقت و نیمهوقت مطرح شده است. دانشگاه آزاد اسلامی 387 مجله علمی در حوزههای علوم انسانی، پزشکی، علوم پایه، کشاورزی، علوم مهندسی و... و البته تعداد زیادی آزمایشگاه و کارگاه دارد که نشان میدهد قطع دست آن از صنعت میتواند مشکلات زیادی را برای نیمی از آموزش عالی کشور ایجاد کند.