به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ انتخابات و مشارکت مردم از شاخصه‌های بارز دموکراسی‌خواهی پس از انقلاب اسلامی بوده است. انتخابات در ایران تقریبا هر دو سال یکبار جریانات سیاسی را به تکاپو انداخته و همواره فضای سیاسی-اجتماعی حاکم بر کشور را درگیر خود می‌کنند. اگرچه هنوز احزاب و اشخاص سیاسی فعالیت‌های تبلیغاتی و نشست‌های خود را به طور رسمی آغاز شده است، اما بعضی سیاسیون با حضور در برخی نشست‌ها، کنگره‌ها، دانشگاه‌ها و... در حال آماده شدن برای حضور در میدان انتخابات اسفند 98 هستند و یا برخی دیگر هر چند خود حاضر به شرکت در خط مقدم انتخابات و حضور در بین کاندیداها نیستند اما سعی می کنند تا مهره چینی های خاص خود را در میدان داشته باشند. در سلسله گزارش‌های پیش رو به بررسی و تحلیل شخصیت‌هایی موثر سیاسی طی چند سال اخیر و همچنین به بررسی مواضع سیاسی و عملکرد آنان در سپهر سیاسی ایران خواهیم پرداخت.
در گزارش چهارم با عنوان «از اصولگرایی تا اصلاح‌طلبی!/ دفاع قاطعانه از هاشمی» به واکاوی شخصیت، عملکرد و مواضع علی مطهری در سطح اول سیاست ایران پرداختیم.
در این گزارش به واکاوی شخصیت، عملکرد و مواضع «محمدرضا عارف» خواهیم پرداخت، فردی که نقش موثری در پیروزی روحانی داشت اما روحانی جایگاهی برای او قائل نبود.
عارف در آب نمک!
«هر نظامی افرادی را در آب نمک می‌خواباند تا در شرایط لازم از آنها استفاده کند، فکر می‌کنم من یکی از آن افراد هستم که در آب نمک خوابیده‌ام.»؛ این جمله را محمدرضا عارف سال 87 درپی انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در گفتگو با هفته‌نامه «شهروند امروز» بیان کرد.
عارف آن روزها می‌دانست که برای انتخابات ریاست جمهوری 88 تا وقتی که خاتمی، جهانگیری، کروبی و... هستند، او جایگاهی در عرصه انتخابات سیاسی در ایران ندارد و نتوانست وارد میدان شود!
عارف، وزارت پست و تلگرام(ارتباطات) و معاون اول دولت اصلاحات و همچنین ریاست دانشگاه تهران را در کارنامه سیاسی-علمی خود دارد و تا سال 92 در حاشیه‌های سیاست قدم برمی‌داشت که اصلاح‌طلبان از او به عنوان گزینه مد نظر خود در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم رونمایی کردند. وی همچنین در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی سرلیست فهرست سی نفره ائتلاف فراگیر اصلاح طلبان یا همان لیست «تَکرار می‌کنم» در تهران بود و توانست با قرار گرفتن در رتبه اول وارد مجلس شود.
ماجرای فعالیت سیاسی عارف از فعالیت‌های دانشجویی و مشارکت او در برگزاری جلسات مذهبی در زمان دانشجویی در دانشگاه تهران که منجر به بازداشت او توسط ساواک در سال ۵۴ شد، آغاز شد. همچنین عارف با عضویت رسمی در انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا به فعالیت پرداخته است.
آن زمانی که عارف به عنوان دبیر انجمن اسلامی ایران در آمریکا مشغول بود، طی نامه‌ای به انجمن‌های ایران از آنان درخواست می‌کند که دختری را برای ازدواج با او معرفی کنند. درپی این نامه حمیده مروج دانشجوی ۲۱ ساله به او معرفی می‌شود و با هم ازدواج می‌کنند. حاصل ازدواج محمدرضا عارف و حمیده مروج سه فرزند پسر است، حمیدرضا عارف همان «ژن خوب» معروف است!
سیاستمدار منفعل و انصرافی!
معاون اول دولت اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری 92 بنا به درخواست سیدمحمد خاتمی از عرصه رقابت انتخاباتی انصراف داد. اگرچه در بیانیه انصرافی‌اش حاضر به حمایت از حسن روحانی نشد ولی از خودگذشتگی بزرگی در عرصه سیاست نسبت به اصلاح‌طلبان کرد. عارف پیش از این در انتخابات هشتم مجلس به دلیل اعتراض به رد صلاحیت کاندیداهای اصلاح‌طلب صورت گرفته از حضور در رقابت انتخاباتی انصراف داد، در آن دوره هم عارف سرلیست اصلاح‌طلبان و با عنوان «یاران خاتمی» وارد کارزار انتخابات شده بود.
بدون تردید یک تفاوت اساسی بین عارف و خاتمی وجود دارد و اینکه قدرت تعامل عارف با جریانات مختلف سیاسی و حاکمیتی بیش از رئیس دولت اصلاحات است. به فاصله کوتاهی پس از انصراف در انتخابات مجلس هشتم، عارف و دیگر اصلاح‌طلبان تایید صلاحیت شده از اقدام انصرافی خود پشیمان شدند!
عارف پس از انتخابات 92 و عدم برآورده شدن انتظارات سیاسی‌اش که همان حمایت روحانی از ائتلاف اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس دهم بوده از ریاست هیئت مدیره «بنیاد باران» استعفا داد و مجموعه‌ای تحت عنوان «بنیاد ایرانیان» را به مدیریت خودش افتتاح کرد.
در کش و قوس رقابت‌های انتخاباتی مجلس دهم، کارگزاران سازندگی با همراهی قوچانی، مرعشی، کرباسچی و دیگران به دنبال کاندیداتوری ناطق نوری و سرلیستی اصلاح‌طلبان بودند، همچنین در مقالات و مصاحبه‌های گوناگون برخی از اصلاح‌طلبان با سرلیستی عارف مخالفت شدیدی داشتند.
پس از انتخابات و راه‌یابی اعضای ائتلاف امید در تهران به مجلس، این بار وقتی که بحث ریاست مجلس مطرح شد و رسانه‌های کارگزاران سازندگی در مقابل اصلاحات قرار گرفتند و ریاست علی لاریجانی بر مجلس را بر ریاست عارف مطرح کرده و ترجیح دادند. روزنامه «آرمان امروز» که اخیرا به «آرمان ملی» تغییر نامه داده و بنوعی ارگان رسمی خانواده هاشمی است، از ریاست لاریجانی بر مجلس دهم حمایت کرده و مواضع اعتدالی لاریجانی را همسو با جهت‌گیری دولت حسن روحانی می‌دانست. به هر روی باید منتظر بمانیم و ببینیم که اصلاح‌طلبان در انتخابات پیش رو چه اقدامی خواهند کرد و آیا بنا به گفته زارع فومنی دبیرکل حزب مردمی اصلاحات، آیا عارف «فردین» جریان اصلاحات است یا دچار انفعال در عرصه انتخاباتی می‌شود؟!
رفع حصر و پساروحانی!
عارف پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 92، امیدوار بود تا با همکاری روحانی موجب رفع حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی شود.
عارف در زمستان همان سال در جمع دانشجویان دانشگاه تهران گفت: «رهبر معظم انقلاب هیچوقت آقایان موسوی و کروبی را به عنوان سران فتنه نام نبرده‌اند و رأس فتنه را متوجه برخی کشورهای خارجی و معاند دانستهاند.»
عارف خود را موافق دیدگاه سیاسی رئیس دولت اصلاحات می‌داند و در مصاحبه ای با هفته‌نامه «مثلث» می گوید: «در کل تفکر اصلاح‌طلبی را قبول دارم که آقای خاتمی آن را نمایندگی می‌کرد و منجر به دوم خرداد ۷۶ شد. اصلاح‌طلبی در داخل نظام و برای پاسداری از ارزش‌ها و آرمان‌ها و اجرای کامل قانون اساسی است. او همچنین خود را معتقد به خطوط قرمز معرفی می‌کند و می‌گوید باید در برخی موارد اجرایی در چارچوب نظام کوتاه آمد.»
پس از حضور عارف در مجلس، بعضی از سیاسیون اصلاح‌طلب بر این باور بودند که اعضای لیست امید نباید ریاست مجلس را عهده‌دار شوند، زیرا در صورت ناکار آمدی احتمالی مجلس در آینده لک ننگی برایشان باقی بماند. اصلاح‌طلبان بر این باورند که عارف می‌تواند با حفظ جایگاه و شان مدیریتی‌اش جایگزین بعدی روحانی در مقام ریاست جمهوری باشد!
عارف و انتخابات یازدهم مجلس
کرباسچی در مصاحبه ای با روزنامه «اعتماد» عارف را شایسته شخصیت محوری در اصلاحات ندانسته و می‌گوید: «آقای عارف که روزی در مقام ریاست دانشگاه تهران مانع سخنرانی آقای عبدالکریم سروش شد یا آقای سیدجواد طباطبایی را از معاونت پژوهشی برداشت یا روزی دیگر برخوردهایی با انجمن اسلامی داشته، چطور امروز به شخصیت محوری اصلاحات تبدیل شده و از او برای هر منصب و مقامی صحبت می‌شود...»
پیش از این فیض‌الله عرب‌سرخی از چهره‌های تندروی جریان اصلاحات درباره انتخابات 92 گفته بود: «اصلاح‌طلبان کاندیدا نداشتند اما کاندیدای اصلاح‌طلب داشتیم. آقای عارف به‌عنوان یک اصلاح‌طلب خودش برای انتخابات ثبت‌نام کرده بود، اما اصلاح‌طلبان از عارف نخواسته بودند که کاندیدا شود. تصمیم به ثبت‌نام عارف، یک تصمیم تشکیلاتی نبود.»
عبدالله ناصری عضو شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات نیز درباره ناکارآمدی فراکسیون امید و سرلیستی دوباره عارف در جریان اصلاحات، گفت: «با توجه به کارنامه و توان مدیریتی آقای عارف در چهار سال مجلس دهم، این مسئله تصوری غیرواقعی نیست. بالاخره آقای عارف به رغم همه ویژگی های مثبتی که دارد کمتر عمق سیاسی تحولات را می بیند و مدیریتش هم نشان داد نمی تواند یک مجموعه درون پارلمان را پویا و فعال نگه دارد.»
ناصری در ادامه پیرامون حضور یا عدم حضور عارف در انتخابات مجلس یازدهم گفت: «آقای عارف به احتمال زیاد وارد مجلس آینده نخواهد شد. او رای آنکه راحت تر بتواند برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ تلاش کند، نامزد انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی نمی شود.»
پیش از این علی شکوری‌راد دبیر کل حزب اتحاد ملت، قرار گرفتن عارف در صدر لیست اصلاح‌طلبان را رد کرده و احتمال آن را بسیار ضعیف دانست. او حتی اشاره کرد که ما اصلا هنوز لیستی تهیه نکرده‌ایم که بخواهیم از آقای عارف به عنوان سرلیست یاد کنیم!
عده‌ای نیز از سرلیستی مطهری، پزشکیان یا قاضی‌زاده هاشمی وزیر سابق بهداشت دولت روحانی سخن به میان می‌آورند که البته به نظر می‌رسد به دلیل تفاوت در دیدگاه‌های سیاسی آنها جریان اصلاح طلبی بعید است بتواند مورد وفاق همه جناح‌های اصلاح‌طلب از «حزب مردمی اصلاحات» تا حزب «مردم سالاری» باشند، در چنین شرایطی جای خالی شخصیتی محوری به عنوان سرلیست به شدت احساس می شود؛ ولی با توجه به عملکرد ضعیف و منفعل عارف بعید است که از او به عنوان رهبر جریان اصلاحات در انتخابات پیش رو استفاده کنند. حال باید دید آیا عارف از مرکز دید اصلاح طلبان در مجلس دهم که داعیه دار ریاست بر آن بود به خاطر عملکردش به حاشیه سیاست فرستاده خواهد شد؟
* گزارش از یاسین قاسمی