به گزارش خبرنگار صنفی-آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ عده‌ای بر این باورند که نباید به راه‌های درآمدزایی دانشجویان دکتری پرداخت. چرا که دانشجوی دکتری باید تمام وقت خود را به مطالعه، نوشتن و پژوهش‌گری بپردازد و تحصیل در این مقطع علمی را یک شغل محسوب می‌کنند. در اکثر دانشگاه‌های سراسر دنیا تحصیل در دوره دکتری تخصصی، شغل به حساب آمده و دانشجو برای تحصیل پول حقوق دریافت می‌کند. البته به این معنا که دانشجو پروژه‌های پژوهشی را اجرا می‌کند و بابت آن از دانشگاه حقوق می‌گیرد. این پول زمانی به‌عنوان هزینه تحصیل آن دانشجو به حساب می‌آید و گاهی هم درآمد.
دانشجویان دکتری اغلب دارای همسر و فرزند یا درگیر هزینه‌های شروع زندگی هستند. هزینه‌های زندگی یک دانشجوی معمولی، اگر او را یک فرد بدون‌مسئولیت زندگی خانوادگی در نظر بگیریم، خرج رفت و آمد، تغذیه و اجاره خانه یا خوابگاه، کتاب و مخارج پژوهشی است. اما یک دانشجوی دکتری این هزینه‌های سرسام‌آور را چگونه باید تامین کند؟
متاسفانه چندی پیش، اتفاقات بسیاری رخ داد تا وام‌های اندکی که به دانشجویان دکتری اختصاص داده می‌شود را به دلایلی مثل بیمه بودن آنها قطع کنند؛ اگر چه که این مبلغ علی‌رغم تورم‌های بوجود آمده از سال ۹۲ تا کنون ثابت مانده است. به نظر می‌رسد با چنین اتفاقی، خواسته یا ناخواسته شاهد ضربه‌زدن به جامعه دانشجویان دکتری هستیم!
بعضی از دانشجویان دکتری معتقدند شیوه‌ای که امروزه در وزارت علوم برای جذب صورت می‌گیرد، باعث شده دانشکده‌ها نتوانند دانشجویانی را که از شیوه تدریس‌شان راضی هستند را بورس کرده یا به عضویت هیات‌علمی دربیاورند.
دوره دکتری؛ شغل موقت!
مقطع دکتری در دانشگاه‌های مطرح دنیا از جمله آمریکا به عنوان یک «شغل موقت» در نظر گرفته می‌شود، چرا که دانشجویان در این مقطع تحصیلی در حال فعالیت روی پروژه‌های تحقیقاتی شرکت‌ها و بنگاههای بزرگ هستند که از محل منابع مالی این شرکت‌ها هزینه فعالیت‌های دانشجویان به عنوان حق‌الزحمه به آنها پرداخت می‌شود.
فتح‌الهی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تربیت مدرس، با تاکید بر اینکه دولت و متخصصان باید در برنامه‌های خود به فکر دانشجویان دکتری در زمینه پرداخت حقوق به آنها باشند، گفت: ما باید این قضیه را در کشور حل کنیم و در بحث تحصیلات تکمیلی دوره دکتری را یک شغل موقت ببینیم و مدلی را طراحی کنیم که دانشجویان روی پروژه‌های تحقیقاتی شرکت‌ها و بنگاههای بزرگ به صورت هدفدار کار کنند که از این طریق باعث پیشرفت اقتصادی و بهره‌مندی دانشجویان از منابع مالی مربوط به پیشرفت اقتصادی شوند.
سید حسن صدوق رئیس سابق دانشگاه شهید بهشتی، با بیان اینکه دولت چنین اعتباری برای حقوق مستقیم به دانشجویان دکتری ندارد، گفت: برای پرداخت حقوق به دانشجویان دکتری یا باید آنها را بورسیه کنیم یا هزینه پروژه‌ای به آنها بدهیم. در دانشگاه علم و صنعت، خواجه نصیر، امیرکبیر و بهشتی پروژه‌های خوبی می‌گیرند که باید این پروژه‌ها به صورت عدالت‌مدارانه بین اساتید و دانشجویان تقسیم شود.
سوءاستفاده از دانشجویان دکتری
دانشگاه‌ها از دانشجویان دکتری برای تدریس، حل تمرین و حتی تدریس ازمایشگاه استفاده می کنند. علاوه بر پرداخت ناچیز که همراه با مالیات هست پرداختی کل در ماه به 300 هزار تومن هم نمی‌رسد، که با این توصیف جز سوءاستفاده از دانشجویان دکتری مسئله دیگری در ذهن متبادر نمی‌شود!
اگر بخواهیم به یک دانشجوی دکتری ماهیانه مبلغی به عنوان حقوق پرداخت کنیم که بتواند با آن زندگی معمولی داشته باشد، باید حداقل ۲ تا ۳ میلیون تومان به او پرداخته شود.
تورج محمدی معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت، گفت: با اعتبارات مالی که دانشگاه‌ها در اختیار دارند این کار شدنی نیست و دانشگاه‌ها هیچ کدام نمی‌توانند به دانشجوی دکترای خود کمک‌هزینه مالی مکفی پرداخت کنند تا بتوانند به ادامه تحصیل بپردازند.
پذیرش دانشجوی دکتری بر اساس نیاز کشور
اگر بودجه وجود داشته باشد، پرداخت حقوق به دانشجویان دکتری ایرادی ندارد؛ اما وقتی دولت ۱۵ سال است بدهی معلمان که وظیفه آنها تربیت نیروهای نخبه است و نخبگان شاگردان آنها هستند را پرداخت نکرده چگونه به دانشجویان دکتری حقوق پرداخت کنیم؟
میرحمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات، در خصوص پذیرش دانشجویان دکتری گفت: برای حل مشکل پرداخت حقوق به دانشجویان دکتری باید در زمان پذیرش بدانیم این دانشجو را برای کدام استان، شهرستان و کدام دستگاه پذیرفتیم تا همان دستگاه دانشجو را بورسیه کند. در غیر اینصورت صرف اینکه دانشگاه سر پا بماند و استاد موظفی خود را پرکند و صندلی‌های ما خالی نباشد و برای دانشگاه درآمد حاصل کنیم فقط دانشجو را تربیت کنیم و حقوق هم بپردازیم و بگوییم فارغ‌التحصیل شد برای خود کار پیدا می‌کند این یک شیوه غلط است.
گزارش از یاسین قاسمی