به گزارش سرویس فرهنگی - اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ این روزها تصاویر زیادی از معتادان بی‌خانمان در پایتخت منتشر می‌شود که در نقاط مختلف شهر و بالاخص اماکن عمومی روز را به شب می‌رسانند. معتادانی که بخش عمده‌ای از آنها تا همین چند روز پیش در مراکز نگهداری ماده 16 و گرم‌خانه‌های متعلق به شهرداری سکونت داشتند، اما به یکباره با تصمیم ستاد مقابله با کرونا راهی اماکن و معابر عمومی شدند. این گروه از افراد به علت شیوه زندگی پرخطر خود به یکی از دغدغه‌های مردم در روزهای کرونایی بدل شده و این سؤال بی‌پاسخ مانده که چه کسی یا کدام نهادی چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است؟

زحماتی که یک‌شبه بر باد رفت!
اولین شواهد اتخاذ این تصمیم به جلسه پنجم اسفند سال گذشته ستاد مبارزه با کرونا برمی‌گردد که مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر از ترخیص معتادان مقیم مراکز ماده 16 پس از اخذ مجوز قضایی خبر داد.

حمید جمعه‌پور با تشریح مصوبات کمیته درمان این ستاد گفته بود: در مورد معتادان قرار بر این شد که افراد مشکوک به کرونا ترخیص نشوند و در مراکز قرنطینه شوند و افرادی که علائم این بیماری را ندارند با ارائه آموزش‌های لازم بهداشتی و بعد از تایید پزشک مستقر در مرکز مرخص شوند.

علی‌رغم این مصوبه اما فعالیت این مراکز چند روز مانده به نوروز متوقف شد و حجم انبوهی از معتادان بی‌خانمان در سطح شهر پراکنده شدند.

مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی چندی پیش اعلام کرد که طرح ساماندهی معتادان متجاهر در ایام نوروز قرار بود اجرا شود اما این طرح لغو شد. هم‌اکنون نیز ترخیص معتادان بر اساس تصمیم مسئولان سازمان بهزیستی نیست.

به گفته مجید رضازاده، براساس تصمیم‌گیری ستاد ملی کرونا قرار شد تا زمان فروکش کردن کرونا نگهداری معتادان در مراکز بهزیستی متوقف شود. با این اقدام زحمات یک‌ساله نیروی انتظامی در جمع‌آوری و تلاش‌های سازمان‌های اجتماعی همچون بهزیستی در ساماندهی معتادان متجاهر بر باد رفت. در حالی که مسئولان کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا این تصمیم را منوط به اخذ مجوز قضایی می‌دانند اما واکنش معاون دادستان تهران در این باره درخور توجه است.

مهدی مهرانگیز درباره علت رها شدن معتادان متجاهر می‌گوید: پیش از به وجود آمدن بحث کرونا، به تمام کمپ‌های نگهداری و بازپروری معتادان متجاهر بخشنامه کردیم تا پنج هزار ظرفیت جدید برای نگهداری معتادان متجاهر در ایام نوروز ایجاد کنند. در این راستا بیش از 11هزار معتاد در سه کمپ فشافویه، شفق و اخوان نگهداری می‌شدند که با شیوع کرونا و با توجه به منع قانونی نگهداری بیش از 6 ماه افراد در این مراکز مجبور به اتخاذ چنین تصمیمی شدیم.

وی با ‌اشاره به جلسه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تهران افزود: در صورتی که طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر ادامه پیدا می‌کرد و این معتادان به کمپ‌ها منتقل می‌شدند، احتمال ابتلای دیگر معتادان بالا بود، بنابراین معتادان متجاهری که بیش از مدت قانونی در این مراکز حضور داشتند، مرخص شدند.

گفتنی است، اکنون پس از صدور دستور ترخیص معتادان 6 ماهه و عدم جمع‌آوری مجدد معتادانی که سه ماه از نگهداری و ترخیص آنها گذشته است، شاهد تشکیل کلونی‌های پرجمعیتی از این افراد در مناطقی همانند مولوی، شوش و هرندی هستیم که قبلا پاکسازی شده بودند.

این در حالی است که سرپرست دادسرای جرائم مواد مخدر از رایزنی با دادستان تهران برای اقدامات قضایی برای جمع‌آوری مجدد آنها خبر داده است. در این میان این سؤال بی‌پاسخ مانده است که چرا در کمتر از یک ماه دو دستور متناقض با یکدیگر صادر می‌شود، در حالی که از همان ابتدا امکان مدیریت این مسئله با توجه به اختیارات ستاد مقابله با کرونا وجود داشت؟

همچنین جوادی یگانه معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران درخصوص معضل تجمع معتادان متجاهر در محدوده محله هرندی گفته است که شهرداری تهران تمامی تعهدات تعریف شده برای این نهاد درخصوص حل این معضل را انجام داده است و رفع کامل مشکلات پیش آمده نیازمند ورود فعال سایر سازمان‌ها است.

مراکز بازپروری تشخیص دادند
در دوره شیوع کرونا معتادان را ترخیص کنند. در این میان واکنش پلیس به این مسئله قابل توجه است. رئیس‌ پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ در گفت‌وگو با تسنیم با ‌اشاره به حضور بیش از 19 هزار معتاد متجاهر در پایتخت گفت: از این تعداد اکنون هفت‌هزار نفر در مراکز نگهداری می‌شوند و 12 هزار نفر دیگر در سطح شهر رها شده‌اند.

عبدالوهاب حسنوند با بیان اینکه در تعطیلات نوروزی طرح جمع‌آوری از سوی ناجا ادامه داشت، افزود: در این مدت بیش از پنج‌هزار معتاد در شهر تهران در مناطق آلوده مخصوصاً فرحزاد، شوش، مولوی، هرندی و دروازه‌غار جمع‌آوری شدند، اما نامه‌ای از طرف شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تهران ابلاغ شد که با توجه به شیوع بیماری کرونا فعلاً تا اطلاع ثانوی نسبت به جمع‌آوری معتادان متجاهر اقدام نشود.

به گفته وی، رهاسازی تعداد زیاد زندانیان و معتادان متجاهر مراکز ماده 16 مزید بر علت شد یعنی ضمن عدم تحقق برنامه جمع‌آوری پنج‌هزار معتاد متجاهر در طرح نوروزی، تعدادی معتاد متجاهر نیز از مراکز بازپروری مرخص شدند و این اتفاقات منجر شد مناطقی مانند فرحزاد، شوش، هرندی، دروازه‌غار، خلازیر و گردنه تنباکویی که پیش از این کلونی حضور معتادان متجاهر در سطح شهر تهران بود، مجدداً شکل بگیرد.

حسنوند، حضور معتادان متجاهر در سطح شهر را یکی از نگرانی‌های پلیس مبارزه با مواد مخدر دانست و تأکید کرد: هیچ مرجعی معتادان متجاهر را از پلیس تحویل نمی‌گیرد، در حال حاضر نیز چنانچه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر ظرفیتی ایجاد کند، در مدت یک هفته تمام این معتادان متجاهر را جمع‌آوری می‌کنیم و تحویل مراکز بازپروری می‌دهیم.

رئیس ‌پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ تصمیم‌گیر اصلی در این موضوع را مراکز بازپروری دانست و افزود: این مراکز به صورت مستقل و با این احتمال که نگهداری آنها منجر به شیوع کرونا میان سایر معتادان خواهد شد، با مراجع قضایی رایزنی کرده و دستور رهاسازی آنها را دریافت کردند.

اطلاعیه ستاد مبارزه با مواد مخدر
از سوی دیگر، ستاد مبارزه با مواد مخدر درخصوص لغو موقت جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر اطلاعیه‌ای صادر کرد.

در این اطلاعیه آمده است: «ستاد مبارزه با مواد مخدر با کمک و همراهی دستگاه‌های مقابله‌ای و درمانی عضو خود، طی یک سال و نیم گذشته و به‌ویژه ایام نوروز، به‌صورت مستمر، طرح‌های جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر را در دست اقدام داشت که در حد قابل توجهی مناطق آلوده پاک‌سازی در وضعیت مطلوبی قرار گرفته بودند. علی ایحال با توجه به شیوع ویروس کرونا در سطح کشور و طبق مصوبه کمیته درمان به ریاست معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر شد تا زمان رفع شرایط بحران و اضطرار، اجرای این طرح به تعویق بیفتد.بنابراین به اطلاع می‌رساند ستاد مبارزه با مواد مخدر و شوراهای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان‌های سراسر کشور، در این خصوص تابع تصمیمات وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا هستند. شایان ذکر است در این زمینه، جلساتی در حال برگزاری است و چنانچه هر گونه تصمیم جدیدی درباره این طرح، ابلاغ شود، ستاد و شوراها نیز ملزم به رعایت آن خواهند بود.»

نگرانی برای روزهای آینده آنچه باعث حساسیت افکار عمومی به این مسئله شده، رهاسازی بدون ضابطه تعداد زیادی افراد پرخطر است. با اینکه می‌توان گفت ابتلا به کرونا در این افراد همانند سایر افراد جامعه قطعی نیست اما شیوه زندگی ناسالم و ارتباطات اجتماعی غیربهداشتی آنان احتمال ابتلا را به شدت بالا می‌برد. پیش از این شاهد بودیم که در مناطق آلوده پایتخت همچون شوش، مولوی و دروازه غار بیماری‌های خطرناکی ناشی از تماس‌های ناسالم شیوع داشت، بنابراین باید گفت که تشکیل مجدد این کلونی‌ها و رفت‌وآمد آزادانه معتادان متجاهر تا حد زیادی خطرناک است.

شاید این مسئله طی روزهای ابتدایی سال به دلیل اجرای قرنطینه‌های خانگی و حضور به شدت کم مردم در سطح شهر حساسیت‌زا نبود، اما با پایان تعطیلات و شروع به کار ادارات، شرکت‌ها و احتمالا صنوف مختلف از روزهای آینده، حضور این افراد در جامعه می‌تواند احتمال تشدید شیوع کرونا را افزایش دهد و لازم است که نهادهای قضایی، انتظامی و اجتماعی فارغ از هر اختلاف نظری به فکر رفع این تهدید بهداشتی باشند.

* گزارش از لیلا عبدالهی