خبرنامه دانشجویان ایران: در چهار گزارش قبل (+ + + + ) به این نکته اشاره کردیم که اگر بدنبال آسیب شناسی دقیق وضعیت فعلی «توسعه علم» هستیم، باید از لایه های آموزشی، مراکز آموزش عالی دنبال آن باشیم؛ زیرا که برنامه‌ریزی منسجم برای ورود به مقوله اقتصاد دانش‌بنیان بسیار کلیدی و حائز اهمیت است.
در دو محور قبلی بازشناسی پارادایم علمی ایران، به مقوله ، "تعامل و تضارب"، و "تحصیلات تکمیلی" اشاره کردیم؛ در این بخش به بررسی "مجلات علمی و پژوهشی" خواهیم پرداخت:
در این بخش می توانیم وضعیت فعلی مجلات را در پنج بخش دسته بندی کنیم: 1- خاستگاه و فلسفه وجودی فصلنامه ههای موسوم به علمی – پژوهشی 2- ترکیب هیئت داوران یا تحریریه علمی 3- روند ارزیابی مقالات 4- عدم همکاری اساتید پیشکسوت و 5- نقش و تاثیر این قبیل فصل نامه ها
به دلیل مفصل بودن چهار مورد اول از آن مگذریم (1) و به نکته پنجم که نقش و تاثیر مقالات است بسنده می کنیم.
کافی است ابتدا از خود سوال کنیم، ظرف یک، دو، پنج یا ده سال گذشته چند بار برای پژوهش‌های دردست اجرای خود و یا برای اطلاع از جریانات پژوهشی جدید، به این قبیل فصلنامه های علمی و پژوهشی مراجعه کرده ایم؟ سپس سوال را از دانشجویان ارشد و به ویژه دکتری بپرسیم؛ بعد به به نحوه مناسبی همان سوال را از استادان و همکسوتان خود بپرسیم. و در آخر سطحی بسیار مهم تر و جدی تر از مراکز مطالعاتی و پژوهشی ای که به نحوی، حلقه واسط این پژوهش ها و سیاست گذاری ها تصمیم گیری های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و برنامه ریز و درشت مملکتی هستند، همان سوال را پرسش کنیم.
| ظرف یک، دو، پنج یا ده سال گذشته چند بار برای پژوهش‌های دردست اجرای خود و یا برای اطلاع از جریانات پژوهشی جدید، به این قبیل فصلنامه های علمی و پژوهشی مراجعه کرده ایم؟ |
سوال دوم می توانیم یپرسیم که چه میطزان فصلنامه های علمی و پژوهشی در اعتلای فکر و فرهنگ ما دانشگاهیان، حوزیان، هنرمندان و فرهنگیان، نقش و تاثیر داشته است؟ یا اینکه از خودمان سوال کنیم که پس از اینکه یک مقاله خوانده ایم بالاخره موضع پژوهشگر رو توانسته ایم حدس بزنیم؟
اینجا براستی چه خبر است؟!
از طرفی مجلات غیر علمی و پژوهشی، بعضا با بهای سنگین با رضایت خریداری و خوانده می شود و سپس در لایه های گوناگون ارزشی – بینشی و فکری فرهنگی کثیری از دانشگاهیان، حوزویان و... بدون هیچ برنامه ریزی حکومتی و بدون اتکا به بودجه عمومی، تاثیرات خود را می گذارد. از طرفی دیگر، فصلنامه های علمی و پژوهشی دانشگاهی را داریم که پس از برنامه ریزی ها و جلسات مشورتی متعدد استادان، به زحمت درجه علمی و پژوهشی را از وزارت علوم کسب میکنند، سپس با اتکا به بودجه عمومی و با اعمال نظارت ها و آدابی ظریف و برداشتن گام های سنجیده و برگزاری جلسات هیئت داوران یا تحریریه منتشر می شود و در نهایت چند صد نسخه آن مجانا برای تزئیین قفسه های کتابخانه و خاک خوردن به کتابخانه های حکومتی ارسال می شود و الباقی...
اینجا براستی کجاست؟
اینجا جایی است که در آن از عالی ترین سطح حکومنی فراخوان جهت اینجا جنبش نرم افزاری تولید علم اعلام شده است، و قرار است حرکتی فراگیر و در سطوح مختلف صورت گیرد تا معظلات و مشکلات جامعه، به مدد تاملات نظریه پردازانه بومی عالمان محقق دانشگاهی و حوزوی شناخته و حل و فصل گردد.
لیکن یکی از بزرگترین و طبیعی ترین سفره های ارائه و عرضه آن نظریه پردازی ها،همان فصلنامه های علمی پژوهشی به نحو رقت انگیز و تاسف باری عموما خالی و پوچ است. پیش از فراخوان هم عموما خالی و پوچ بوده است.
با کمی درنگ باید از خود بپرسیم: آیا مراد از جنبش نرم افزاری تولید علم، همین دست مقالات و ارائه آن در فصل های داخلی و خارجی است؟ آیا جنبش نرم افزاری ما قرار است به عنوان مثال ، در جهت اتوماسیون و حذف هر چه بیشتر عنصر انسانی از صحنه کار و تولید باشد؟ و از این دست سوالات.
باید چه کرد؟
همانطور که در این مطلب و مطالب قبل بررسی کردیم، نظام آموزش عالی کشور دچار یکسری مشکلات بنیادی در خودش است که باید ضمن بررسی دقیق تر آن، با ازائه اقدامات ایجابی بتوان زیر ساخت های «توسعه علم» و «توسعه فناوری» را اصلاح کرد.
در ادامه به راهکارهای عملیاتی برای رفع این مشکلات خواهیم پرداخت.
* گزارش از محمدرضا حیاتی
1- بازشناسی پارادایم علمی ایران
خبر مرتبط::
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش اول
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش دوم