خبرنامه دانشجویان ایران: «پدیده فارغ التحصیلان صفر کیلومتر» یکی از معضلاتی است که این روزها کشور را دچار بحران کرده است، مسئله ای که در بیانات اخیر رهبر انقلاب نیز دیده می شود.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ چهارشنبه هفته گذشته بود که رهبر انقلاب در دیدار با هیات دولت در بخشی از بیاناتشان به بحث اشتغال جوانان «تحصیل کرده»، اختصاص یافت.
ایشان در این رابطه خطاب به مسئولان دولت گفتند: بگونه ای برنامه ریزی کنید که دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی بتوانند وارد بازار کار و فعالیت شوند.
با نگاهی به بیانات رهبر انقلاب در چندسال اخیر مسئله «ارتباط دانشگاه با صنعت» و بازار کار یکی از دغدغه ها و مطالبات ایشان از مسئولان بوده است.
ایشان در تیرماه سال گذشته و در دیدار با اساتید دانشگاهی با اشاره به مسئله ارتباط صنعت و دانشگاه، می گویند: "من خواهش میکنم از مسئولان وزارتخانه‌هاى مربوط، و از مسئولان دولتى ذى‌ربط که مرتبط با مسائل علم و دانشگاه و صنعت هستند، مسئله‌ى پیشرفت علمى و ارتباط علم با فنّاورى در کشور را جدّى بگیرند؛ یعنى نسبت به این مسئله واقعاً هیچ کوتاهى صورت نگیرد. این مسئله، مسئله‌ى اساسى ما است؛ یکى از اصلى‌ترین، اساسى‌ترین و فورى‌ترین مسائل ما است."
افزایش دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی، افزایش مراکز آموزشی، عدم توجه دانشگاه به فضای بازار کار از یک سوء و عدم داشتن برنامه منسجم برای فارغ التحصیلان یا حتی دانشجویان در حین تحصیل باعث شده است که طی چندسال اخیر با سیل بیکاری جوانان تحصیلکرده در مقاطع مختلف تحصیلی به خصوص در مقاطع تحصیلات تکمیلی باشیم.
چرا بازار کار و دانشگاه زاویه دارند!
تاکید رهبری انقلاب بر «فوری» و «اساسی» بودن این مسئله نشان می دهد که اهمیت ورود دانشجویان به بازار کار چقدر است.
ایشان در تیر سال جاری با ابلاغ سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه و در بند 78 این سند از دستگاه های اجرایی خواسته شده است "رابطه متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب‌سازی سطوح و رشته‌های تحصیلی با نقشه جامع علمی کشور و نیازهای تولید و اشتغال" مشخص شود.
بحث ارتباط دانشگاه ها با مراکز پژوهشی و صنعت چیزی است که حتی رهبری پیش از این نیز به آن اشاره کرده بودند؛ ایشان ایشان در سال 87 و در بند 7 سیاست های پنجم، لزوم "ارتباط مؤثر بین دانشگاهها و مراکز پژوهشی با صنعت و بخشهای مربوط جامعه" را از دستگاه های اجرایی کشور خواستار شده بودند. که تکرار این مسئله مهم آن هم به طور دقیق تر نشان می دهد که دانشگاه های ما عملکرد مناسبی در پرورش نیروی متخصص با توجه به نیاز بازار ندارند.
مسئولین چه میگویند؟
بدون شک یکی از مهمترین بخش هایی که ارتباط مستقیم با این مسئله دارد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. ستاری بسترسازی نکردن دانشگاه ها برای اشتغال فارغ التحصیلان را یکی از دلایل بیکاری جوانان می داند، وی معتقد است: شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان حلقه و نهاد واسط میان صنعت و دانشگاه معرفی شده‌اند و روش‌های غلط گذشته در دانشگاهها باید فراموش شود. اینکه فکر کنیم با گذاشتن یک دفتر ارتباط با صنعت در دانشگاهها مشکل حل خواهد شد، اشتباه است.
ستاری همچنین در جایی دیگر با مهم دانستن ارتباط صعنت و دانشگاه می گوید: به نهادهای واسط برای ارتباط صنعت و دانشگاه احتیاج داریم. اتفاقات زیادی باید در بدنه اقتصاد کشور رخ دهد تا این بدنه متحول شود اما این موضوع به راحتی به وقوع نمی‌پیوندد، زیرا کشور ما تا به حال با فروش نفت خام امور خود را می‌گذرانده و از سایر پتانسیل‌ها غافل بوده است. دانشگاهها باید یاد بگیرند تا بتوانند از محل فروش محصولات دانش‌بنیان درآمدزایی کنند و رویه‌های گذشته را فراموش کنند و تنها به دنبال بودجه‌های دولتی نباشند.
از سوی دیگر علی ربیعی وزیر کار عدم تعادل عرضه و تقاضا را از مهمترین دلیل بیکاری جوانان می داد. ربیعی کارآفرینی و بردن دانشجو به آموزش‌های فنی و حرفه ای را از راهکارهای ورود «بی دغدغه» فارغ التحصیلان به بازار کار می داند.
مثلث مدیریتی به نام «جنبش نرم افزاری»
ارتباط بین جامعه و دانشگاه ارتباطی باید دو طرفه باشد. به طور کلی ارتباط بین متقاضی و عرضه کننده ارتباطی دوسویه است. اگر نیازی داشته باشیم و طرف مقابل این نیاز را برآورده کند مسلماً هر دو طرف راضی‌اند. دانشجویانی که مدرک می‌خواهند توسط جامعه به دانشگاه هدایت می‌شوند و متقابلا دانشگاه این نیاز را برآورده می‌کند.
ضیایی پور مولف کتاب «تکنولوژی‌های کاربردی روابط عمومی الکترونیک» معتقد است، عدم رابطه صنعت و دانشگاه ناشی از یک مثلث مدیریتی غلط بنام دولت، دانشگاه و صنعت است. وی در تشریح آسیب‌شناسی این موضوع گسست بین اضلاع این مثلث را ناشی از بیگانگی دانشگاهیان نسبت به جامعه می‌داند. به عبارتی دیگر نامانوس بودن زبان این قشر برای مردم و منزوی شدن از جامعه که شامل فاصله فیزیکی نیز می‌شود ناشی از درک نادرست دانشگاهیان از جامعه است.
این کارشناس رسانه ادامه می دهد: ایجاد ارتباط و ادغام سه حوزه صنعت، دانشگاه و دولت باید از درون جامعه آغاز شود. امروز ما با انبوهی از فارغ‌التحصیلان صفر کیلومتر روبه‌رو هستیم، افرادی که مخزنی از اطلاعات هستند، اما برای ورود به عرصه صنعت نیازمند آموزش مجدد هستند.
دانشگاه و تولید فارغ التحصیل صفر کیلومتر
به هر حال دانشگاه ها در طی سال های اخیر با ایجاد رشته های گوناگون مرتبط و بدون یک کار علمی و دقیقی که مشخص کننده رفع نیاز صنعت باشد، در حال تشویق جوانان به ورود به عرصه های تحصیلی هستند بی آنکه لازم بدانند پژوهشی کاربردی انجام دهند تا مشخص شود آیا واقعا امروز تحصیلات آکادمیک توان رفع نیازهای بازار کار کشور را دارد و یا خیر؟ همچنین این پرسش باید جواب داده شود که تا چه زمانی لازم است دانشگاه ها در تمامی رشته ها دانشجو تربیت و به صف بیکاران اضافه کنند، بدون اینکه لحظه ای برای کار آنها فکری شده باشد؟
رواج نیافتن فرهنگ کاریابی و کارآفرینی دانشگاهی، عدم توسعه بنگاه های کاریابی خصوصی و عدم توسعه کانون های فارغ التحصیلان و ناکارآمدی آنها در کاریابی و هدایت شغلی از دیگر عواملی است که دانشگاه های ما به این بیماری مبتلا هستند.
به هر حال با تاکید «چندین باره» رهبر انقلاب بر «برنامه ریزی» دقیق و فرآهم کردن حضور دانشجویان در صنعت «قبل از فارغ التحصیلی» در محیط کار، باید از «پدیده فارغ‌التحصیلان صفر کیلومتر» در بازار کار جلوگیری کرد. البته در این میان اسنادی همچون سند ششم توسعه می توان راهبرد عملیاتی برای محقق کردن این مسئله باشد.
* گزارش از محمدرضا حیاتی/ کارشناس ارشد مهندسی برق