خبرنامه دانشجویان ایران: نزدیک به یک ماه از شروع سال تحصیلی گذشته است، و دانشجویان به نوعی روی روال درسی قرار گرفته اند؛ اما یکی از مسائل مهم برای هر دانشجویی اطلاع از حق و حقوقی است که می توانند در صورت لزوم از آن استفاده کنند، ماجرای سنوات دانشجویی یکی از آن دست حق و حقوق هایی بود که خیلی از دانشجویان نمی دانستند که چگونه و از چه راهی باید دنبال رفع این مسئله باشند.
به گزارش خبرنگار صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ «منشور حقوق دانشجویی» مجموعه مقررات دانشگاه‌ها و آموزش عالی درمورد قوانین آموزشی، فعالیت های دانشجویی، آیین نامه انضباطی و مقررات مدیریت دانشگاه هاست که وزارت علوم دولت یازدهم (سال 93) نسخه بروز شده آن را تصویب کرده است؛ اطلاع کامل از این منشور کمک می کند تا دانشجویان به حقوق اولیه خود آشنا شوند.
این منشور در حوزه های «آموزشی ـ پژوهشی»، «فرهنگی ـ اجتماعی»، «سیاسی»، «صنفی ـ رفاهی» و «انضباطی» تدوین شده است، این تقسیم بندی معیار موضوعی دارد و با نمودار تشکیلاتی و اداری وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری هماهنگ است.
آنچه که در ادامه می آید کاردبردترین قوانینی است که ممکن است برای یک دانشجو در طول دوران تحصیلش با آن مواجه شود. خاطر نشان می شود برای دریافت فایل کامل حقوق دانشجویی را از ایــنــجـــا، محتوای تحت وب از اینجــا، و دانلود نرم افزار از کافه بازار از اینجــا مراجعه کنید.
حق بازگشت به تحصیل:
«دانشجوی منصرف یا اخراجی از تحصیل می‌تواند، درصورت تصفیه حساب کامل با مؤسسه، مجدداً درآزمون شرکت نماید.»
ماده پانزده - حق برخورداری از فرصت‌های برابر آموزشی در دوره تحصیلات تکمیلی
همه داوطلبان ورود به تحصیلات تکمیلی و تخصصی، حق دارند از فرصت‌های یکسان آموزشی برخوردار باشند و هر نوع سهیمه‌بندی جز در مواردی که در قانون «برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی» آمده، ممنوع است.
ماده هفده - حق برخورداری از ارزشیابی عادلانه و اعتراض به نمره
«مدرس هر درس موظف است گزارش نمره ارزیابی نهایی درس دانشجویان را ظرف مدت ده روز از تاریخ برگزاری امتحان نیم‌سال آن درس به اداره آموزش دانشکده یا واحد مربوط اعلام نماید. دانشجویی که تقاضای تجدید نظر به نمره ارزیابی درسی داشته باشد، می‌تواند ظرف مدت یک هفته از تاریخ اعلام نمره، تقاضای تجدید نظر کتبی خود را به اداره آموزش دانشکده یا واحد مربوط تسلیم کند. مدرس هر درس نیز موظف است، ظرف مدت یک هفته از تاریخ دریافت تقاضای تجدید نظر دانشجویان، به اعتراضات رسیدگی و اشتباهات احتمالی را برطرف و نمره قطعی را به اداره آموزش دانشکده یا واحد مربوط اعلام کند. نمره درس پس از قطعی شدن غیرقابل تغییر است.»
ماده هجده - حق فرصت جبران
نظام آموزش عالی، برای دانشجویانی که نتوانسته‌اند به حد نصاب ارزشیابی (در آزمون‌‌ها و یا پایان‌نامه) دست‌یابند فرصت جبران قائل است. در دوره کاردانی و کارشناسی، «دانشجویی که در یک یا چند درس نمره قبولی کسب نکند، چنانچه در نیم‌سال‌های بعدی دروس فوق را با حداقل نمره 14 بگذراند، نمره قبلی از کارنامه دانشجو حذف می‌شود و در معدل نیم‌سال فوق و کل محاسبه نخواهد شد». در دوره کارشناسی ارشد و دکتری نیز، در صورتی که پایان‌نامه دانشجو از نظر هیات داوران قابل قبول نباشد، دانشجو می‌تواند در چارچوب مقررات آیین‌نامه، پایان‌نامه خود را تکمیل و دوباره از آن دفاع کند.
ماده نوزده - حق درخواست تمدید سنوات
در صورتی که دانشجو در طول دوره تحصیلی تعیین شده در آیین‌نامه قادر به اتمام درس خود نباشد، می‌تواند نسبت به تمدید سنوات اقدام کند. این حق منوط به موافقت مراجع ذی‌صلاح است.
ماده بیست - حق انتخاب استاد راهنما و موضوع پایان‌نامه
دانشجو حق دارد استاد راهنما را به گروه آموزشی پیشنهاد دهد و نهایی شدن این پیشنهاد، منوط به موافقت استاد راهنما و تصویب گروه آموزشی مربوطه خواهد بود. استاد راهنما می‌تواند از داخل و یا خارج از مؤسسه باشد. همچنین دانشجو حق دارد موضوع پایان‌نامه را با هماهنگی استاد راهنما انتخاب کند و به شورای تحصیلات تکمیلی پیشنهاد دهد. تصویب آن بر عهده شورا خواهد بود.
ماده بیست و سه - حق شرکت در جشنواره‌های علمی
از جمله حقوق علمی دانشجویان شرکت در جشنواره‌های علمی و رقابت برای کسب رتبه‌های بالا در این جشنواره‌ها است. مهم‌ترین جشنواره‌های علمی کشور عبارت‌اند از: جشنواره جوان خوارزمی (در حوزه علم و فنآوری)، جشنواره فارابی (در حوزه علوم انسانی)، جشنواره جایزه علمی فنآوری پیامبر اعظم(ص)، جشنواره شیخ بهایی (در حوزه فنآوری) و جشنواره ملی پژوهش.
ماده بیست و چهار - حق مرخصی
«دانشجو می‌تواند در صورت موافقت مؤسسه، در دوره کاردانی و کارشناسی ناپیوسته یک نیم‌سال و در دوره کارشناسی پیوسته دو نیم‌سال از مرخصی تحصیلی استفاده نماید». مرخصی زایمان و مرخصی استعلاجی (به تشخیص پزشک معتمد مؤسسه) دو نیم‌سال تحصیلی و بدون احتساب در سنوات است. دانشجوی دوره کارشناسی ارشد در هر سه شیوه (آموزشی، پژوهشی و آموزشی- پژوهشی) می‌تواند حداکثر یک نیم‌سال از مرخصی تحصیلی استفاده کند، که جزو سنوات تحصیلی دانشجو به حساب می‌آید.
ماده بیست و پنج - حق تغییر رشته و گرایش
دانشجویان دوره‌های کاردانی و کارشناسی پیوسته، با داشتن برخی از شرایط فقط برای یک بار در طول دوره تحصیل، می‌توانند از یک رشته یا گرایش به رشته یا گرایش دیگر تحصیلی در آن گروه آزمایشی یا در گروه آزمایشی دیگر، و در همان مؤسسه، تغییر رشته یا گرایش دهند. تغییر رشته در دوره کارشناسی ارشد ممنوع است.
ماده بیست و شش - حق مهمان شدن و انتقالی
میهمانی و انتقال دانشجو در دوره‌های کاردانی و کارشناسی مطابق آیین‌نامه میهمانی و انتقال دوره‌های کاردانی و کارشناسی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیردولتی مصوب وزارت علوم (ابلاغیه شماره 15503/ و الصاقات و اصلاحات بعدی آن) انجام می‌گیرد. «انتقال دانشجو از یک مؤسسه به مؤسسه دیگر در دوره کارشناسی ارشد ممنوع است. همچنین انتقال از دوره شبانه به روزانه، نیمه حضوری و مجازی اعم از (روزانه و شبانه) و از دانشگاه‌های غیر دولتی به دولتی ممنوع می‌باشد. انتقال از یک شیوه به شیوه دیگر با رعایت سنوات دوره در اختیار موسسه آموزش عالی است. هر دانشجو در هر سه شیوه کارشناسی ارشد (آموزشی، پژوهشی و آموزشی ـ پژوهشی) می‌تواند حداکثر دو نیم‌سال را با موافقت مؤسسه مبدأ و مقصد به عنوان مهمان بگذراند».
حق برخورداری از وام تحصیلی
هر دانشجو می‌تواند در صورت برخورداری از شرایط لازم[5] از وام‌های تحصیلی «صندوق رفاه دانشجویان» بهره‌مند شود. این وام‌ها عبارت‌اند از وام تحصیلی (وام شهریه برای دانشجویان شبانه، غیر انتفاعی و ... )، وام مسکن، وام ازدواج، وام ضروری (بیماری، پایان‌نامه، خرید عینک طبی و ... )، ودیعه مسکن متأهلی، ودیعه مسکن مجردی، وام بیمه دانشجویی، وام ضروری دانشجویان مبتکر، تسهیلات رفاهی دانشجویان قهرمان ورزشی، وام یا کمک هزینه موارد خاص، پرداخت وام به دانشجویان خسارتدیده در حوادث غیرمترقبه نظیر سیل، زلزله و ... .[6] همچنین تسهیلات ویژه‌ای در زمینه اعطا و بازپرداخت وام برای دانشجویان «ممتاز» و «نمونه» در نظر گرفته شده است. [7]
حق برخورداری از بیمه درمانی
دانشجویان حق دارند، مطابق ضوابط مقرر، از بیمه خدمات درمانی در طول دوره تحصیل بهره‌مند شوند.[8] تفصیل چگونگی آن در تفاهم‌نامه‌های منعقد میان صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم و سازمان بیمه خدمات درمانی و دستورالعملهای مصوب هیئت امنای صندوق رفاه دانشجویان آمده است.
حق برخورداری از خوابگاه
هر دانشجو حق دارد، در چارچوب قوانین و مقررات[9]، در طول دوره تحصیل خود در خوابگاه دانشجویی اقامت داشته باشد. دانشگاه‌هایی که امکان واگذاری خوابگاه را بهطور کلی یا به برخی دانشجویان (دوره‌های شبانه و ... ) ندارند، می‌بایست این موضوع را در دفترچه کنکور اعلام کنند. دانشجویان با پذیرش شرایط مندرج در دفترچه کنکور به تحصیل خواهند پرداخت.
حق برخورداری از فضاها و امکانات ورزشی
دانشجویان حق دارند، مطابق با ضوابط موجود[10]، از سرانه فضای ورزشی و امکانات ورزشی مناسب بهره‌مند شوند. همچنین دانشجویان حق دارند، در چارچوب قوانین و مقررات[11]، نسبت به تأسیس «انجمن‌های ورزشی دانشجویی» در دانشکده‌ها و خوابگاه‌ها مبادرت ورزند.
دو نماینده از مجموعه انجمن‌های ورزشی دانشجویی برادران و خواهران در «شورای تربیت بدنی و ورزش دانشگاه» عضو خواهند بود.
حق تشکیل تشکل‌های اسلامی و اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان
دانشجویان با گرایش‌های متفاوت فکری و سیاسی از حق تأسیس «تشکل‌های اسلامی» و «اتحادیه‌های تشکل‌های اسلامی»، در چارچوب قوانین و مقررات[4]، برخوردارند. دانشجویان متقاضیِ تأسیس تشکل اسلامی می‌توانند بر مبنای ضوابط موجود، درخواست خود را، به عنوان هیئت مؤسس، به هیئت نظارت بر تشکل‌های اسلامی دانشگاه ارائه دهند و مجوز فعالیت بگیرند. همچنین تشکل‌های اسلامی دانشگاه‌های گوناگون می‌توانند درخواست خود را مبنی بر تشکیل اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشجویی به هیئت نظارت مرکزی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری ارائه دهند. «تشکل‌های اسلامی دانشجویی با عضویت حداقل بیست تشکل [...] می‌توانند اتحادیهای را تشکیل دهند»
حق رسیدگی به تخلفات دانشجویی در شوراهای انضباطی
یگانه مرجع صالح رسیدگی به تخلفات دانشجویان، شوراهای انضباطی اند و هیچ مرجع دیگری حق دخالت در این امر را ندارد.[2] شوراهای انضباطی عبار تاند از: شوراهای انضباطی دانشگاه (شورای انضباطی بدوی و شورای انضباطی تجدیدنظر) که در دانشگاه‌ها مستقر است و شورای انضباطی مرکزی که در وزارت علوم مستقر است. [3]
حق اطلاع از اتهام
تخلفاتی که دانشجو به آن‌ها متهم است، باید پس از دعوت از نامبرده به وی تفهیم شود.[4]
دعوت از دانشجو باید به صورت کتبی و رسمی انجام شود. چنانچه دانشجو، پس از دعوت اول، در دبیرخانه حاضر نشود، باید مجدداً به صورت کتبی و رسمی دعوت شود.[5]
تفهیم تخلفاتی که دانشجو به آن متهم است، باید شفاف باشد.[6]
حق برخورداری از اصل برائت
اصل بر برائت دانشجو است.[7] دانشجو را فقط در مورد اعمالی میتوان دعوت و او را تفهیم اتهام کرد که آن اعمال به موجب ماده 6 آیین‌نامه انضباطی تخلف شمرده شده باشد.
تفهیم اتهام به دانشجو باید با ذکر دلایل و مستنداتی انجام شود که بر مبنای آن ها دانشجو به تخلف متهم می شود. دانشجو حق رؤیت مستندات را دارد. متهم برای اثبات بی‌گناهی خود در صورت عدم وجود دلایل کافی بر احراز و انتساب تخلف، نیاز به ارائه هیچ‌گونه دلیلی ندارد.[8]
حق دفاع
دانشجو حق دارد در برابر اتهام وارده، از خود دفاع کند.[9]
دفاعیات دانشجو پس از انجام مصاحبه حضوری با وی به صورت کتبی اخذ و صورتجلسه می‌شود.[10]
حق بر استماع
دانشجو حق دارد در جلسه شورای انضباطی دانشگاه حاضر شود و به صورت شفاهی دفاعیات خود را به استماع اعضای شورا برساند.[11]
حق اطلاع از حکم
حکم شوراهای انضباطی باید به دانشجو ابلاغ شود.[12] این ابلاغ باید به صورت کتبی باشد. [13]
شوراهای انضباطی دانشگاه باید احکام صادره را حداکثر تا یک ماه پس از صدور، توسط رئیس یا دبیر شورا، به دانشجوی متهم ابلاغ و رسید دریافت کنند. [14] «در صورتی که دانشجو به دلایل غیر موجه[15]، از اعلام رؤیت حکم اولیه خودداری کند، حکم اولیه عیناً قطعی محسوب می‌شود.» [16]
احکام کمیته انضباطی بدوی دانشگاه با امضاء رئیس کمیته بدوی و احکام کمیته انضباطی تجدید نظر با امضاء دبیر کمیته انضباطی تجدید نظر دانشگاه[17] و احکام کمیته مرکزی انضباطی دانشجویان با امضاء دبیر کمیته مرکزی ابلاغ می‌شود.
حق تجدیدنظرخواهی
دانشجو حق دارد پس از دریافت حکم، نسبت به آن درخواست تجدیدنظر کند. این حق هم شامل احکام شورای انضباطی بدوی و هم شورای انضباطی تجدیدنظر است . [22]
با توجه به اینکه تنبیه های پیشبینیشده برای تخلفات دانشجویی طی 20 بند از سبک به سنگین طبقه‌بندی شده و موارد متنوعی را شامل می‌شود[23]، مراجع تجدیدنظر خواهی آن‌ها نیز متفاوت است.
حق رسیدگی دو مرحله ای در کمیته مرکزی انضباطی
صدور تنبیه هایی که ناظر بر محرومیت سه ترم تحصیلی (و بالاتر) است، فقط در صلاحیت شورای انضباطی مرکزی قرار دارد.[31] در موارد فوق، کمیته انضباطی مرکزی ابتدا باید حکم اولیه را صادر و به دانشجو ابلاغ کند.
دانشجو ظرف مدت دو هفته پس از ابلاغ حکم، باید دفاعیه خود را به کمیته مرکزی تسلیم کند. (از طریق کمیته انضباطی دانشگاه یا مستقیماً به کمیته مرکزی انضباطی با ارسال رونوشت به کمیته انضباطی دانشگاه). کمیته مرکزی پس از ملاحظه دفاعیه دانشجو، حداکثر ظرف مدت یک ماه حکم قطعی را صادر می‌کند.
حق امحای سوابق
دانشجو حق دارد در حین تحصیل و یا پس از فارغ التحصیلی، تقاضای امحای سوابق انضباطی خود را کند.[39]
احکام منطبق بر تنبیه های بندهای 1 تا 3 و آثار آن‌ها و نیز احکام تعلیقی، در پایان تحصیل خود به خود امحا می شوند و امحای اثر آن‌ها نیاز به موافقت شوراهای انضباطی ندارد[40]. امحای سوابق پس از تقاضای دانشجو در مورد تنبیه های بند 4 تا 11 منوط به موافقت شورای انضباطی تجدیدنظر و در مورد تنبیهات بند 12 تا 20 منوط به موافقت شورای مرکزی انضباطی است.[41] امحای اثر در مورد حکم قطعی درج نمره 25/0 از پرونده آموزشی صورت نمیپذیرد، اما سایر آثار آن درصورت موافقت شورای انضباطی امحا می‌شود[42]. امحای اثر تنبیه های قطعی برای تخلفات انضباطی دارای بعد مجرمانه، که با صدور حکم قضایی اثبات شده باشد، در پایان تحصیلات مقدور نیست.[43]
حق شکایت
کارکنان و اعضای شوراهای انضباطی حق تجسس در زندگی خصوصی دانشجو و افشای اطلاعات مربوط به تخلف او را ندارند. در غیر اینصورت، دانشجو حق دارد موضوع را از طریق شورای تجدیدنظر یا شورای مرکزی انضباطی پیگیری کند