به گزارش سرویس فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران» به گزارش «lisbdnet»، پیشرفت در فناوری ارتباطی و اینترنتی انقلاب بزرگی را نیز در شکلگیری کتابخانههای خودکار، کتـابخانـههـای الـکـترونیک، دیـجیتال و کتابخانه مجازی ایجاد کرد.
کتابخانههای سنتی
کتابخانههای سنتی مجموعهای از کتابها، نمایشنامهها، مجلات و سایر منابع اطلاعات ثبتشده هستند. در کتابخانههای سنتی، معمولا امکان دسترسی به اطلاعات لازم کمی دشوارتر است. جستوجو در منابع موجود معمولا دشوار است و طبقهبندی کتابها نیز به سختی صورت میگیرد.
کتابخانههای خودکار
کتابخانهای اینچنین مجهز به کاتالوگ ماشینی قابلخواندن هستند که در آن کاربران به اینترنت دسترسی دارند و از این طریق میتوانند بهطور کامپیوتری به اطلاعات موردنظر دسترسی پیدا کنند که به آن کتابخانه خودکار میگویند. داراییهای چنین کتابخانهای مانند انواع سنتی آن است.
کتابخانه الکترونیک
در کتابخانههای الکترونـیک از شـبـکه داخـلـی یا LAN و شبکه CD-ROM استفاده میشود و مجلات و سایر نشریات الکترونیکی شروع به انتشار کردند. منابع این قبیل کتابخانهها اغلب در قالب پرینت و الکترونیک در اختیار کاربران قرار میگیرد. از شبکههای الکترونیک برای ذخیره منابع و ارائه اطلاعات استفاده میشود.
کتابخانه دیجیتال
کتـابـخانـههـای دیجیتال مرحله بعدی و وسیعتر کتابخانههای الکترونیک هستند. در این قـبـیـل کـتـابـخـانـههـا از فیبر نوری پرسرعت استفاده میشود و دسترسی از طریق شبکه گسترده امکانپذیر اسـت و مـحـدوده وسیـعـی از ســرویـسهـای اینترنتی را مانند کنفرانس صوتی و تصویری فراهم میکند. بخش اعظم گنجینه کتابخانه دیجیتال در قالب سرویس کامپیوتری قابلخواندن است و نیز مانند نقطه دسترسی به سایر منابع آنلاین عمل میکند.
کتابخانه مجازی
کتابخانه مجازی یک اصطلاح همراه با کتابخانه دیجیتال است و مفهومی است که بهطور همزمان با کتابخانه الکترونیک و دیجیتال شکل گرفت. این نامگذاری به این دلیل است که تمام اطلاعات موردنیاز در دسکتاپ شبکهای کتابخانه قرار میگیرد بهطوری که کتابها و قفسهها وجود فیزیکی ندارند و کاملا مجازی هستند و میتوان عنوان کتابخانه اینترنتی یا کتابخانه بدون مرز و دیوار را به آن اطلاق کرد. این بدان معناست که افراد به صرف داشتن کامپیوتر و اتصال به اینترنت و شبکه کتابخانه نهتنها میتوانند به منابع آنجا دسترسی پیدا کنند، بلکه قادرند اطلاعاتی را از شبکههای ملی و بینالمللی و بدون حضور در کتابخانه به دست آورند.
ویژگی کتابخانههای دیجیتال
کتابخانه دیجیتال، کتابخانه ویژهای از اشیای دیجیتال است که شامل متون، مواد بصری، صوتی و ویدئویی ذخیرهشده در قالب فرمتهای رسانههای الکترونیکی است. نرمافزارهای به کار رفته در این قبیل کتابخانهها برای تهیه آرشیو، سازماندهی و جستوجو در متون موجود در آنهاست.
مفهوم کتابخانههای دیجیتال در سال 1892 و از ایده اولیه «پل اوتله» گرفته شده و امکان برقراری ارتباط افراد را با میلیونها تصویر، صوت، ویدئو و اسناد نوشتاری ایـجـاد مـیکـنـد. شـکــلگـیـری کتابخانههای دیــجیتال بـاعث شد «فهرستهای آنلاین دسترسی عـمـومـی» جـایـگـزین فهرست کـارتهـای قـدیمی در بسیاری از کتابخانههای آکـادمـیـک، خـاص و عمومی شوند.
در سال 1994، با اختصاص 24.4 میلیون دلاری که دولت فدرال آمریکا به امر تحقیق در 6 دانشگاه این کشور اختصاص داد، کتابخانههای این کشور بسیار پرطرفدار شدند.
کتابخانههای دیجیتال، وجهه دیجیتال کتابخانههای سنتی هستند که مباحث مختلفی به صورت آنلاین و پرینت در آنها یافت میشود و به عبارتی، مواد الکترونیک و کاغذی را دربرمیگیرند.
برترین دیجیتالهای دنیا کتابخانه دیجیتال جهانی
کتابخانه دیجیتال جهانی، کتابخانهای بینالمللی است که از سوی یونسکو و کتابخانه کنگره ایالات متحده آمریکا راهاندازی شد و شروع به کار کرد. این کتابخانه در اینترنت بهطور رایگان و چندزبانه در دسترس عموم قرار دارد و موادی از فرهنگهای مختلف دنیا را ازقبیل نمایشنامهها، نقشهها، فیلمها، کتابهای کـمـیـاب، تـصـاویـر چـاپـی، عـکسها، نقاشیهای مهندسی و سایر مواد فرهنگی دربردارد. این کتابخانه با هزار و 236 اثر بازگشایی شد و در اواسط سال 2017، آثار موجود در آن به بیش از 16هزار مورد از حدود 200 کشور رسید.
کتابخانه جامع دیجیتال
در این کتابخانه جامع، طرح دیجیتالی کردن کتابها به همت مدرسه علوم کامپیوتر و کتابخانههای دانشگاهی دانشگاه «کارنگی ملون» انجام شد. کتابخانه جامع دیجیتال با همکاری دولت و شرکای تحقیقاتی از هند و چین، کتابهایی را به زبانهای متعدد اسکن و امکان دسترسی رایگان را برای کاربران اینترنت فراهم کردند. تا دسامبر 2007، بیش از 5/1 میلیون کتاب به 20 زبان دنیا ازقبیل چینی، انگلیسی، تلوگو و عربی اسکن شده بود. البته تمام کتابهای اسکنشده درحال حاضر در بخش آنلاین قـابـلدسـتـرس نیست.
پروژه گوتنبرگ
این پروژه، یک تلاش داوطلبانه برای تهیه آرشیوی دیجیتالی از کارهای فرهنگی برای خلق و توزیع کتابهای الکترونیک است. این کتابخانه در سال 1971 تاسیس شد و قدیمیترین کتابخانه دیجیتال را نیز یدک میکشد. بیشتر مواردی که در این مجموعه وجود دارند، مجموعه کاملی از متون کتابهای عمومی است و تلاش بر این است که تا حد امکان، کتابها بهطور رایگان در دسترس عموم مردم قرار گیرند. تا سوم اکتبر 2015، کتابهای آرشیوی در مـجـمـوعـه ایـن کتابخانه دیجیتال به 50 هزار مورد رسید.
بـیـشـتـر کـتابهای دیـجـیتال بـه زبـان انگلیسی است، اما آثار غـیـرانـگلیسی هم در این میان یـافـت مـیشوند.