به گزارش سرویس فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ حسن کریمی قدوسی، مدیرعامل بنیاد بازیهای رایانهای میگوید که کودکان زیر 3 سال نباید در هر شرایطی از بازیهای کامپیوتری استفاده کنند و والدین نباید از آن به عنوان ابزاری برای ساکت کردن کودکان بهره ببرند، بلکه باید از روشهای جایگزینی مثل کتاب خواندن آنها استفاده کنند. والدین باید تلاش کنند در سنین 2 تا 3 سالگی گوشی و لپتاب در دسترس کودکان قرار ندهند. قدوسی، مهمترین ویژگی یک بازی کامپیوتری در سنین 3 تا 7 سال یعنی قبل از دبستان را نداشتن بحث اعتیادآوری دانست؛ به این معنا که کودک نباید درگیر خرید چیزی داخل بازی شود که بخواهد از آن استفاده کند. در واقع هرگز نباید خرید درونبرنامهای داخل بازیهای این گروه سنی تعبیه وگنجانده شود چرا که با این امر، بحث مصرفگرایی پیش میآید و این مقوله را در کودک تقویت میکند.
از سنین 7 سال به بالا یعنی از 7 تا 12 و 12 تا 15 سال، مساله متفاوت میشود. به عنوان مثال، برای سنین 7 تا 12 سال، خشونت تا حدی میتواند در بازی وجود داشته باشد اما مواردی مثل خون نباید نمایش داده شود. اما برای 12 تا 15 سال تأثیر زیادی روی فرد ندارد و مشکلآفرین نیست. همچنین بازیهایی که یأس و ناامیدی دارند برای کودکان 7 تا 12 سال مناسب نیست و هرگز نباید المانی از ناامیدی داخل بازی گنجانده شود که بخواهد این قضیه را القا کند.
مدیرعامل بنیاد بازیهای رایانهای درباره وضعیت طراحی بازیهای کامپیوتری در ایران گفت: «برخی بازیها ممکن است هنجارشکن باشند یا برخی ممکن است کاملا منطبق با فرهنگ ما باشند ولی تعداد بازیهایی که مناسب بچهها یا حتی جوانان باشد کم نیست. باید به ردهبندی سنی بازیای که خریداری میشود، توجه کرد». حدود دو سال است که در فروشگاههای اینترنتی، یک بخش ردهبندی سنی در هر بازی اضافه شده است. معمولا دو تا سه روز بعد از انتشار هر بازی در کشور، رده سنی به آن تعلق میگیرد. قدوسی به والدین توصیه کرد: «اگر بازی ردهبندی سنی دارد، والدین هنگام خرید حتما باید به آن توجه کنند که میتواند به عنوان مثال 3+ سال باشد. بازیهایی هم که در مغازهها به فروش میرسند، حتما دقت کنند که هولوگرام بنیاد را داشته باشد و ردهبندی سنی بنیاد هم در قسمت پایین سمت چپ بستهبندی بازی درج شده باشد. این دو موضوع یعنی دارا بودن هولوگرام و ردهبندی سنی نشان میدهد که این بازی محتوی مناسب و امنی دارد و با خیال راحت میتوانند آن بازی را خریداری کنند».
معیار ردهبندی سنی
طرح ESRA یا نظام ردهبندی سنی بازیهای رایانهای در سال 87 به دنبال امر نظارت محتوایی بر بازیهای رایانهای راهاندازی شد. در این نظام که بعد از یک سال کار پژوهشی اجرایی شد، سه رویکرد روانشناسی، جامعهشناسی و علوم و معارف اسلامی را مد نظر قرار میدهد و بر این اساس محتواهای آسیبرسانی را که در بازیها برای سنین مختلف وجود دارد، طبقهبندی شدهاند. رضا احمدی، مدیر نظام ردهبندی بازیهای رایانهای درباره نحوه طراحی بازیهای رایانهای در کشور گفت: «محتواهایی که در ESRA وجود دارند هفت معیار اصلی شامل خشونت، ترس، محرکهای جنسی، نقض ارزشهای ایرانی اسلامی، ناهنجاریهای اجتماعی، یاس و ناامیدی، و دخانیات و موادمخدر را شامل میشوند. هر کدام از این معیارها شامل زیرمجموعههای مختلفی هستند. به عنوان مثال در بخش معیار خشونت، زیرمجموعهای برای کشتن انسان وجود دارد که همین کشتن انسان شامل زیرمجموعه دیگری میشود. معیارها سه سطحی هستند که سطح سوم کشتن انسان، زیرمجموعه بعدی آن است که همراه با خون یا بدون خون بودن را دربرمیگیرد. این تقسیمبندیها به این دلیل است که هر کدام از این محتواها یک رده سنی را شامل میشود». اگر کشتن انسان در یک بازی وجود داشته باشد، رده سنی آن بازی به طور قطع 12+ به بالا خواهد بود و بسته به شدت تاثیرگذاری یکی از محتواهای موجود در بازی، ردههای سنی بعدی به آن اختصاص مییابد. به طور مثال، خونی که در بازی وجود دارد، به المانهای دیگری بستگی دارد: این که حجم خون یا ماندگاری آن در بازی چقدر است؛ و این که گرافیک بازی یک گرافیک واقعی است یا گرافیک پایینی دارد. تمام این موارد المانهایی هستند که در شدت تاثیرگذاری محتوا روی مخاطب اثرگذار است و میتواند رده سنی یک بازی را جا به جا کند. برای طراحی یک بازی در گروه سنی زیر 7 سال، باید محتواهایی را در نظر داشت که نباید داخل بازی وجود داشته باشند. هر کدام از این محتواها به غیر از خشونت خفیف باعث میشود رده سنی بازی بالای 7 سال قرار گیرد؛ یعنی در بازیهای رده کودک و نوجوان محتوای آسیبرسانی نباید وجود داشته باشد که باعث تاثیرپذیری روحی و روانی بد کودک و نوجوان از بازی شود. بازیهایی که در حال حاضر در جامعه ما فراگیر شده بازیهای موبایلی هستند. تولیدکنندههای داخلی هم با توجه به شرایط خوبی که برای بازیهای موبایلی وجود دارد به ساخت و تولید بازیهای موبایلی روی آوردهاند. احمدی افزود: «در بازیهای موبایلی، محتواهای آسیبرسانی چون خشونت یا ترس شدید یا ناهنجاریهایی که در بازیهای PC دیده میشود، کمتر است.
مثلا در بازیهای موبایلی که از سال 94 ردهبندی سنی آنها شروع شده، تاکنون حدود 15 هزار عنوان بازی را ردهبندی سنی کردهایم که از این میان، حدود 65 تا 70 درصد از آنها رده سنی 3+ و مثبت 7+ دارند؛ یعنی از نظر محتواهای آسیبرسان بسیار پایین بوده و مناسب ردههای سنی پایین هستند. بازیهایی که در رده سنی بالای 7 سال قرار دارند، معمولا در اقلیتاند و بازیهایی که رده سنی بالای 18 قرار میگیرند، تعداد کمی دارند.»
توصیه به بازیسازان
مدیر نظام ردهبندی بازیها با اشاره به طراحانی که قصد تولید بازی دارند، گفت: «سازندگان داخلی، با یک سری از این محتواها و معیارهایی که طی این سالها رعایت میکنیم، آشنا شده و شناخت کافی نسبت به این موضوع پیدا کردهاند که برای بالا نرفتن رده سنی بازی خود، از معیارهای خشونت زیاد استفاده نکنند. تولیدکننده زمانی که برای ساخت یک بازی برنامهریزی میکند، گروه سنی بازی خود را از قبل مشخص میکند و براساس آن هدفگذاری که انجام داده، شروع به ساخت بازی میکند. تولیدکنندگان میتوانند قبل از اقدام به ساخت با ما تماس بگیرند و در نتیجه ما این اطلاعات را در اختیار آنها قرار میدهیم تا با اطلاع قبلی نسبت به کاربرد محتواهای مختلف نسبت به طراحی بازی اقدام کنند.» یکی از راهکارهایی که سازندگان میتوانند به عنوان مثال از خون بــرای ســنین پایین استفاده کـنـنـد، جـایـگزینی رنگ سبز به جـای قـرمز برای رنگ خون است تا از این طریق، تأثیرگذاری آن را پایین بیاورند.
توصیه به والدین
در نظام ESRA سعی شده تمام اطلاعاتی که خانوادهها نیاز دارند تا بتوانند بهترین و مناسبترین بازی را برای فرزندشان انتخاب کنند، در اختیارشان قرار گیرد. خانوادهها و والدین میتوانند با مراجعه به سایتESRA به آدرس esragames.com یا از طریق شبکههای اجتماعی مثل کانال تلگرامی ESRA به آدرس @esragames اطلاعات لازم را دریافت کنند. در این کانال تلگرامی، هر روز یک بازی برای کنسولها و PC و یک بازی برای موبایل به خانوادهها پیشنهاد شده و رده سنی و محتوی توضیح داده میشود. در این کانال بخشی هم تحت عنوان «آنچه خانوادهها باید بدانند» اختصاص یافته که به خانوادهها آموزش میدهد که قبل از خرید و حین انجام بازی چه کارهایی باید برای فرزندشان انجام دهند. در واقع، از این طریق تلاش شده تا فرهنگ صحیح استفاده از بازیهای رایانهای که در کشور بسیار ضعیف آموزش داده شده، تقویت شود. احمدی به والدین توصیه کرد: «ما به عنوان والدین یک کودک باید ابتدا ببینیم فرزندمان به چه نوع بازیای علاقه دارد. در سایت ESRA قسمتی برای معرفی بازیهای موبایلی و PC تعبیه شده است که در آنجا تعداد زیادی از بازیها را برای خانوادهها معرفی کردهایم. ما چند فیلتر برای آنها در نظر گرفتهایم به این ترتیب که ابتدا رده سنی فرزندشان را در آنجا ثبت میکنند. بعد از آن، سبک مورد علاقه فرزندشان را در نظر میگیرند. همچنین در حوزه بازیهای موبایلی، دستهبندیهایی را از نظر پرورش خلاقیت، مفید و آموزشی، معمایی و چالشبرانگیز، دفاعمقدسی، فرهنگی و ارزشی، بازیهای مخصوص دختران یا مخصوص پسران، داستانی و قصهمحور انجام دادهایم که در انتخاب بازی مناسب به خانوادهها کمک میکند. با این کار سعی کردهایم تمام اطلاعات لازم برای خانوادهها را در اختیار آنها قرار دادهایم تا با خیال راحت بتوانند بازی مناسب رده سنی فرزندشان را انتخاب کنند.»
آمار و ارقام
آمارها حکایت از آن دارد که فرهنگ استفاده از بازیهای رایانهای در کشور بسیار ضعیف است. بیش از 90 درصد والدین آمریکایی هنگام خرید بازی رایانهای، همراه فرزندشان حضور دارند و آنها را همراهی کرده و رده سنی متناسب با سن آنها را انتخاب میکنند. این آمار برای کشور ما بسیار پایین است. خانوادههای ایرانی بازیها را از این نظر که چه تأثیری میتوانند روی روح و روان فرزندانشان داشته باشد، جدی نمیگیرند و صرفا بازی را با هدف سرگرمی تهیه میکنند. در ایران هنوز کمتر از 35 درصد افراد جامعه به رده سنی بازیها توجه میکنند و این در حالی است که در آمریکا 90 درصد خانوادهها همراه فرزندشان هستند که از این میان، بیش از 98 درصد خانوادهها به رده سنی بازیای که برای فرزندشان میخرند، توجه میکنند که این نکته بسیار مهمی است. سن بازیکنندگان بازیهای موبایلی و کامپیوتری در آمریکا 36 سال است در حالی که این سن در ایران 21 سال است. یعنی پدر و مادرها خودشان هم بازیها را انجام میدهند که میانگین سنی آنها به 36 سال رسیده است و خوشبختانه در ایران هم این میانگین سن در حال بالا رفتن است. یعنی هر چه پدر و مادرها در بازیها درگیرتر و آشناتر باشند، جاانداختن فرهنگ استفاده از بازیها میتواند برای آنها راحتتر باشد.
در ایران، هیچگونه قوانین بازدارندهای پیرامون بازیها و نحوه فروش آنها وجود ندارد.
در آمریکا این قوانین به حدی سرسختانه است که اگر فروشندهای، بازی نامناسبی را با رده سنی نامناسب در اختیار کودکی قرار دهد، با جریمه نقدی مواجه میشود ولی چنین قوانینی در ایران وجود ندارد به طوری که حتی زمانی که کودکان به مغازههای عرضه کننده بازیهای رایانهای مراجعه میکنند، فروشنده اتفاقا بازیهای خشونتآمیز را به آنها پیشنهاد میدهد. وقتی قوانینی در حوزه بازیهای رایانهای در مجلس شورای اسلامی وجود داشته و وضع شود و نظارت کافی روی جامعه و بازار این بازیها وجود داشته باشد، میتوان امید داشت که فرهنگ استفاده از این قبیل بازیها هم در جامعه ما نهادینه شود. در این قضیه، نظارت خانوادهها هم از اهمیت بالایی برخوردار است.