نقطه اصلی همه اینا، انجمن ادبی هست، و فعالین ادبی که در این انجمن ها دارند کار می کنند، من فکر می کنم نگاه دانشگاه به شعر ابزاری است و برخوردها با یک شاعر برخود مناسبی نیست، و این نگاه باید عوض شود. یعنی از خود دانشگاه باید شروع شود، اقبال دانشجویان به شعر خیلی زیاد است اما چه شعری؟
خبرنامه دانشجویان ایران: اوایل اسفندماه جاری بود که جمعی از شاعران مذهبی‌سُرا با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند. آیت‌الله خامنه‌ای، در این دیدار متصل کردن حوادث صدر اسلام با حوادث امروز را رسالتی مهم برای شعر و شاعران دینی خواندند و افزودند: "پیغمبر اکرم و ائمه معصومین (صلوات‌الله‌علیهم) همگی اهل مبارزه‌ی شدید و مؤثر با ظلم، طاغوت، کفر، نفاق و فسق بودند و به همین علت نیز به‌دست حاکمان جابر و جائر به شهادت رسیدند".
به همین بهانه به سراغ یکی از شاعران آیینی کشور که سابقه حضور و شعرخوانی مقابل رهبر انقلاب دارد رفتیم، و درباره این مطالبه رهبر انقلاب به گفتگو نشستیم. این شاعر برجسته و جوان متولد شهر حر از توابع شهرستان شوش دانیال و کارشناس زبان و ادبیات فارسی است. وی دارای عناوین زیادی از جمله برگزیده ی جشنواره های فجر و نبوی سال 85-86، برگزیده ی جشنواره های دانشجویی و نفر اول جشنواره ی سراسری شعر جوان است. " سرفه ی خونین تفنگی در باد"، "خورشید در عبای تو پیچیده ست" و " پایتخت جهان" از مهمترین آثار وی در حوزه شعر است.
گفتگوی خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران» را مرتضی حیدری آل کثیر در ادامه می خوانید:
** رهبر انقلاب دیدار اخیرشان از متصل نمودن حوادث صدر اسلام با وضعیت الان گفتند، به نظر شما این مسئله چقدر این روزها کار شده است و نحوه وورد به این موضوعات چگونه باید باشد؟
به نظرم این فرمایش رهبر انقلاب به عنصر اندیشه ای شعر ربط دارد که طبیعتا شاعر به خاطر اینکه بتواند ان را به صورت هنری پیش ببرد. می بایست که ان را انطباق دهد با عاطفه و تخیل، که وجه هنری ان حفظ شود.
با توجه به حضور ذهنی که دارم، به نظر می رسد تا حدودی توانسته ایم حوادث صدر اسلام را در شعر خودمان بیاوریم، خیلی از شعرا همچون آقای برقعی درباره حضور امام(ره) به این مسئله ورود پیدا کردند. منتها آن گره اصلی که حضرت آقا اشاره کردند، می تواند دو دلیل داشته باشد. یکی اینکه ما درست است که مطالعات زیادی درباره صدر اسلام داشته ایم اما خب نتوانستیم یا بلد نیستیم، ان را به حوادث معاصر ربط بدهیم.
البته شاعرانی همچون محمدکاظم کاظمی، علیرضا قزوه، که اشعاری اجتماعی دارند، توانستند در این عرصه موفقتر باشند.
اینکه رهبری به این مسئله تاکید دارد این است که طی چند دهه شاید به اندازه امروز کشور به شعر نیاز نداشته باشد. الان زبان هنر است که می تواند تاثیر گذار باشد چون مردم به یک بلوغی رسیده اند که شعار نمی تواند آنها را تکان دهد.
** شما از شعار گفتید، درباره شعر شعار زده چه نظری دارید؟
اشکالی ندارد، به هر حال شعار هم یک هنر است و نمی شود ان را انکار کرد. ولی اگر بتوانیم وارد ساحت هنر شویم مطمئنا تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت. به ویژه الان که در یک برهه حساس دینی و اجتماعی هستیم. که شاعران با مشق کردن این راهکارها می تواند به ان رسید.
** یکی دیگر از بیانات رهبر انقلاب در ان دیدار، مسئله ظلم ستیزی در شعر بود، در گذشته همچون فرخی سیستانی و حافظ اشعاری با مضامین ظلم ستیزی داشتند، در شعرهای امروز این مسئله به چه شکل است و نسبت شاعران آیینی با این مسئله چگونه خواهد بود؟
با اینکه شعر ما شعر مدح و مداحی است اما شعرهایی در همین موضوع داریم که جزء کارهای فاخر هست، مثلا سیف فرغانی بیتی دارد که می گوید "هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد" که از بزرگترین قصیده هایی در این موضوع است.
اما مسئله مهم تر، روش برخورد شاعر با مسئله ظلم ستیزی است که چقدر هنری است، یکی از خطوط مهم ادبیات کهن و انقلاب همین ظلم ستیزی است و موضع جدیدی نیست. منتهی در طول تاریخ پوست عوض می کند، یعنی یک موقع است که ظالم طرف مقابل ماست و یک موقع دیگر هم هست که ظالم در درون ماست، که این مسئله حساسیت شعر را برای شاعر بیشتر می کند.
نکته دیگر این است که ما در شعر انقلاب تا حدودی تمرین خوبی در مسئله ظلم ستیزی داشته ایم، و خود همین ظلم ستیزی تمرین خوبی برای ورز دادن شعر می تواند باشد. در شعر امروز و در فضای مجازی مسئله ظلم ستیزی خیلی مشهود است. من با شاعران زیادی مواجه می شوم که خیلی از شاعران مسائل اجتماعی و فرهنگی را در به خوبی دارند در اشعارشان مطرح می کنند. منتهی این مسئله ثبت نشده است در حالی که می توان چندین کتاب و همایش درباره آن برگزار کرد.
حتی من فکر میکنم حتی شاعرانی که به نوعی از نظر ایده و اعتقادی متفاوت هستند و بیرون از شعر انقلاب هستند، به نوعی به شعر ظلم ستیز می پردازند، و با حوادث جهان عکس العمل نشان می دهند.
** در بحث شعر ظلم ستیز به نظرم دو نگاه وجود دارد، یکسری می گویند که در یک برحه از تاریخ اتفاقی به نام عاشورا افتاد و باید هرسال برای ان مراسم سوگواری گرفت اما گروهی دیگر هستند که این مسئله را با اتفاقات امروز همسانسازی می کنند.
بله، در اشعار آینی ما کفه ستایش خوبان بیش از نکوهش بدان است، این مسئله وجود دارد و منتقدان و شاعران بزرگ ما این مسئله را تذکر داده اند. و دلیل این مسئله به خاطر عقبه ایرانی بودن ما است که ستایش خوبان بیشتر در فرهنگ ما آمده است.
از سوی دیگر این موضوع یک بحث حساسی است، یعنی بعضی از مواقع حیت مشتبه می شود که مسئله وحدت با پررنگ تر شدن مسئله ظلم ستیزی در حاشیه قرار میگیرد. در صورتی که می شود با ذکر نمونه هایی این مسئله را رد کرد، مانند همانچیزی که رهبری درباره کتاب الغدیر اشاره کردند که یازده جلد نوشته شده است اما یک فحش هم در ان نیست.
که این نشان میدهد باید در بعد هنری قضیه کار کنیم. یعنی هرچه شاعر هنرمندانه تر از شعار به دور باشد، و هنرمندانه تر با شعر برخورد کند، پیاده کردن موضوعاتی از این دست برای او راحتر است.
شاعران ما باید بتوانند در شعر خود این دغدغه رهبر انقلاب را پیاده کنند و ان را تبدیل به یک خط کنند، چون شاعران دیگر تاثیر می پذیرند.
** شما به عنوان یک شاعری که عرب زبان هم هستید و بحث مناجات ها و اشعار عربی که اشراف کاملی دارید، در دیدار اخیر رهبرانقلاب با شاعران، یوسف رحیمی یک رباعی و چند شعر مناجاتی خواند، و رهبری نیز استقبال کردند، و دوباره ایشان همچون سال 90 تاکید کردند، آیا از ان موقع تا حالا این مسئله کار نشده است که مورد تاکید مجدد رهبری قرار می گیرد؟
در عرصه شعر آیینی دوجریان وجود دارد، یک شعر هیاتی هست و دیگری شعر آیینی هست که جاری بودن شعر برایش خیلی مهم است. و ممکن است در حوزه شنیداری مثل شعر هیاتی ندرخشد. اما در حوزه هنری قابل بحث است.
من فکر میکنم شاعران کمتر به مسئله مناجات پرداخته اند، که اشاره رهبری هم درست است، من خودم دعاها را همچون صحیفه سجادیه میخوانم واقعا بعضی از جملات را شاعرانه می بینم. که این مسئله برای زمان الان باید دوباره مورد بازبینی قرار گیرد و حتی مداحان نیز باید در خواستن این نوع اشعار از شاعران پیگیری کنند.
** شما یکی از چهره هایی هستید که با دانشجویان و شعر دانشجویی در ارتباط هستید، به نظر شما، شعر در دانشگاه چه جایگاهی دارد؟ و می تواند امیدی از این دانشگاه داشت که شاعر تربیت کند؟
بله، شاعران خوب قطعا در دانشگاه ها تحصیل می کنند و خودم من هم دانشجو بوده ام. قبل از دانشگاه ارتباطمان با کتاب و شعرا کم بود، اما بعد از ورود به دانشگاه این مسئله پررنگتر بود. اما نقطه اصلی همه اینا، انجمن ادبی هست، و فعالین ادبی که در این انجمن ها دارند کار می کنند، من فکر می کنم نگاه دانشگاه به شعر ابزاری است و برخوردها با یک شاعر برخود مناسبی نیست، و این نگاه باید عوض شود. یعنی از خود دانشگاه باید شروع شود، اقبال دانشجویان به شعر خیلی زیاد است اما چه شعری؟، امروز اقبال دانشجویان به شعر یا خیلی به اشعار سطحی و روزنامه ای است و این خیلی فاجعه است و از سوی دیگر از دست دادن واژه های اصلی زبان فارسی یکی دیگر از مشکلات امروز این قشر است.
که این مسئله اثر بدی روی مخاطب و حتی شاعر می گذارد.
** در آستانه میلاد حضرت زهرا هستیم، یکی از جدیدترین سروده های خودتان را ممنون می شویم برای مخاطبین ما بخوانید.
از ابتدای غزل انتها نوشته شده است
کجاست نام تو اخر، کجا نوشته شده است
چنان به وحی نگاه تو، سر سپرده دلم
که با اجازه ات این شعرها نوشته شده است
گل محمدی حضرت خدیجه
چقدر به چهره تو به نام خدا نوشته شده است
به دستخط سرشک تو روی بال ملک دو جلد
مصحف سبز دعا نوشته شده است
فدک، مساحت دل های بی قرار است
که روشن است به نام شما نوشته شده است
تو آبروی زمینی و آب روی زمین
ز جوهرت خط عرض و سما نوشته شده است
ز یوم گوشه چشمت چکامه آنان را که خاک را به نظر کیمیا نوشته شده است
چکیده خون تو بر صفحه صفحه تاریخ
و با چکیده ان کربلا نوشته شده است
