خبرنامه دانشجویان ایران:
به گزارش«خبرنامه دانشجویان ایران»به نقل از روزنامه خبر،کارشناسان شهری از سال‌ها پیش، بارها در مورد خطرخیز بودن بافت قدیمی بازار قدیمی تهران هشدار داده بودند.
آتش مهیبی که دوشنبه هفته گذشته، سرای حاج‌حسن بازار بزرگ تهران را فراگرفته بود، چند ساعت پس از آغاز آن مهار شد اما بازار داغ حرف و حدیث‌ها در مورد این حادثه، هنوز فروکش نکرده است.
کارشناسان شهری از سال‌ها پیش، بارها در مورد خطرخیز بودن بافت قدیمی بازار قدیمی تهران هشدار داده بودند.
سعید حجاریان عضو نخستین دوره جدید شورای اسلامی شهر تهران، یکی از وعده‌های انتخاباتی خود را ساخت بازاری جدید و مدرن قرار داده بود که در برابر آتش‌سوزی، زلزله و سیل مقاوم باشد و گره ترافیکی ایجاد نکند.
کارشناسان شرکت ساماندهی مشاغل تهران (وابسته به شهرداری) نیز حدود 4 سال پیش در گزارشی تفصیلی، خطر گسترش حریق خطرناک در بازار و حوالی آن به ویژه خیابان ناصرخسرو را گوشزد کرده بودند. براساس این گزارش، نگهداری غیراصولی مواد شیمیایی در این خیابان، احتمال یک آتش‌سوزی بسیار مهیب را افزایش می‌دهد. پیش از این آتش‌سوزی مسجد ارک در سال 83 نیز، خطر وقوع آتش‌سوزی‌های مرگبار در بازار قدیم تهران را به گونه‌ای آشکارا، به رخ مسئولان شهری کشانده بود.
آتش‌سوزی بودار بود
بازار تهران هفته‌ای یکی، دو بار دچار آتش‌سوزی می‌شود. ولی عمدتاً آتش‌سوزی کوچکی که زود مهار می‌شود. در آتش‌سوزی دوشنبه سرای حاج‌حسن، 140 تا 150 مغازه سوختند. از نظر بازاری‌ها، این دومین آتش‌سوزی بزرگ بازار در بیست سال اخیر است. آتش‌سوزی قبلی سال 69 رخ داد و با پایه‌پولی آن روزها، حدود 2میلیارد تومان خسارت بر جای گذاشت. در این خصوص یکی از بازاری‌ها که خواهان محفوظ ماندن نام خود بود، به «خبر» می‌گوید: این آتش‌سوزی خیلی بودار به نظر می‌رسد. هرچند انگیزه‌های اقتصادی چندانی در آن به چشم نمی‌خورد. 80درصد حجره‌های سرای حاج‌حسن بیمه نیستند. اکثر مغازه‌هایی که دچار حریق شدند، پتوفروشی هستند که به طور متوسط 50میلیون تومان خسارت به آنها وارد شده است.
او می‌افزاید: نوسازی این سرا هم نمی‌تواند انگیزه این آتش‌سوزی تلقی شود چون اگر بخواهند به جای مغازه‌های موجود پاساژ احداث کنند، دستکم باید 5 سال معطل مجوز شهرداری و سازمان میراث‌فرهنگی بمانند تا شاید بتوانند مجوز این کار را بگیرند.
او همچنین می‌گوید: بازار قدیم تهران، دیگر امن نیست چون بافت کهنه و قدیمی آن در مقابل حوادثی همچون سیل، آتش‌سوزی و زلزله بسیار آسیب‌پذیر است و امدادرسانی را با مشکل مواجه می‌کند. به عنوان نمونه در سرای حاج‌حسن، شیرآب فشار قوی برای اطفای حریق وجود نداشت و از روش‌های دیگری برای خاموش کردن آتش استفاده شد. باید فکری به حال بازار شود. ساختمان بازار تهران آنقدر قدیمی نیست که میراث فرهنگی مانع نوسازی آن می‌شود. هرچند مأموران پلیس و آتش‌نشانی در این حادثه حضور بسیار مطلوبی داشتند ولی اگر بازار نوسازی شده بود، چنین حادثه بزرگی رخ نمی‌داد.
این فعال سرای حاج‌حسن ادامه می‌دهد: برخی شایعات در بازار، آتش‌سوزی اخیر را به ناآرامی‌های سیاسی ربط می‌دهند، هرچند دلیل آن را نمی‌گویند. سرایدار این سرا از تردد فردی مشکوک خبر داد. آنچه مسلم است اکنون فضای ترس و ناامنی در بازار ایجاد شده است. اکثر سراها و تیمچه‌های بازار تهران، نگهبان و دوربین مداربسته ندارند. سیستم روشنایی و ایرکاندیشن هم وجود ندارد. اگر چنین اتفاقی در طول روز رخ دهد ممکن است تلفات انسانی شدیدی به همراه داشته باشد.
بسته بودن راه‌های فرار
این حجره‌دار سرای حاج‌حسن می‌افزاید: روزانه بین 10 تا 15 هزار زن در بازار تهران مشغول خرید و تردد هستند و اگر حادثه‌ای مشابه در طول روز رخ دهد، امکان خروج سریع آنها از محل حادثه وجود ندارد. بسیاری از پاساژهای بازار با ظرفیت 2 تا 3 هزار مشتری، فقط 6 متر ورودی دارند. در اکثر بازارچه‌ها، راه و پله اضطراری برای فرار وجود ندارد. به همین دلیل اگر فکری به حال بازار تهران نشود ممکن است حادثه‌ای تلخ‌تر از حادثه مسجد ارک تکرار شود. مسئولان شهری باید به فکر نوسازی هرچه سریع‌تر بافت بازار باشند چون اگر حادثه‌ای دیگری رخ دهد، آنها مسئولند.
شاید به همین دلیل است که اعضای شورای اسلامی شهر تهران نیز در روزهای اخیر توجه ویژه‌ای به نوسازی بافت قدیمی بازار نشان داده‌اند.
کم توجهی بازاری‌ها
اظهارات غیررسمی بازاری‌ها در مورد عمدی بودن این آتش‌سوزی در روز پایانی هفته گذشته از سوی مسئولان سازمان آتش‌نشانی نیز تأیید شد. محمدرضا حاجی‌بیگی رئیس این سازمان با بیان این که بررسی کارشناسان نشان می‌دهد احتمال عمدی بودن این آتش‌سوزی وجود دارد، گفت: «بازار تهران بافت سنتی دارد. مواد موجود در این منطقه سریع‌الاشتعال هستند و به همین دلیل آتش‌سوزی که از یک انبار پتو آغاز شده بود، به سرعت به سایر مغازه‌ها و مناطق بازار نیز سرایت کرد. گفته می‌شود مغازه‌هایی که آتش‌سوزی از آنها آغاز شد، ورشکسته بوده‌اند.»
او البته در نخستین ساعت‌هایی پس از اطفای حریق بازار، انگشت اتهام را به سوی بازاری‌های سهل‌انگار نشانه رفته و گفته بود: «در صورتی که نکات ایمنی از سوی کسبه بازار رعایت شود، 80 درصد از حوادث بازار برطرف می‌شود. بافت بازار تهران فرسوده است و نیاز به یک حلقه ایمنی دارد.» او از کسبه بازار خواست با توجه به شرایط پیچیده بافت بازار، بار اضافه از سیم‌های برق نکشند و اصول ایمنی را جدی بگیرند.»
البته بررسی‌های کارشناسی بعدی نشان داد که آتش نه از یک سیم فرسوده یا سهل‌انگاری صاحب یک حجره بلکه از جای دیگری آغاز شده است. پیش از این نیز حریقی در سر بازار بزرگ مقابل چلوکبابی ذبیحی رخ داده بود که آن نیز حادثه‌ای مشکوک به نظر می‌رسد. مورد دیگر آتش گرفتن زباله‌های پشت یکی از حجره ها در اوایل مهرماه بود که موجب ذوب شدن آهن به کار رفته در سقف و دیوار این حجره شده بود چنین شعله‌ای نمی‌تواند با گرمای حاصل از آتش گرفتن مقداری زباله به وجود آید دو آتش‌سوزی بزرگ بازار در روزهای اخیر، البته بازار خوبی برای شرکت‌های بیمه به وجود آورده است در این میان نمایندگان بیمه ایران با پرداخت نقدی خسارت‌های وارده به بیمه‌شدگان خود، مشتریان جدید بیشتری را به سوی خود جلب می‌کنند به گفته برخی از بازاریان در شرایطی که رونق کسب و کار در بازار به شدت کاهش یافته است، شاید آتش گرفتن یک حجره بیمه شده، به مراتب خوشایند‌تر از ادامه کار در فضای سرد و یخ‌زده حاکم بر بازار است.
