تأمین ۲۰ درصد برق مصرفی ساختمان وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی، بانک‌ها، شهرداری‌ها و … توسط انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از مواردی است که پرونده آن سال‌های سال است خاک می‌خورد و هرازچندگاهی خبرهایی درباره عدم اجرای آن توسط دستگاه‌ها منتشر می‌شود.
خبرنامه دانشجویان ایران: محمدرضا حیاتی*// تشکیل پویش‌های حمایتی از کسب و کارهای آسیب دیده و ایده‌های جدید «اقتصاد کرونایی» با توجه به وضعیت فعلی اجتماعی – اقتصادی، شرایط خاصی را در کشور ایجاد کرده است. از سویی برخی از کارشناسان راه حل عبور از «بحران» فعلی را حمایت از کسب و کارگاه‌های کوچک و کارگاه‌های تولیدی می‌دانند و برخی دیگر راه کارهای اقتصادی از جمله تسهیلات مالیاتی و بانکی را جز راهکار عنوان کرده اند. اما آیا نمی‌توان از ظرفیت‌های «قانونی» و «مصوب» در کشور که در حمایت از کسب و کارها استفاده کرد؟ پایش های صورت گرفته نشان می‌دهد حداقل در حوزه برق و انرژی مصوبات خاک خورده که جزوه برنامه‌های پنج و ششم توسعه بوده وجود دارد.
مصوبه ۲۰ درصد تأمین برق
تأمین ۲۰ درصد برق مصرفی ساختمان وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی، بانک‌ها، شهرداری‌ها و … توسط انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از مواردی است که پرونده آن سال‌های سال است خاک می‌خورد و هرازچندگاهی خبرهایی درباره عدم اجرای آن توسط دستگاه‌ها منتشر می‌شود.
بر اساس این مصوبه «تصویب نامه هیأت وزیران به شماره ۷۸۲۵۰/ ت ۵۱۹۰۴ ه در جلسه مورخ ۲۵/۰۶/۹۵ با استناد به اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقرر شد وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی، بانک‌ها، شهرداری‌ها و … بر اساس فهرستی که وزارت نیرو تعیین و اعلام نموده است موظف هستند طی دو سال حداقل ۲۰ درصد از برق مصرفی ساختمان‌های خود را از انرژی‌های تجدید پذیر تأمین نمایند»
البته ماده ۵۰ قانون برنامه ششم توسعه تاکید دارد که دولت مکلف است سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک را با اولویت سرمایه گذاری بخش غیردولتی (داخلی و خارجی) با حداکثراستفاده از ظرفیت داخلی تا پایان اجرای قانون برنامه (سال ۱۴۰۰) به‌حداقل پنج درصدظرفیت برق کل کشور برساند. به این معنی که اکنون میزان تولیدبرق از انرژی‌های تجدیدپذیر ۸۵۰ مگاوات است و اگر ظرفیت تولید برق در کشور ۸۰ هزارمگاوات را تخمین بزنیم، سهم انرژی‌های نو وتجدیدپذیر در زنجیره برق کشور کمی بیش از یک درصد است.
مصوبه فراموش شده
اما این مصوبه در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا ارگان‌های مکلف شده در بازه دوساله توانسته اند ۲۰ درصد برق خود را تأمین کنند؟ و اگر اینکار انجام نشده دلایل و استدلال مخالفان چه بوده است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد، با گذشت بیش از یک سال از زمان پایان اجرایی شدن این مصوبه، ابهامات زیادی درباره آن وجود دارد که دلایل اجرایی نشدن این مصوبه نوسانات ارز، جذاب نبودن بازار برق، نبود آئین نامه‌های اجرایی و البته نگاه هزینه‌ای مدیران دولتی و عمومی به این مصوبه بوده است.
حالا و پس از گذشت بیش از ۲ سال از این مصوبه صداهای زیادی به صدا درآمد، عده‌ای معتقد هستند که شرکت توزیع باید نرخ فروش برق به ارگان‌ها را بر حسب تعرفه خرید انرژی‌های تجدیدپذیر محاسبه کند. غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در اردیبهشت ماه سال گذشته در نامه‌ای به وزیر نیرو خواستار ابلاغ دستورالعمل مصوبه هیأت وزیران درباره الزام ارگان‌های دولتی به تأمین ۲۰ درصد از برق مصرفی از انرژی‌های تجدیدپذیر به شرکت‌های توزیع برق شد.
در این نامه از وزیر نیرو درخواست شده جهت اجرایی شدن مصوبه فوق و جلوگیری از انباشته شدن بیشتر جرایم، نسبت به ابلاغ دستورالعمل مذکور به شرکت‌های توزیع برق سراسر کشور به منظور محاسبه افزایش بهای ۲۰ درصد از برق اداراتی که بند یک مصوبه را اجرا نکرده‌اند و اعمال در قبوض برق آنان طبق مصوبه فوق اقدام شود.
پیش از این نیز شرکت توانیر در نامه‌ای به شرکت‌های برق منطقه‌ای و توزیع برق سراسر کشور، ضمن ارسال لیست ارگان‌های مشمول مصوبه فوق، خواستار اطلاع‌رسانی به ادارات مذکور شده و تأیید کرده است که در صورت عدم تأمین ۲۰ درصد از برق مصرفی از انرژی‌های تجدیدپذیر تا تاریخ ۳۱ شهریور ۹۷، تعرفه ۲۰ درصد برق مصرفی آنان براساس متوسط نرخ خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر محاسبه شود. اما جالب است پس از گذشت بیش از دو سال از اتمام مهلت فوق، شرکت‌های توزیع هنوز نسبت به محاسبه و اعمال ۲۰ درصد از تعرفه برق مصرفی ادارات مشمول مصوبه براساس نرخ تجدیدپذیر اقدام نکرده و دلیل آن را عدم دریافت دستورالعمل اجرایی از سوی وزارت نیرو جهت اعمال در قبوض برق اعلام می‌کنند.
فریاد تولیدکنندگان
این موضوع حتی با انتقاد تولیدکنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر نیز روبرو شده است، درنشست آبان ماه سال گذشته که در دبیرخانه کمیته ماده ۱۲ برگزار شد، جمعی از مدیران تولیدکنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام کردند علیرغم ابلاغ مصوبه هیأت وزیران در مورد تأمین ۲۰ درصد از برق مورد نیاز اداره‌ها و ارگان‌های دولتی از طریق انرژی‌های تجدید پذیر همچنان دستگاه‌های دولتی این رویه را اجرایی نکرده‌اند.
آنها علت اصلی اجرایی نشدن این مصوبه را فقدان بودجه کافی و نبود مکانیسم‌های تشویقی اعلام کردند. جالب اینجا است در آن جلسه هوشنگ مؤمنی، معاون دفتر تنظیم وزارت نیرو نیز گفته بود: از آنجا که بیشتر دستگاه‌های دولتی بدهکار وزارت نیرو هستند، محاسبه ۲۰ درصد از برق مصرفی با نرخ دیگر نیز مطابق رویه موجود وصول نخواهد شد، بنابراین لحاظ آن در قبوض برق دستگاه‌ها تأثیری در اجرای این مصوبه نخواهد داشت.
ظرفیتی که دیده نشده
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر اعم از خورشیدی، بادی، زیست توده، زمین گرمایی، سامانه پیل‌های سوختی و… طی چندسال اخیر به دلیل محدودیت‌های نیروگاه‌های فسیلی مورد استقبال قرار گرفته است، البته این موضوع در ایران نیز به دلیل ظرفیت‌های سرزمینی و دارا بودن ۳۰۰ روز آفتابی و برخورداری از بادهای موسمی مناسب، با مجموعه اقداماتی روبرو شده است. شکل گیری سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا)، مشارکت بخش خصوصی و جلب توجه بازار، ایجاد قراردادهای خرید تضمینی برق(PPA) و دیگر اقدامات باعث شد که طی سال‌های گذشته نصب و راه اندازی مولدهای تجدیدپذیر از ظرفیت ۱۰۰ مگاواتی به حدود ۸۰۰ مگاوات برسد، که البته این ظرفیت تولید هنوز با اسناد بالادستی فاصله زیادی دارد.
البته تأمین برق ارگان‌های دولتی و عمومی از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تنها باعث تأمین ۲۰ درصدی مصرف برق آنها نمی‌شود بله با ایجاد زنجیره این واحدها، مزایای دیگری برای شبکه توزیع از جمله، پیک سایی، پایداری شبکه، مسائل زیست محیطی و… را به همراه دارد، به طور مثال در تابستان‌ها که ظرفیت شبکه به بالاترین حد می‌رسد، تزریق انرژی این واحدها به شبکه می‌تواند نقش مهمی در عدم خاموشی‌های احتمالی بازی کند.
یک حساب و کتاب ساده
اما بزرگترین آسیب جدی این «بی تفاوتی» نسبت به اجرای مصوبه سال ۹۵، از بین بردن یک بازار بزرگ کسب و کار و رونق تولید کارگاه‌های فعال در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر است. بر اساس آمارهای موجود مقدار پیک بار مصرف برق منطقه تهران شامل قم، تهران و البرز در تیرماه سال ۹۸ به بیش از ۱۰ هزار مگاوات رسیده است که تخمین‌ها از سهم ۲۰ درصدی ساختمان‌های اداری اعم از دولتی و عمومی (وزارت خانه‌ها، دانشگاه‌ها، شهرداری، بانک‌ها و…) خبر می‌دادند. این آمار به این معنی است که تنها در تهران در پیک روزهای گرم تابستان مصرف برق این ارگان‌ها به پیش از ۲ هزار مگاوات ساعت می‌رسد که این عدد یک ظرفیت بزرگ برای سرمایه گذاری و در نهایت اشتغال زایی است.
این موضوع را می‌توان با یک حساب و کتاب ساده تخمین زد، به طور مثال فرض شود میزان مصرف برق یکی از ساختمان‌های وزارتخانه‌های تهران نزدیک به ۲ مگاوات ساعت باشد، که با درنظر گرفتن تأمین ۲۰ درصدی مصرف برق از انرژی‌های تجدیدپذیر (در اینجا سامانه‌های خورشیدی مد نظر است)، انرژی ۴۰۰ کیلوات ساعتی باید از این واحدها برای این وزارتخانه احصا شود.
برای ایجاد چنین واحدی (۴۰۰kwh) نیاز به ۱۳۰۰ پنل خورشیدی ۳۱۰ واتی خواهیم داشت، و به همین میزان توان باید از اینورترهای خورشیدی به طور مثال ۲۰ اینورتر ۲۰ کیلوواتی استفاده کرد، که تجهیزات دیگری از جمله سیستم سیمکشی و سازه فلزیمورد نیاز است. که مجموعه این تجهیزات برای احداث چنین نیروگاهی نزدیک به ۵ میلیارد تومان هزینه در برخواهد داشت که با توجه به وجود ظرفیت تولید پنل‌های خورشیدی، اینورتر و تمامی تجهیزات جانبی در کشور شاهد یک بازار «دست نخورده» چه برای تولید کنندگان و سرمایه گذران و در نهایت اشتغال زایی مستقیم و غیرمستقیم خواهیم بود.
به هر حال اجرای مصوبه سال ۹۵ هیأت وزیران هنوز پس از یک سال از پایان مهلت اجرای آن هم به نظر می‌رسد توجیه پذیر باشد، البته موارد انگشت شمار نیز از انجام این مصوبه در برخی از مناطق کشور گزارش شده است.
* کارشناس ارشد برق و انرژی
