به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از روزنامه فرهیختگان، فارغ از اینکه برجام در چه شرایطی قرار دارد و آیا اساسا در میدان واقعیت اثری از وجود آن هست یا نه، امروز بند پنجم از پیوست «ب» قطعنامه 2231 سازمان‌ملل متحد، محل چالشی میان اعضای دائم شورای امنیت به‌عنوان شرکت‌کنندگان در توافق هسته‌ای با ایران شده است و آینده‌ای مبهم را برای سرنوشت تنها دستاورد توافق هسته‌ای که ممکن است برای ایران حاصل شود، ایجاد کرده است.
در بند یادشده از قطعنامه آمده است که بعد از پنج‌سال از روز قبول توافق ازسوی طرفین یا تا زمانی که آژانس گزارشی در تایید «نتیجه‌گیری گسترده‌تر» ارائه دهد، هرکدام زودتر حادث شود، تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو و همکاری‌های نظامی اعم از خرید و فروش تسلیحات به یا از ایران به‌صورت رسمی امکان‌پذیر خواهد بود.
حالا از امروز تا روز لغو این محدودیت (که کوتاه‌ترین محدودیت در نظر گرفته شده برای ایران در جریان توافق هسته‌ای است) کمتر از پنج‌ماه باقی‌مانده و با فرا رسیدن نیمه ماه اکتبر (دقیقا 18 اکتبر، 27 مهرماه) زمان انقضای محدودیت‌ها هم فرا خواهد رسید و همین هم باعث شده آمریکا موج جدیدی از تلاش‌ها برای از میان برداشتن همان حداقل‌های باقی‌مانده از برجام را ساماندهی کند.
چهارشنبه گذشته رویترز خبر داد نمایندگی آمریکا در سازمان‌ملل، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را میان اعضای شورای امنیت توزیع کرده که به‌موجب آن تحریم‌های تسلیحاتی ایران که قرار است طبق قطعنامه 2231 در ماه اکتبر منقضی شود برای مدتی نامحدود تمدید خواهد شد و بدین شکل برجام دیگر واجد حداقل‌هایی از معانی حقوقی و سیاسی هم نخواهد بود.
درکنار این موضوع که در ادامه بحث بیشتر به آن خواهیم پرداخت، قریب یک‌هفته پیش، روزنامه نیویورک‌تایمز خبری منتشر کرد مبنی‌بر اینکه وزیر امور خارجه آمریکا پیشنهاد جدیدی را روی میز گذاشته که طی آن آمریکا با بازگشت به توافق هسته‌ای حرکت در مسیر جدیدی را برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران آغاز خواهد کرد. این روزنامه روز یکشنبه ۲۶ آوریل در گزارشی جزئیاتی از این پیشنهاد را منتشر کرد و گفت با وجود خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ مایک پمپئو، وزیر امور خارجه او همراه با تیمی در حال تدوین متنی حقوقی است که براساس آن آمریکا به‌عنوان یکی از طرف‌های برجام به‌شمار می‌رود و می‌تواند مانع از پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان‌ملل در اکتبر سال جاری میلادی شود.
این خبر هرچند بعدا ازسوی وزیر امور خارجه آمریکا و در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز تکذیب شده و مایک پمپئو به این رسانه نزدیک به کاخ سفید گفته است «توافق هسته‌ای یک فاجعه بود و چنین موضوعی (بازگشت به برجام) اصلا مطرح نیست.» اما فاصله یک‌هفته‌ای تا تکذیب این خبر و تداوم تلاش‌ها برای استفاده از ابزارهای مختلف به‌منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، این احتمال را از ذهن خارج نمی‌سازد که آمریکایی‌ها برای رسیدن به این هدف خود ممکن است به این مسیر هم فکر کرده و حاضر باشند برای رسیدن به هدف خود راه رفته را برگردند و با چالش‌های حاصل از این عقبگرد درگیر شوند.
موضوع اصلی این نوشتار اما همان موضوع تدوین و تصویب قطعنامه جدید در شورای امنیت است که به‌نظر می‌رسد امروز اصلی‌ترین ابزار آمریکا باشد و تمام توان خود را برای رسیدن به آن مصروف کرده است.
برایان هوک، مسئول میز ایران در وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه در کنفرانس خبری با موضوع قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید محدودیت تسلیحاتی ایران توضیحات قابل‌توجهی را درمورد این طرح ارائه کرد. اولین نکته وی که موید توضیحات بیان‌شده در سطور پیشین همین مطلب است، این بود که آمریکا از تمامی ابزارهای خود برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران استفاده خواهد کرد ولو اینکه حتی در مسیر تصویب قطعنامه جدید ناموفق باشد.
موضوع دومی که او مطرح کرد، ابراز امیدواری وی به‌همراهی اعضای شورای امنیت ازجمله پنج کشور عضو دائم با این پیشنهاد آمریکاست. او گفته با توجه به مواضع آنها در گذشته گرفتن موافقت این کشورها برای تصویب این قطعنامه «آسان» خواهد بود. او افزود: «روسیه و چین در یک خاورمیانه صلح‌آمیز و باثبات دارای سهم بزرگی هستند اما خشونت فرقه‌ای ایران و صادرات اسلحه این کشور، عامل اصلی عدم ثبات در خاورمیانه است.»
مساله سومی که او ذکر کرد، برداشت یک‌جانبه و قلدرمآبانه آمریکا از یک بند قطعنامه 2231 بود، جایی که معلوم نیست با وجود مخالفت دیگر اعضای برجام حتی اروپایی‌ها که پیش از این موضع‌شان توسط جوزپ بورل اعلام شده بود، آیا آمریکا موفق خواهد شد برداشت غیرمنطقی خود را به دیگر اعضا تحمیل کند یا خیر. برایان هوک این موضوع را این‌گونه توضیح داد: «اگر بند ۱۰ و بند ۱۱ اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان‌ملل را بخوانید، بسیار واضح است که ایالات متحده به‌عنوان یک شرکت‌کننده برجام در بند ۱۰ نام‌گذاری شده است و سپس در بند ۱۱ اصطلاح «مشارکت‌کننده» را برای ۲۲۳۱ تعریف می‌کند. این حق هر مشارکت‌کننده است و به‌طور آشکار، شامل حقوقی است که ما تحت ۲۲۳۱ داریم.
بنابراین حق ما به‌عنوان یک شرکت‌کننده چیزی مستقل از برجام است. هیچ صلاحیتی در ۲۲۳۱ وجود ندارد که «شرکت‌کننده» به‌شکلی تعریف شود که نیاز به مشارکت در برجام داشته باشد و اگر تهیه‌کنندگان می‌خواستند صلاحیت را تهیه کنند می‌توانستند، اما این کار را نکردند. بنابراین، طبق یک خوانش ساده از ۲۲۳۱، هر شرکت‌کننده حق دارد درصورت بروز اختلاف یا سناریوهای دیگر از حقوق بند ۱۱ استفاده کند.» این سه مساله مهم به‌اضافه یکی، دو نکته دیگر ایجادکننده فضای ابهام یادشده در ابتدای متن است و چنانکه پاسخ و ریشه‌یابی درخوری درخصوص آنها ارائه شود می‌تواند تا حدودی توضیح‌دهنده ابعاد ماجرا و مشخص‌کننده مختصات نقطه‌ای باشد که امروز هرکدام از طرفین برجام در آن ایستاده‌اند و مبتنی‌بر آن تصمیم خواهند گرفت.
اول: سوال مهم در این زمینه این است که چه فرقی میان رفع تحریم‌های تسلیحاتی با رفع دیگر تحریم‌ها وجود دارد، چراکه ایالات متحده درموارد قبلی نشان داد که می‌تواند به‌صورت یک‌جانبه محدودیت‌های گسترده‌ای را علیه ایران اعمال کند؟ پاسخ اینجاست که در مسیر فشار حداکثری، آمریکا نمی‌خواهد سر سوزن فرصتی به ایران بدهد، ولو اینکه این فرصت اقتصادی هم نباشد. ثانیا آنها می‌دانند حتی یک موفقیت بسیار کوچک می‌تواند اثرات تبلیغاتی زیادی برای آنها داشته باشد و تضعیف‌کننده هیبت ظاهری آنها در سطح جهان باشد.
دوم: موضع دیگر کشورهای عضو برجام که عضو شورای امنیت سازمان‌ملل هم هستند، مهم خواهد بود. ابتدا جوزپ بورل چند روز پیش ضمن بیان اینکه آمریکا نمی‌تواند به‌عنوان «عضو شرکت‌کننده» از مکانیسم‌های برجام و قطعنامه2231 برای تمدید تحریم‌های ایران استفاده کند، این حق را به آمریکا داد تا از سازوکارهای دیگر موجود در شورای امنیت هدف خود را پیگیری کند. این اظهارات دوپهلو مطابق با همان نظرات ذاتی و بنیادی سه کشور اروپایی درمورد ایران به‌ویژه فعالیت‌های دفاعی آن است. اگر خاطرتان باشد در همان روزهای برجام و حتی ایام بعد کشورهایی مانند فرانسه حتی تندتر از ایالت متحده خواهان افزایش تحریم‌های صنایع نظامی ایران بودند و از این‌رو باید گفت به احتمال فراوان اظهارات اروپایی‌ها مانند آنچه اخیرا فرانسه درباره عدم تمایل‌شان به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران عنوان کرده، دارای اصالت ذاتی نیست.
از همین منظر هم باید تصور پیگیری راه‌های دیگر ازجمله ایجاد یک سازوکار برای فردای 18 اکتبر بود. برخی البته درمورد تردیدهای اروپا هم سخن می‌گویند. در این مسیر مسلم این است که آنها اولین کسانی هستند که از فروپاشی کامل برجام و احتمالا رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی ایران متضرر خواهند شد و با نگرانی و تردید فروپاشی کامل برجام را دنبال می‌کنند. درمورد روسیه و چین هرچند قدری شرایط متفاوت است اما به‌نظر می‌رسد مانند ادوار قبل ایران نمی‌تواند به‌صورت صددرصدی روی حمایت آنها حساب کند؛ شاید بگویید چون که چین و ایالات متحده در تقابل جدی با شخص ترامپ و اقدامات وی هستند امکان حمایت از ایران در این ماجرا بیشتر است، این گزاره امر صحیحی به‌نظر می‌رسد اما اینکه تا چه میزان قابل اتکاست، محل سوال است.
نگاه واقع‌بینانه به میدان سیاست به ما می‌گوید به دلایل فراوان این مساله یک احتمال است و یک امر صددرصدی نیست. برای مثال وقتی در کنار این مساله زاویه‌ای را که دولت‌های یازدهم و دوازدهم درقبال این دو کشور ایجاد کرده‌اند، مدنظر قرار دهیم خواهیم دید که روابط دولت حسن روحانی با پوتین و شی‌جین پینگ آنقدر راهبردی نیست که آنها حاضر به پرداخت هزینه قابل‌توجهی برای ایران باشند و لذا صرفا تحت شرایط خاصی حاضر به وتوی قطعنامه‌های سازمان‌ملل هستند.
سوم: دو روز پیش خبری آمد مبنی‌بر اینکه ۳۸۲ عضو مجلس نمایندگان آمریکا از تلاش‌های وزارت امور خارجه این کشور برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران حمایت کرده‌اند. از آنجایی که این مجلس هم‌اکنون دراختیار اکثریت دموکرات قرار دارد اولین مساله‌ای که به ذهن می‌رسد این است که این جریان نیز در فشار به ایران با ترامپ هم مسیر هستند لذا این تصور که برخی گمان می‌کنند ممکن است با پیروزی آنها در انتخابات آتی و حضور فردی چون جو بایدن در کاخ سفید، آمریکا به برجام بازمی‌گردد و تحریم‌ها دوباره لغو می‌شوند، بعیدتر از تصور موجود است. درمورد کم‌وکیف اقدامات آمریکا، نحوه مقابله روسیه و چین و الزامات اقدام ازسوی ایران در شرایط توصیف‌شده، سوالات دیگری هم وجود دارد که کارشناسان به آنها پاسخ داده‌اند. می‌توانید این پاسخ‌ها را در شماره امروز «فرهیختگان» بخوانید.
رئیس دانشکده هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی:
آمریکا هیچ‌گونه شانسی برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران ندارد
سیدمحمودرضا آقامیری، رئیس دانشکده هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به برنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل اظهار داشت: «آمریکا جایی برای بازگشت به برجام ندارد و به‌لحاظ حقوقی نیز نمی‌تواند این کار را انجام دهد چرا که به‌عنوان یکی از اعضای این توافق بین‌المللی به صورت یک‌طرفه از آن خارج شده است.»
آقامیری درباره تلاش ایالات متحده برای فعال کردن مکانیسم ماشه علیه کشورمان گفت: «آمریکا صرفا یک کشور است، نه همه کشورها که دوباره بتواند قطعنامه‌ای را که سازمان ملل در ذیل برجام آن را لغو کرده بود؛ پابرجا کند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی بر همین اساس افزود: «آمریکا جایگاه خود را در برجام از دست داده و نمی‌تواند از مکانیزم ماشه نیز برای بازگرداندن تحریم‌ها استفاده کند.»
وی درباره موضع چین و روسیه و اروپا در همراهی با آمریکا برای تمدید تحریم‌ها تصریح کرد: «دو کشور به صورت رسمی مواضع خود را اعلام کردند اما در صورت تصویب قطعنامه خارج از ۲۲۳۱ چین و روسیه محتمل است که آن را وتو کنند.»
آقامیری در عین حال متذکر شد: «ما نمی‌توانیم روی مواضع اروپا و حتی چین و روسیه حساب باز کنیم هرچند آمریکا نیز از نظر جامعه داخلی و جهانی همراهی لازم را ندارد.»
رئیس دانشکده هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی درباره موضع ایران به اظهارات تخت‌روانچی مبنی‌بر اینکه هر حرکتی در جهت مقابله با رفع محدودیت‌های تسلیحاتی ایران، خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ این شوراست، اشاره کرد و اظهار داشت: «اولا برجام هیچ اثری در اقتصاد ما نداشته است و مساله دوم این است که آمریکا هیچ‌گونه شانسی برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران ندارد.»
وی همچنین گفت: «بر فرض تمدید تحریم‌های تسلیحاتی، ما مجدد به شرایط قبل از برجام باز می‌گردیم و این اتفاق تاثیر خاصی در وضعیت ایران نخواهد داشت.»
علیرضا کوهکن، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی:
اگر تحریم‌های تسلیحاتی تمدید شوند چرا ایران باید در یکجانبه‌ترین توافق تاریخ باقی بماند؟
علیرضا کوهکن، کارشناس و تحلیلگر روابط بین‌الملل و عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره تلاش مقامات آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر ۲۰۲۰ برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ اظهار داشت: «درباره این نکته که آیا براساس قطعنامه ۲۲۳۱ ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یکی از اعضای تاییدکننده برجام می‌تواند تقاضای تمدید این تحریم‌ها را داشته باشد یا خیر اختلاف وجود دارد.»
کوهکن بر همین اساس افزود: «واقعیت این است که خود آمریکایی‌ها در گام اول به‌دنبال استناد به آن قطعنامه نیستند و تلاش دارند با تهدید، شورای امنیت را مجاب به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی و مسافرتی ایران کنند.»
نگرانی اروپا از ترک برجام توسط ایران مانع از تمدید تحریم تسلیحاتی است
وی با تاکید بر اینکه هنوز زمان قابل‌توجهی تا پایان بازه زمانی تعیین‌شده برای لغو تحریم تسلیحاتی فرصت باقی است، افزود: «درحال حاضر اعضای شورای امنیت عضو برجام نیز به صراحت اعلام کردند که فعلا نمی‌خواهند به این سمت بروند که تحریم‌ها تمدید شود چرا که تصور می‌کنند ایران در این صورت ممکن است برای همیشه از توافق برجام بیرون برود.»
کوهکن درباره موضع ایران درصورت تمدید تحریم‌ها بر خلاف برجام گفت: «ایران صرفا برای استفاده از منافع اقتصادی وارد برجام شد در حالی که برجام برای کشورها معانی مختلفی اعم از امنیتی و اشاعه‌ای داشته است.»
به‌گفته این کارشناس و تحلیلگر روابط بین‌الملل در صورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی، برجام دیگر هیچ‌فایده اقتصادی برای ما ندارد، اما برای کسانی که اهداف امنیتی و اشاعه‌ای داشته‌اند برجام هنوز قابل استفاده است.
امکان وتوی قطعنامه خارج از 2231 توسط چین و روسیه وجود دارد
وی در پاسخ به این سوال که درصورت تمدید تحریم‌ها موضع اروپا و همراهی آنها با آمریکا و از سوی دیگر چین و روسیه به چه شکل خواهد بود، اظهار داشت: «اگر آمریکا جدا از سازوکار قطعنامه ۲۲۳۱ اقدام به‌تمدید کند به‌راحتی امکان وتوی آن وجود دارد و به همین دلیل «برایان هوک» تاکید کرد ما به‌دنبال جلب نظر موافق 9 عضو شورای امنیت هستیم تا هیچ کشوری وتو نکند.»
کوهکن با بیان اینکه اگر آمریکا بخواهد در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ اقدام کرده و اعضای شورای امنیت نیز بپذیرند که مکانیسم ماشه قابل اجراست، ما دچار یک اختلاف حقوقی خواهیم شد، یادآور شد: «در این صورت پذیرش بقیه اعضای برجام نیز لازم و ضروری است.»
عدم همراهی اروپا با آمریکا برای صدور قطعنامه جدید علیه ایران
این کارشناس و تحلیلگر روابط بین الملل درخصوص احتمال وتو کردن تمدید تحریم‌ها از سوی چین و روسیه درصورت تصویب قطعنامه خارج از ۲۲۳۱ بیان داشت: «اگر قطعنامه خارج از ۲۲۳۱ صورت‌گیرد درحال حاضر نه تنها چین و روسیه با آن موافق نیستند بلکه اعضای اروپایی برجام هم موافقت نخواهند داشت چرا که روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه فرانسه گفت ما به لغو تحریم‌ها در بازه زمانی مشخص آن پایبند هستیم.»
وی درباره تناقض قطعنامه احتمالی آمریکا با قطعنامه ۲۲۳۱ نیز گفت: «این موضوع منعی ندارد چرا که همیشه مقررات بعدی می‌تواند مقررات قبلی را نقض کند؛ از سوی دیگر خود شورای امنیت قطعنامه جدیدی را در مخالفت با موضع قبلی خود صادر می‌کند و از این رو مرجع صادر کننده یکی است.»
چرا ایران باید در یکجانبه‌ترین حالت توافق در ۴۰ سال اخیر باقی بماند؟
این کارشناس و تحلیلگر روابط بین الملل تصریح کرد: «رئیس‌جمهور سال گذشته برای دفاع از برجام گفت یکی از فایده‌های برجام این است که سال آینده تحریم‌ها را لغو خواهد کرد، بنابراین اگر این موضوع نیز حل نشود این سوال مطرح است که چرا ایران باید در یکجانبه‌ترین حالت توافق در ۴۰ سال اخیر باقی بماند؟»
وی رفتار آمریکا در سطح بین‌الملل را یکی از جالب‌ترین اتفاقات سیاست بین‌الملل در دنیای امروز عنوان کرد و افزود: «آمریکا به قطعنامه‌ای که خودشان از آن خارج شده‌اند، استناد کرده تا ایران را محکوم کند. از این رو اعتمادی که برخی در داخل کشور به طرف غربی داشتند یک اشتباه در سیاست خارجی کشورمان بود.»
مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری:
تمدید تحریم‌های تسلیحاتی هزینه پیش‌بینی‌نشده‌ای برای آمریکا دارد
دیاکو حسینی، کارشناس مسائل بین‌المللی و مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ذیل قطعنامه 2231 را بررسی کرد و به سوالاتی در این زمینه پاسخ گفت.
مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.
چرا و به چه میزان آمریکا امیدوار به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران است؟
آمریکایی‌ها براساس فرضیاتی درباره ایران فکر می‌کنند که توسط لابی سعودی، اسرائیل و گروه‌هایی همانند منافقین برای آنها آماده شده است. این فرضیات القا می‌کنند که ایران درصورت امکان خرید و فروش تسلیحات مطابق با آنچه در قطعنامه 2231 آمده است، بعد از پایان دوره تحریم‌ها، موجب بی‌ثباتی بیشتر در منطقه و به هم خوردن توازن قدرت در میان‌مدت خواهد شد. براساس همین فرضیات است که می‌خواهند مانع امکان خرید و فروش تسلیحات توسط ایران شوند، چه به جهت خرید که می‌توانند تسلیحات تهاجمی را بخرند که تقاضا را به هم بزند و چه از نظر فروش که از نظر آمریکا ایران می‌تواند با سهولت بیشتری به گروه‌های نزدیک به خود تسلیحات لازم آنها را در اختیارشان بگذارد.
برایان هوک گفته است موافقت روسیه و چین را هم خواهیم داشت و مسیر آسانی را طی خواهیم کرد. نظر شما چیست؟
خیر. من فکر می‌کنم برایان هوک آرزوهای خود را طرح می‌کند تا از این طریق انتظارات خود را از چین و روسیه گوشزد کند. واقعیت این است که این کار می‌تواند تبعات بدی داشته باشد. البته درمورد واکنش ایران فعلا چیزی نمی‌دانیم اما مسلما این رفتار از نظر ایران، رفتار فراقانونی و تحریک‌کننده است و حتی ممکن است ایران برای مثال تصمیم بگیرد برد موشک‌های خود را که امروز دوهزار کیلومتر هستند، افزایش دهد که این می‌تواند وضعیت را بی‌ثبات‌تر کند. بنابراین چنین رفتاری از سوی آمریکا و سایر کشورها می‌تواند هزینه‌هایی را به همراه داشته باشد که نقض‌غرض کند و باعث بی‌ثباتی بیشتر در منطقه شود. فکر نمی‌کنم روس‌ها از چنین ایده‌ای استقبال کنند. البته باید این را در نظر گرفت که استفاده از قطعنامه 2231 ممکن است به‌سادگی امکان‌پذیر نباشد، به خاطر اینکه این قطعنامه به‌شدت به برجام مرتبط است ولی آنچه آمریکا دنبال می‌کند الزاما از طریق این قطعنامه پیش نخواهد رفت.
علاوه‌بر این ممکن است اروپایی‌ها به‌خاطر دلجویی از آمریکا تصمیم بگیرند برای ایجاد محدودیت‌های جدید تسلیحاتی در شورای امنیت با آمریکا همراهی کنند، اروپایی‌ها این نگرانی را دارند که اگر جلوی آمریکا بایستند در ماه‌های آینده به‌نوعی در حوادث این منطقه که ایران مقصر دانسته شده، سرزنش شوند و همین‌طور این ترس را هم دارند اگر آمریکا موفق نشود این طرح را عملیاتی کند، سیاست‌های یک‌جانبه خود را به زیان منافع اروپا تشدید کند. بنابراین فکر می‌کنم اروپایی‌ها انگیزه دارند در شرایط مناسب با آمریکا همراهی کنند. این شرایط مناسب فکر می‌کنم عبارت است از اینکه قطعنامه 2231 طبق آنچه گفته شده اجرایی شود ولی در یک قطعنامه دیگر و در مشورت با اروپایی‌ها، تحریم‌های تسلیحاتی جدید باکیفیت جدید بر ایران اعمال شود.
فکر می‌کنم چینی‌ها در آن شرایط موضع منفعل در پیش گیرند و شاید قصد نداشته باشند سرسختانه با چنین طرحی مقابله کنند و روس‌ها درصورتی که این طرح احتمالی فقط بخش‌هایی از تسلیحات را تحریم کند و تا حدی امکان فروش تسلیحات برای ایران را در شرایط خاصی مهیا کند، ممکن است با آن کنار بیایند. بنابراین من چندان خوشبین نیستم و فکر می‌کنم باید بدترین سناریوها را در آینده در نظر بگیریم.
این قطعنامه قبل از اکتبر اعمال خواهد شد یا بعد از آن است؟ اگر قبل از اکتبر بیاید تناقضی با 2231 خواهد داشت؟
چون پایان تحریم‌های ذکرشده در قطعنامه 2231 مقارن با انتخابات آمریکاست لذا همزمانی آنها دشواری‌های اجرایی خواهد داشت، علاوه‌بر آن انجام این پروسه مدتی زمان می‌برد. بنابراین فکر می‌کنم آمریکا تلاش خواهد کرد قبل از پایان لغو تحریم‌ها این قطعنامه جدید را پیش ببرد تا هم مشکل زمانی نداشته باشد و ترامپ بتواند آن را در دولت خود به پایان برساند و هم از مصرف داخلی آن در انتخابات بهره ببرد. اینکه آیا با 2231 منافات دارد یا خیر؟ به کیفیت مفاد پیش‌نویس قطعنامه احتمالی بستگی دارد و می‌تواند به نحوی تنظیم شود که تناقضی بروز نکند.
همراهی دموکرات‌های عضو مجلس نمایندگان با این طرح محل‌تامل است. ارزیابی شما چیست؟
فارغ از دعواهای داخلی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان، این واقعیت وجود دارد که اساسا صرف‌نظر از افرادی که در کاخ سفید هستند، در آمریکا همه نسبت به نیات ایران بدبین هستند. همه آنها موافق هستند که ایران عامل بی‌ثبات‌کننده در منطقه است و تنها اختلاف میان آنها، نحوه مقابله با ایران است. بنابراین گمان نمی‌کنم آنها درمورد تحریم‌های تسلیحاتی و نتیجه رفع آنها با هم اختلافی داشته باشند. بنابراین طرح پمپئو در رابطه با تحریم تسلیحاتی ایران مجموعا و در کلیت خود مورد حمایت گسترده‌ای در جامعه سیاسی واشنگتن است.
این به این معنا خواهد بود که درصورت پیروزی بایدن در انتخابات آتی پیش‌بینی‌هایی که درخصوص بازگشت به برجام بیان می‌شود با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد؟
احتمال پیروزی بایدن کم نیست ولی باید توجه داشته باشیم همان‌طور که گفته شد نحوه مواجهه با ایران مساله اصلی در واشنگتن است، نه خود مواجهه! از نظر دموکرات‌ها و همین‌طور بایدن خروج آمریکا از برجام اشتباه بود و آنها فکر می‌کردند اگر آمریکا در برجام می‌ماند بهتر می‌توانست فشار بر ایران را حفظ کند و در همکاری با متحدان خود برای مواجهه با ایران کار کند. علاوه‌بر این برای برگشت به برجام و داشتن یک توافق ماندگار، از آنجایی که بخش‌هایی از این توافق درحال اتمام است، ممکن است آمریکا بخواهد مذاکرات دیگری صورت بگیرد و این همان بخش چالش‌برانگیز در آینده است.
حرفی از مشاوران کاخ سفید منتشر شده مبنی‌بر اینکه تلاش‌های کنونی برای رسیدن به یک توافق بهتر است، آیا این فشارها می‌تواند ایران را در منگنه‌ای قرار دهد تا توافق جدیدی صورت گیرد؟
خیر. طبیعی است که حتی اگر فرض کنیم تحریم‌های تسلیحاتی تمدید شوند یا تحریم‌های تازه‌ای وضع شوند تاثیر عملی بر سیاست‌های نظامی و منطقه‌ای ما نخواهد داشت و فشار قابل‌توجهی هم وارد نخواهند کرد. همین امروز که در وضعیت تحریم هستیم بخش‌های زیادی از نیازهای نیروهای مسلح را خودمان تولید می‌کنیم و با همین تولیدات بوده که توانستیم وضعیت موجود در منطقه را به نقطه‌ای برسانیم که آمریکا و متحدانش احساس سرخوردگی کنند. بنابراین تحریم‌ها نمی‌توانند نقطه‌عطف بزرگی از این جهت محسوب شوند و فشار تازه‌ای را به ایران وارد کنند. آنچه برای ما غیرقابل قبول است، آسیب ناشی از تحریم تسلیحاتی نیست بلکه تلاش برای مستثنی کردن ایران از حقوق مرسوم کشورها در جامعه بین‌المللی است.
با توجه به این توصیفات امکان دارد ایران بتواند اقدامات موثری را پیش از تمدید احتمالی تحریم‌ها انجام دهد؟
بدترین اشتباهی که ممکن است در اینجا پیش آید، دل بستن به همراهی روسیه و چین برای مخالفت با اعمال محدودیت‌های جدید علیه ایران است. ما باید ابتکارهای خودمان را داشته باشیم. من فکر می‌کنم همان‌طور که در گذشته در طرح‌های مختلف همچون صلح هرمز اشاره شده است، ما نیازمند رژیم کنترل تسلیحات برای همه کشورها در منطقه هستیم. اگر آمریکایی‌ها واقعا به این دلیل با رفع تحریم تسلیحاتی مخالفند که تصور می‌کنند چنین اقدامی می‌تواند ایران را برای پیگیری نیات تهاجمی خود مسلح‌تر کند، در آن صورت راه عاقلانه رسیدگی به سرچشمه این نیات مفروض ایران است. ما می‌توانیم از طریق ایجاد یک رژیم کنترل جامع تسلیحات در منطقه توافق کنیم که سقفی را در رابطه با تسلیحات معین تهاجمی برای همه کشورهای منطقه قائل شویم.
در این صورت می‌توانیم از راه اعاده یک توازن قدرت، ثبات استراتژیک را در منطقه حمایت کنیم. اگر دولت‌های اروپایی و آمریکا ذره‌ای صداقت در پیگیری صلح و ثبات در این منطقه داشته باشند باید به جای محروم کردن یک‌جانبه ایران از خریدوفروش تسلیحات (که هرگز قابل‌مقایسه با میلیاردها دلار هزینه انباشت تسلیحات توسط کشورهای عرب منطقه نیست) از این ایده حمایت کنند. آنها باید از این آینده‌نگری برخوردار باشند که تحریم یک‌جانبه ایران، مانع غیرقابل عبوری برای خرید و فروش تسلیحات نیست و تنها نتیجه آن، بدبینی بیشتر ایران به نیات غرب و به راه افتادن یک مسابقه تسلیحاتی در این منطقه است.
البته قبل از رسیدن به آن مرحله ما باید دیپلماسی پرکاری را برای متقاعد کردن اعضای شورای امنیت ملل متحد به‌منظور عدم پیروی از ایالات‌متحده و روشن کردن نتایج سیاسی و امنیتی آن به کار بندیم. ما باید برای جامعه بین‌المللی روشن کنیم که وضعیت امنیت و ثبات در این منطقه به انتخاب‌های درست یا نادرستی بستگی دارد که در هفته‌های آینده باید درباره آن تصمیم بگیرند. جمهوری اسلامی ایران قصد ندارد در سایه یک زورگویی بی‌پایان زندگی کند اما اگر زمینه منطقی برای برطرف کردن نگرانی‌ها وجود داشته باشد، ایران آمادگی لازم برای همکاری صادقانه را دارد.
