به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از نسیم‌آنلاین، پایگاه «گلوبال فایرپاور» که یکی از معتبرترین مراکز آماری و تحلیلی در زمینه صنایع نظامی است، گزارش سالانه خود را از توان نظامی کشورهای جهان در سال ۲۰۲۰ منتشر کرد. طبق این گزارش، جمهوری اسلامی ایران برای سومین سال پی در پی بالاتر از رژیم صهیونیستی قرار گرفت. ارزیابی سالانه گلوبال فایر پاور که به اختصار GFP نامیده می‌شود، یکی از معتبرترین مراجع بین المللی برای مقایسه توان نظامی کشورهای مختلف است. در این گزارش، به ترتیب ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، هند و ژاپن دارای قدرتمندترین ارتش‌های جهان هستند. این در حالی است که در سال ۲۰۱۹، رتبه پنجم در اختیار فرانسه بود.
فرانسه در سال ۲۰۲۰ به رتبه هفتم تنزل پیدا کرده و دو کشور «ژاپن» و «کره جنوبی» در آسیای شرقی از آن پیشی گرفته‌اند.
در سطح منطقه نیز به ترتیب مصر، ترکیه، ایران، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی قرار دارند که در مقایسه با لیست ۲۰۱۹ تفاوت قابل توجهی پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۹، ترکیه قدرتمندترین ارتش خاورمیانه ارزیابی می‌شد و مصر در رتبه دوم قرار گرفته بود. هم‌چنین رژیم اشغالگر قدس در رتبه چهارم قرار داشت؛ اما با هزینه زیادی که رژیم آل سعود برای خرید تسلیحات انجام داد، موفق شد از اسرائیل پیشی گرفته و در رتبه چهارم منطقه قرار گیرد. برای ارزیابی توان نظامی کشورها، بیش از ۵۰ شاخص در نظر گرفته شده که ترکیب آن‌ها با وزن‌های مشخص شده به یک عدد می‌رسد که اصطلاحا «شاخص قدرت» (PowerIndex) خوانده می‌شود که با علامت اختصاری PwrIndx نشان داده می‌شود. هر چه مقدار PwrIndx کمتر باشد، ارتش آن کشور از توان نظامی بیش‌تری برخوردار است.
در میان کشورهای خاورمیانه مصر در این شاخص به ۰.۱۸۷۲ دست یافته و نهمین قدرتمندترین ارتش جهان و رتبه اول خاورمیانه را از آن خود کرده است. این شاخص برای ترکیه ۰.۲۰۹۸ می‌باشد و در رتبه ۱۱ جهان قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۹ نیز در رتبه سوم خاورمیانه و ۱۴ جهان قرار داشت و عینا در همین رتبه باقی مانده است. شاخص قدرت نظامی ایران در این ارزیابی ۰.۲۱۱۱ می‌باشد. عربستان سعودی و اسرائیل نیز به ترتیب با شاخص‌های ۰.۳۰۳۴ و ۰.۳۱۱۱ در رتبه‌های چهارم و پنجم خاورمیانه و ۱۷ و ۱۸ جهان قرار دارند. در ارزیابی سال ۲۰۱۹، اسرائیل در رتبه هفدهم جهان و چهارم خاورمیانه قرار داشت.
لازم به ذکر است که در این ارزیابی، پاکستان به عنوان کشوری خارج از منطقه خاورمیانه در نظر گرفته شده است. در ارزیابی جهانی، پاکستان با شاخص قدرت ۰.۲۳۶۴ در رتبه ۱۵ جهان قرار دارد و در نتیجه قدرتمندتر از عربستان سعودی و اسرائیل و ضعیف‌تر از ایران برآورد شده است.
1. مؤلفه‌ها و شاخص‌های معیار برای ارزیابی توان نظامی کشورها
همان طور که پیش‌تر بیان گردید، برای محاسبه شاخص قدرت (PwrIndx) بیش از ۵۰ مؤلفه را در نظر گرفته‌اند که آن‌ها را می‌توان در ۸ دسته کلی قرار داد. این ۸ دسته کلی عبارتند از «قدرت نیروی انسانی»، «نیروی هوایی»، «نیروی زمینی»، «نیروی دریایی»، «منابع طبیعی»، «لجستیک»، «توان مالی» و «جغرافیای سرزمینی» می‌باشند. یکی از مهم‌ترین مراجع برای محاسبه دیتاهای هر کدام از دسته‌های فوق، گزارش ارزیابی سالانه سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) می‌باشد که به "CIA World Factbook" مشهور است. برای شاخص‌هایی که مستقیما نظامی نیستند مانند مؤلفه‌هایی که در دسته‌های «قدرت نیروی انسانی»، «منابع طبیعی»، «لجستیک»، «توان مالی» و «جغرافیای سرزمینی» قرار دارند، گزارش سالانه سازمان سیا معیار اصلی است. برای مؤلفه‌های کاملا نظامی، منابع مختلفی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
2. شاخص‌های بررسی شده برای ایران
در دسته «قدرت نیروی انسانی»، جمهوری اسلامی ایران وضعیت نسبتا خوبی دارد. در مؤلفه‌های مختلف این دسته، بهترین وضعیت را ایران از نظر «نیروی نظامی فعال» دارد که برآوردها نشان می‌دهد مجموعا ۵۲۳ هزار نفر به عنوان نیروی فعال در نهادهای نظامی ایران شامل ارتش، سپاه پاسداران و... فعالیت دارند. ایران از این نظر، هشمین بزرگ‌ترین نهاد نظامی را در جهان در اختیار دارد. هفت کشور چین، هند، ایالات متحده آمریکا، کره شمالی، روسیه، پاکستان و کره جنوبی، نیروی نظامی فعال بیش‌تری در مقایسه با ایران دارند و بعد از جمهوری اسلامی ایران نیز ویتنام، عربستان سعودی و مصر می‌باشند. نیروی نظامی فعال عربستان سعودی و مصر به ترتیب ۴۷۸ هزار نفر و ۴۴۰ هزار نفر است. ترکیه (۳۵۵ هزار نفر) و رژیم صهیونیستی ( ۱۷۰هزار نفر) در رتبه‌های ۱۵ و ۳۱ جهان قرار دارند.
در دسته «قدرت نیروی انسانی»، بدترین مؤلفه ایران، شاخص «کسانی که هر سال به سنی می‌رسند که می‌توانند وارد حوزه نظامی شوند» است. به عبارت ساده‌تر، توزیع سنی جمعیت ایران به صورتی است که سالانه ۱۳۹۴۴۷۶ نفر از نظر سنی می‌توانند وارد نهادهای نظامی شوند که از این حیث، ایران در رتبه ۱۸ جهان قرار دارد. مصر (۱۵۵۱۲۲۹ نفر) و ترکیه (۱۴۰۶۰۷۵ نفر) در میان کشورهای خاورمیانه وضعیت بهتری نسبت به ایران دارند. در دسته «نیروی هوایی» ایران به صورت نسبی وضعیت چندان خوبی ندارد!
در این دسته، ۸ شاخص وجود دارند که در میان آن‌ها، بهترین وضعیت را ایران در شاخص «هواپیماهای ترابری» (با کارکرد نظامی) در اختیار دارد که با ۶۲ فروند در رتبه دهم جهان می‌باشد. در این شاخص، ترکیه با ۸۰ فروند، رتبه اول خاورمیانه را داراست. در میان کشورهای خاورمیانه، پس از ترکیه و ایران، به ترتیب مصر (۵۹ فروند)، عربستان سعودی (۴۹ فروند)، امارات (۴۰ فروند)، افغانستان (۳۰ فروند) و عراق (۱۶ فروند) قرار دارند! جالب این جاست که رژیم صهیونیستی در این شاخص، با ۱۵ فروند در رتبه ۴۹ جهان در کنار کشورری مانند «سری لانکا» قرار دارد! در میان شاخص‌های مربوط به نیروی هوایی، ایران بدترین وضعیت را در شاخص «هلی کوپتر» در اختیار دارد!
برپایه این گزارش، سازمان‌های نظامی سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران، مجموعا یکصد هلی کوپتر در اختیار دارند که تنها ۱۲ فروند آن، هلی کوپترهای نظامی می‌باشند! برای مقایسه بهتر باید گفت در حالی نهادهای نظامی ایران یکصد فروند هلی کوپتر در اختیار دارند که ارتش ترکیه با ۴۹۷ فروند هلی کوپتر در رتبه هشتم جهان می‌باشد.
مصر و عربستان سعودی نیز به ترتیب با ۲۹۴ فروند و ۲۸۳ فروند هلی کوپتر در رتبه‌های چهاردهم و پانزدهم جهان می‌باشند.
در خاورمیانه، کشورهای امارات عربی متحده (۲۲۹ فروند)، افغانستان (۱۸۷ فروند)، عراق (۱۸۶ فروند)، سوریه (۱۶۲ فروند)، رژیم صهیونیستی (۱۴۶ فروند) و اردن (۱۴۶ فروند) وضعیت بهترین نسبت به ایران دارند. این وضعیت در مورد هلی کوپترهای هجومی ناگوارتر است!
ایران در حالی تنها ۱۲ فروند هلی کوپتر هجومی در اختیار دارد که ترکیه (۱۰۰ فروند)، مصر (۱۸ فروند)، اسرائیل (۴۸ فروند)، اردن (۴۷ فروند)، عراق (۴۰ فروند)، عربستان سعودی (۳۴ فروند)، امارات عربی متحده (۳۰ فروند)، سوریه (۲۷ فروند)، بحرین (۲۲ فروند)، کویت (۱۶ فروند) و یمن (۱۴ فروند) وضعیت بهتری در مقایسه با ایران دارند!
قابل توجه است که کشور جنگزده با ارتش از هم گسیخته یمن، هلی‌کوپترهای هجومی بیش‌تری در مقایسه با ایران در اختیار دارد و کشوری مانند بحرین که مساحت آن تقریبا معادل مساحت پایتخت ایران است، تقریبا دو برابر ایران هلی کوپتر هجومی را در ارتش خود به کار گرفته است!
لازم به ذکر است که ایران از نظر هلی کوپترهای هجومی در رتبه ۴۶ جهان قرار دارد. برای پرهیز از تطویل این گزارش، از بیان بقیه موارد خودداری و در میان شاخص‌های دیگر، به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که ایران از نظر «قدرت ناوگان گشت ساحلی» با ۳۴۲ فروند قایق تندرو و کشتی در رتبه دوم جهانی قرار دارد. کشوری مانند چین با ۲۲۰ فروند قایق تندرو و کشتی در رتبه پنجم جهان می‌باشد. از نظر «شاخص قدرت موشکی» نیز ایران با ۱۹۳۵ فروند موشک‌انداز (لانچر) متحرک همراه با ذخیره کافی موشکی، در رتبه چهارم جهان قرار گرفته است! برای مقایسه بد نیست بدانیم ارتش‌های عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی به ترتیب ۱۲۲ و ۱۰۰ لانچر همراه با موشک کافی در اختیار دارند!
برای توضیح بیش‌تر باید گفت در این شاخص، تعداد موشک‌های هر واحد نظامی به ازای هر لانچر، باید بیش‌تر از ۲۰ فروند موشک باشد تا در صورت نیاز، همراه با لانچر متحرک به نبردهای نیروی زمینی اعزام شوند.
3.نقدهای وارده به ارزیابی سالانه گلوبال فایر پاور
همان طور که در ابتدای گزارش بیان شد، گزارش سالانه GFP یکی از مهم‌ترین مراجع جهانی برای مقایسه توان نظامی کشورها می‌باشد. با این حال، نقدهای مختلفی به آن وارد شده، به طوری که می‌توان گفت این ارزیابی سالانه، اطلاعات خوبی درباره توان نظامی کشور ارائه می‌دهد اما به تنهایی قابل استناد نیست و نمی‌توان بر اساس این رده‌بندی، سرنوشت جنگ‌های احتمالی بین کشورهای جهان را پیش‌بینی کرد.
مهم‌ترین نقدهایی که به این گزارش وارد شده، موارد ذیل می‌باشد: عدم بررسی کیفی تسلیحات: به عنوان نمونه، در شاخص «بمب‌افکن‌های فعال»، هیچ تفاوتی میان بمب‌افکن‌های رادارگریز فوق پیشرفته f-35 و بمب‌افکن‌های قدیمی مانند میگ ۲۱ قائل نمی‌شود!
دومین نقطه ضعف این تحلیل، بسندگی نسبت به داده‌های کمی است. در گزارشات و مقایسه‌هایی در این سطح، معمولا داده‌های تحلیلی را دخالت نمی‌دهند؛ زیرا داده‌های کمی و عددی مقایسه‌پذیر هستند. با این حال، در مقایسه‌های واقعی میان ارتش دو کشور، قطعا شاخص‌های کیفی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. به عنوان نمونه ارتش آل سعود از نظر داده‌های عددی و کمی مانند حجم تسلیحات و... قابل مقایسه با انصار الله نیست؛ اما شاخص‌هایی مانند «مهارت‌های رزمی»، «شجاعت در نبرد» و... باعث شده تا انصار الله ۵ سال در برابر رژیم آل سعود مقاومت کند. یکی از عوامل بسیار مهم در نبردهای احتمالی، نیروهای نیابتی و همپیمان هستند که می‌توانند محدوده نبرد را گسترش دهند. این موضوع مطلقا در این مطالعات لحاظ نشده است.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که طبق ارزیابی بسیاری از کارشناسان، نقطه قوت رزمی جمهوری اسلامی ایران، «نبردهای نامتقارن» و مؤلفه‌هایی مانند «عشق به ایثار و شهادت»، «مهارت‌های رزمی پیاده‌نظام»، «واحدهای پارتیزانی» و... است. به این‌ها باید گستره عملیاتی و حجم نیروهای محور مقاومت را افزود که می‌تواند شعاع عملیاتی و تنوع بازوهای نظامی تهران را گسترش دهد. در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت در حالی که با معیارهای کمی و کلاسیک – که با «جنگ‌های متقارن» تناسب بیش‌تری دارد – جمهوری اسلامی ایران در مقابل رژیم صهیونیستی و آل سعود از توان نظامی بیش‌تری برخوردار است، در شرایط نبردهای واقعی هم، طرف قدرتمندتر کاملا مشخص است.
