به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بدون شک یکی مهمترین و برجسته ترین اتقاقات انقلاب اسلامی، تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان سال ۵۸ است. واقعه‌ای که توسط جمعی از دانشجویان صورت گرفت و امام خمینی(ره) از آن به عنوان" انقلاب دوم" نام برد.
با وجود انتشار کتب، اسناد و محتوای مکتوب طی چهار دهه گذشته از این حادثه، باز هم به نظر می‌رسد بسیاری از دانشجویان اطلاع چندانی از این واقعه ندارد و وجود بستر رسانه‌های متفاوت می‌تواند اطلاعات تازه‌تری در قالب فیلم و عکس به دانشجویان و قشرهای مختلف دیگر ارائه دهد. در ادامه به معرفی پنج مستندی که موفق به اکران دانشجویی در دانشگاه شده‌اند، می‌پردازیم.
*انقلاب در خیابان روزولت
انقلاب در خیابان روزولت به کار گردانی حمید عظیمی که درسال ۱۳۹۱ اکران شده است، این مستند نیمه‌بلند و انگلیسی‌زبان درباره داستان مقدمات و پیامد‌های واقعه سرنوشت‌سازی است که صبح ۱۳ آبان سال ۵۸ در خیابان روزولت سابق تهران رقم زده شد و دو دوره جنگ سرد را به هم پیوند داد. این مستند با بیان یک استثنا در قاعده دموکراسی که در هفت دهه اخیر بیشتر از یک قاعده رایج بوده است، به تاریخ دخالت‌های دولت آمریکا در کشور‌های مختلف جهان از جمله ایران و همچنین تسخیر لانه جاسوسی در تهران می‌پردازد.
حمید عظیمی به آغاز چگونگی شکل گرفتن ایده مستند با توجه به شرایط منطقه اشاره و بیان کرد: «زمانی که سراغ ساخت این مستند رفتیم، بحث بیداری اسلامی در اوج خود بود و در آن زمان نوعی گسل و شکاف میان رسانه‌های داخل و خارج از ایران به وجود آمده بود و این شکاف و خلأ به وجودآمده دلیل عمده ساخت این مستند شد.»
*قرارداد ۱۹ژوئن
مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» به کارگردانی ایمان گودرزی، در ابتدای سال ۱۳۹۶ اکران شد و مخاطب خود را در دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و دینی پیدا کرد. این مستند در ژانر تاریخی با گرایش سیاسی، روایتی از یک تطابق تاریخی از مذاکره ایران و آمریکا است.
دانشجویان در سال ۵۸ در پی تسخیر سفارت آمریکا تعدادی از دیپلمات‌های این کشور را گروگان گرفتند و این مساله در دولت وقت تبدیل به جریان در قالب مذاکره طولانی‌مدت می‌شود. بهزاد نبوی از طرف دولت شهید رجایی سرپرست مذاکرات می‌شود. «قرارداد ۱۹ ژوئن» در تاریخ سیاسی ایران با نام بیانیه الجزایر شناخته می‌شود.
مهمترین ویژگی این مستند مطابقت آن با شرایط و مسائل جامعه امروز ایران و نقطه عطف آن ماجرایی است که شباهت زیادی به برجام دارد. اتفاقات عجیبی در جریان این مذاکرات رخ داده که آن را بسیار شبیه مذاکرات برجام کرده است. سیاست‌ها، حمایت‌ها، تبریک‌ها به رهبری وغیره همگی شبیه برجام است.
حتی وقتی معلوم می‌شود مذاکرات شکست خورده است، همه حرف‌ها با کلیدواژه «نظارت امام»، «هدایت امام» و «رهبری امام» مطرح می‌شود. این مستند با روایت چهره‌هایی چون حسین شیخ‌الاسلام، فروز رجایی‌فر، محسن روح‌الامین، صادق زیباکلام، ابراهیم یزدی، جواد منصوری و محمود کاشانی ساخته شده است.
*نیمه‌شب ۲۴ آوریل
مستند «نیمه‌شب ۲۴ آوریل» به ابعاد جدیدی از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی، نحوه افشای اسناد، نقش موسوی خوئینی‌ها و بنی‌صدر در این رویدادها می‌پردازد و سعی می‌کند به چرایی بمباران هلیکوپترهای باقیمانده از نیروهای مهاجم آمریکایی در صحرای طبس در گفت‌وگو با خلبان آمریکایی و واکاوی شهادت شهید محمد منتظرقائم بپردازد. جواد موگویی کارگردان مستند، درباره علت و نحوه شکل‌گیری «نیمه‌شب ۲۴ آوریل» می‌گوید: «کار پژوهشی فیلم را با دو محور شروع کردیم؛ یکی اسناد و مدارک که با آرشیو روزنامه‌ها بود و دیگری با تاریخ شفاهی.
یعنی خوشبختانه در این کار با گذشت سه دهه از واقعه هنوز برخی از افراد حادثه در قید حیات بودند؛ کسانی که با خود شهید منتظر قائم بودند تا دوستان و همکاران بنی‌صدر و شخصیت‌های مختلف که خدا را شکر تقریبا توانستیم به همه آنها دسترسی پیدا کنیم.» البته این مستند با نقدهایی نیز روبه‌رو بوده است.
سلیمی نمین درباره ضعف‌های این مستند می‌گوید: «در آثار قبلی موگویی یک نوع عدم توازن وجود داشت، الان هم عدم توازن در مصاحبه‌شوندگان وجود دارد؛ یعنی کفه بیان مسائل از جانب یک عده با یک جهت‌گیری نسبت به کسانی که باید از خود دفاع کنند، سنگین و مستند یک‌طرفه است و فقط آقای صباغیان را متفاوت از بقیه در جهت‌گیری‌ای که مستند دارد، می‌بینیم.» موضعی که موگویی با رد آن می‌گوید: «ساخت مستند سیاسی بسیار دشوار است و این‌طور نیست که با هر کسی تماس گرفتید بلافاصله قبول کند.
ما لیست چهل، پنجاه نفره داشتیم و با همه هم تماس گرفتیم، اما کسی حاضر نشد صحبت کند.» او حتی در جایی می‌گوید: «حتی به خود بنی‌صدر هم دسترسی پیدا کردیم، اما مبلغی که در قبال مصاحبه از ما خواستند، بسیار بالا بود. این مستند به دلیل دسترسی به برخی منابع پیشنهاد خوبی برای اکران در دانشگاه‌ها است.»
*۴۴۴ روز
مستند جنجالی «۴۴۴ روز» به کارگردانی محمد شیروانی در اواسط دهه ۸۰ در قالب چهار قسمت ۲۶ دقیقه‌ای ساخته شده و به موضوع ۴۴۴ روز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ایران که در سال ۱۳۵۸ اتفاق افتاد، می‌پردازد. در این مستند با دو گروگانگیر ایرانی و دو گروگان آمریکایی صحبت شده و ۹۵ درصد از تصاویر آن در کشور آمریکا مقابل دوربین رفته است.
این مجموعه مستند از شبکه پرس تی وی پخش شده است. درباره این مستند آمده: «۴۴۴ روز» به این موضوع اشاره می‌کند که تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در سال ۱۳۵۸ و به تعبیر امام راحل، انقلاب دوم ملت مسلمان ایران، موجی از هراس را در دل اهریمنان افکند و سیاست‌ورزان غربی دریافتند جوانان ایرانی با هیچ دولت متجاوزی سازگار نیستند و تنها برای رضای خدا قیام کرده‌اند و رهبر آنان نیز فقط و فقط خدا را در نظر دارد و قدرت ظاهری غرب برایش ملاک عمل نیست.».
«۴۴۴ روز» مستندی مصاحبه‌محور است با عده‌ای از دانشجویان حاضر در جریان گروگانگیری از جمله شیخ‌الاسلام، پوریزدان پرست، طیبه ضرغامی، معصومه نورمحمدی، مجید تفرشی تاریخ‌نگار آرشیو بریتانیا و منصور لاریجانی فرمانده وقت.
به بیان دیگر، نویسنده بیش از آنکه بخواهد از جنبه تکنیکی و هنری موضوع را بررسی کند، می‌کوشد به‌عنوان یک دانشجوی خط امامی و فعال در انجمن‌های اسلامی دانشجویان که عامل و وارث عمده این رخداد انقلابی بوده و هستند، نوع روایت تاریخی و سیاسی راویان و سازندگان را مورد نقد قرار دهد. البته این مستند منتقدانی را نیز دنبال خود دارد.
گزارش از محمد رمضانی
