به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از اعتماد، هر لامپی که اضافه روشن می‌ماند، در شکل‌گیری سیل‌های نامترقبه، آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مرگ جانداران موثر است. برق نه مثل نفت و بنزین است که با مصرفش دود سیاه و غلیظی به راه بیفتد و نه مثل آب است که زنگ هشدار تمام شدنش به گوش برسد، اما تولید برق بر پایه سوخت‌های فسیلی در کشور یکی از مهم‌ترین عوامل تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای و متعاقب آن، تغییر اقلیم و گرمایش زمین است، چه مازوت در تولید برق به کار برود و چه در بهترین حالت برق با گاز طبیعی تولید شود، تولید برق با منابعی جز منابع تجدیدپذیر در تغییر آینده زمین مقصر است.
محمدمهدی میرزایی‌قمی، رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم به بررسی تاثیر تولید برق از سوخت‌های فسیلی می‌پردازد:
یکی از عواملی که در آلودگی هوا پنهان می‌ماند، تاثیر تولید برق از منابع سوخت‌های فسیلی است. گرچه طی روزهای سرد سال افزایش مصرف گاز خانگی منجر به تغییر سوخت‌های مصرفی در نیروگاه‌های برق می‌شود و تبعات آن در آلودگی هوای کلانشهرها و شهرهای صنعتی کشور به نظر می‌رسد اما طی روزهای دیگر سال نیز تولید برق با منابع تجدیدناپذیر عوارض پنهان خود را بر سلامت هوا بر جای می‌گذارد. در حال حاضر تولید برق با اتکا بر سوخت‌های فسیلی از جمله گاز، چه جایگاهی در جهان دارد و چه حجمی از تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به عهده این صنعت است؟
در چند سال اخیر، انتشار گازهای گلخانه‌ای، گرمایش جهانی و تبعات تغییر اقلیم، توجهات را به سمت اقداماتی در جهت کاهش انتشار به ویژه در بخش انرژی معطوف کرده است. تولید برق در کنار بخش حمل و نقل، بخش عمده مصرف سوخت‌های فسیلی و انتشار دی‌اکسید کربن را به خود اختصاص داده‌اند. سهم بخش نیروگاهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای مختلف بین 25 تا 40 درصد است، هر چند بسیاری از کشورها با افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر در تولید برق خود در حال کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی به ویژه زغال‌سنگ هستند. بر اساس مطالعات، افزایش 10 درصدی استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در تولید برق منجر به کاهش حداقل 3 درصدی در میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از این بخش خواهد شد. در حال حاضر انرژیهای تجدیدپذیر حدود 15 درصد از انرژی اولیه جهان را در تولید برق تامین می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 به بیش از 40 درصد برسد.
حتی اگر تولید برق با گاز طبیعی صورت بگیرد و مازوت کنار گذاشته شود، آثار زیانبار تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی چیست و گازهای گلخانه‌ای منتشر شده در این فرآیند چه تاثیری بر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم دارند؟
صنعت برق یکی از مهم‌ترین صنایع منتشر کننده گازهای گلخانه‌ای پایه فلوئوری در جهان است. به طور ویژه، بخش عمده مصرف و به تبع آن انتشارات گازهایی مانند SF6 از کلیدهای پست‌های انتقال و توزیع برق است. گاز SF6 (هگزا فلوئوراید گوگرد) در صنعت برق به عنوان یک ماده عایقی و خنک‌کننده در تجهیزات فشار قوی و در سطوح ولتاژ بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد که امروزه به جای روغن‌ها کاربرد وسیعی در این صنعت پیدا کرده است. اگرچه SF6 خالص به لحاظ شیمیایی خنثی است اما در عین حال یک گاز گلخانه‌ای قوی با یک شبکه مولکولی است که خواص آن در شرایط گرما، بسیار فراتر از دی‌اکسید کربن خواهد بود. پتانسیل گرمایشی SF6 حدود 23 هزار و 900 برابر بیشتر از دی‌اکسید کربن است. به عبارت دیگر گرمایشی که حدود 400 گرم گاز SF6 برای زمین ایجاد می‌کند، معادل 10 تن گاز کربن دی‌اکسید است. به علاوه ترکیب گاز SF6 ترکیبی پایدار است و چیزی حدود 3 هزار و 200 سال طول می‌کشد تا در جو زمین تجزیه شود. در حالی که تجزیه کربن دی‌اکسید 200 سال زمان می‌برد. از این رو در کنار سایر اقدامات جهت افزایش راندمان تولید برق و کاهش انتشار دی‌اکسید کربن، اندازه‌گیری، جمع‌آوری و بازیافت و جلوگیری از آزادسازی گاز SF6 در صنعت برق اهمیت ویژه‌ای دارد.
وضعیت انتشار گازهای گلخانه‌ای متاثر از تولید برق را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بر اساس سومین گزارش ملی تغییر آب و هوا که به دبیرخانه کنوانسیون تغییر اقلیم ملل متحد ارایه شده است، میزان انتشار دی‌اکسید کربن کشور در بخش انرژی بیش از 85 درصد از کل انتشار دی‌اکسید کربن در کشور را به خود اختصاص داده است. پیش‌بینی شده که انتشار بخش انرژی در سال 2010 بر اساس سناریوی ادامه وضع موجود به بیش از ٢/٥ برابر در سال 2030 خواهد رسید. بر مبنای محاسباتی که نتایج آن در گزارش سوم ارایه شده، بخش نیروگاهی با سهمی بیش از 25 درصد از کل انتشار دی‌اکسید کربن بخش انرژی در سال 2010 جایگاه نخست را در میان بخش‌های کلیدی کشور در اختیار دارد. مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد هر چند اقدامات بسیاری در جهت افزایش راندمان تولید برق در کشور در دست انجام است اما سهم نیروگاه‌ها تا سال 2030 نهایتا به 22 درصد کاهش پیدا خواهد کرد و همچنان نقش پررنگی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور خواهد داشت.
طبق آخرین گزارش «شاخص عملکرد تغییر اقلیم» در سال 2020 ضعیف‌ترین شاخص ایران در بخش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر ارزیابی ده است و ایران در این زمینه در میان 61 کشور جهان رتبه آخر را کسب کرده است. اگر تولید برق با اتکا بر سوخت‌های فسیلی را یکی از عاملان موثر در تغییر اقلیم و گرمایش زمین بدانیم، تغییر منابع سوخت‌های فسیلی به منابع سبز و تجدیدپذیر چه آینده‌ای را می‌تواند برای شاخص عملکرد تغییر اقلیم در ایران رقم بزند؟
برای این منظور 3 راهکار را می‌توان پیشنهاد کرد: اول: تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی(در صورت افزایش حدود هزار مگاوات به توان تولیدی نیروگاه‌های گازی که بدون مصرف سوخت بیشتر خواهد بود از انتشار حدود 4 میلیون تن معادل دی‌اکسید کربن جلوگیری خواهد شد.) دوم: ارتقا، به‌روزرسانی و جایگزینی توربین‌های گازی موجود جهت افزایش راندمان بخش نیروگاهی و سوم: افزایش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر نظیر خورشیدی و بادی(در صورت تولید حدود هزار مگاوات از انرژیهای بادی حدود 2 تا 2.5 میلیون تن و خورشیدی حدود 1 تا 1.5 میلیون تن معادل دی‌اکسید کربن در سال کاهش انتشار خواهیم داشت.)
لازم به ذکر است که براساس ماده 19 قانون هوای پاک که در سال 1396 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، وزارت نیرو مکلف است نسبت به توسعه، تولید و عرضه انرژیهای تجدیدپذیر و پاک بهینه به نحوی اقدام کند که حداقل 30 درصد از افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق کشور از انرژیهای تجدیدپذیر تامین شود. مطالعات انجام شده نشان داده‌اند که میزان مورد نیاز افزایش سالانه ظرفیت تولید برق کشور بر اساس سناریوهای مختلف به طور متوسط حدود سالانه 3 گیگاوات خواهد بود. بر این اساس مطابق قانون هوای پاک، انتظار این بوده که وزارت نیرو سالانه حداقل 900 مگاوات بر ظرفیت تولید برق از انرژیهای تجدیدپذیر بیفزاید که در صورت محقق شدن می‌توانست حداقل 2 میلیون تن کاهش انتشار معادل دی‌اکسید کربن در سال به دنبال داشته باشد.
در حال حاضر مجموع ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر در تولید برق کشور(در حال احداث و بهره‌برداری) به هزار و 500 مگاوات نمی‌رسد(به جز نیروگاه‌های برقابی) و این در حالی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، طبق برآورد‌ها بیش از ۱۵۰ هزار مگاوات ظرفیت احداث نیروگاه‌های خورشیدی در کشور وجود دارد. در عین حال در اکثر کشورها عزم جدی در این زمینه ایجاد شده و اقدامات کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش برق به طور فزاینده‌ای در دست انجام است.
به عنوان مثال آلمان بیش از 50 درصد و ترکیه بیش از 15 درصد از برق مورد نیاز خود را از انرژیهای بادی و خورشیدی تامین می‌کنند. لازم به ذکر است، براساس تعهدات کشورهای توسعه یافته ذیل کنوانسیون تغییر اقلیم، برخی مکانیسم‌های مالی اقلیمی از جمله صندوق اقلیم سبز(GCF) ایجاد شده که در صورت وجود سرمایه‌گذاری مشترک بخش دولتی و خصوصی و ارایه طرح اولیه پروژه بر اساس معیارهای مربوطه، تامین مالی بخشی از هزینه پروژه‌های انرژیهای تجدیدپذیر را بر عهده خواهند گرفت اما تا کنون به طور جدی مورد توجه متولیان موضوع در کشور قرار نگرفته است.
