به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سفر هیات سیاسی طالبان به ایران ، و گفتگو با وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران یکی از موضوعات پر چالش هفته گذشته بود ، سفری که مسئولین دستگاه دیپلماسی ایران و طرف مقابل در مورد مسائل جاری منطقه، اوضاع داخلی افغانستان و چگونگی پیشبرد روند مذاکرات صلح این کشور تبادل نظر کردند. ظریف اظهارداشت: ما از یک دولت فراگیر اسلامی باحضور همه قومیت‌ها و مذاهب حمایت می‌کنیم و آن را ضرورتی برای افغانستان می‌دانیم همچنین افزود مردم افغانستان از شما هستند و نبایستی در عملیات‌ها هدف قرار گیرند.
همزمان با حضور هیئت سیاسی طالبان در تهران، هیئت مستقل دیگری از طالبان به سرپرستی «شیرمحمد عباس استانکزی» در مسکو حضور داشت.
وزارت خارجه افغانستان هفته گذشته در بیانیه‌ای تاکید کرد که سفر هیئت طالبان به تهران با اطلاع کابل صورت گرفته و هدف از سفر این است که ایران، این گروه را در مورد اجماع منطقه‌ای برای تامین آتش‌بس فوری، دستیابی به یک توافق جامع صلح در چهارچوب نظام جمهوری و حفظ ارزش‌های قانون اساسی افغانستان آگاه سازد.
همزمان با این سفر طالبان به ایران، محمد حنیف اتمر وزیر امور خارجه افغانستان نیز از کشورهای عربستان سعودی و اردن دیدار کرد.
با وجود آغاز دور دوم مذاکرات صلح، گفت‌وگوها میان هیات دولت افغانستان و دولت از سه هفته پیش و پس از برگزاری سه نشست فرعی، متوقف شده است، طرفین مذاکره نیز همدیگر را متهم به ایجاد بن بست در مذاکرات می کنند اما نکته ای در این بین وجود دارد این است که نقش جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات افغانستان چیست؟
1 - با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین بازیگران قدرتمند منطقه ای بیشترین نقش را در ایجاد نظم منطقه ای و شکل دهی به ساختارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد. از این رو، شایسته است سیاست های راهبردی خویش را متناسب با ساختار های قدرت در این منطقه و سیاست خارجی دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای به خصوص آمریکا بازسازی نماید تا از این طریق هم از فرصت های به و جود آمده بهره برداری نماید و هم هزینه های احتمالی ناشی از قدرت بازیگری دیگر بازیگران را به حداقل ممکن برساند لذا از زمانی دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ در سال 2019 به صورت یک جانبه با طالبان در خصوص آینده افغانستان وارد مذاکره شد ایران کاملا شفاف مخالفت خود با تصمیم گیری در خصوص آینده افغانستان بدون در نظر گرفتن همه گروه های سیاسی افغانستان را مورد انتقاد قرار داد و همانطور که بیان شد دولت فراگیر ملی با حضور همه طرف های افغان مورد حمایت دولت ایران خواهد بود و علاوه بر آن امنیت افغانستان برای کشورهای همسایه آن بسیار قابل اهمیت است، تاثیرگذاری مستقیم آمریکا بر آینده افغانستان بدون تامین شدن منافع دولت های منطقه و حتی به قیمت از دست نامنی در مرزهای شرقی ایران به هیچ عنوان قابل قبول نبوده و جمهوری اسلامی به حق خود مبنی بر حفظ امنیت افغانستان برای تقویت امنیت منطقه ای و ایران معتقد است.
2 – پس از کش و قوس های فراوان داخلی بر سر تشکیل دولت پس از انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان و تقسیم دوباره قدرت میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله ، همانطور که پیش بینی می شد نهاد قدرت و دموکراسی در افغانستان دچار ضعف درونی شد زیرا حکومت مرکزی اقتدار خود را از دست داد، قدرت طلبی و سهم خواهی گروه های محتلف و تشتت آراء باعث تضعیف قدرت مرکزی شد و این مساله دستمایه ای برای گروه طالبان در مذاکرات صلح بین الافغانی به میزبانی دوحه قطر گشته است که اکنون پس از دو دور مذاکرات پیچیده، طرفین به تفاهمی در خصوص آینده سیاسی تشکیل حکومت در افغانستان نرسیده اند، سهم خواهی زیاد طالبان از قدرت و عدم اعتنا به خواسته های طالبان از سمت دولت و بالعکس باعث ایجاد بن بست در مذاکرات شده است، در این میان رویکرد دولت افغانستان در برابر مذاکرات قطر «سیاست تاخیر» است. دولت نگران ماندن و رفتن خویش است. برای رفع این نگرانی است که دولت سیاست تاخیر را پیشه کرده است. بخش دوم و سوم توافقنامه میان طالبان و امریکا، نگرانی ایجاد دولت جدید را بیشتر می‌کند:
الف. ایالات متحده و امارت اسلامی افغانستان که به‌عنوان دولت شناخته نمی‌شود، به دنبال روابط مثبت با یکدیگر هستند و انتظار دارند که روابط بین ایالات متحده و «دولت اسلامی جدید پسا توافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود»، مثبت باشد؛
ب. ایالات متحده به دنبال همکاری اقتصادی «با دولت اسلامی جدید پساتوافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود» برای بازسازی خواهد بود، و در امور داخلی آن دخالت نخواهد کرد.
در این توافقنامه سخن از «حکومت اسلامی جدید پسا توافق مذاکرات بین الافغانی» است. نکته دیگر که از این توافق بر می آید این است که آمریکا و طالبان ماهیت نظام حاکم بعد از مذاکرات بین الافغانی را قبل از شروع مذاکرات مشخص کرده اند. مسئله‌ای که دولت افغانستان را نگران می‌کند و رویکرد تاخیر و تعلل را در پیش می‌گیرد و به نوعی آن را توافقی از پیش تعیین شده ای بین آمریکا و طالبان می دانند که جمهوری اسلامی ایران هم به همین دلیل در قبال این مسئله اعتراض خود را اعلام داشت و طالبان را جزئی از آینده سیاسی افغانستان دانست نه همه آن ، در مقابل اما بر عکس رویکرد تحریک طالبان و دولت امریکا در برابر مذاکرات قطر «سیاست تعجیل» است. طالبان و امریکا با شتاب در پی رسیدن به توافق صلح بودند. طالبان بنابر دلایل متعدد، از جمله دو عامل مهم که در توافقنامه امریکا-طالبان آمده است در پی «سیاست تعجیل» و نهایی شدن هرچه زودتر مذاکرات قطر هستند که می شود به دلایل آن اشاره کرد:
الف: با شروع مذاکرات بین‌الافغانی، ایالات متحده بازنگری اداری خود را در مورد تحریم‌های فعلی امریکا و «لیست پاداش‌ها» علیه اعضای امارات اسلامی افغانستان که به‌عنوان یک دولت به رسمیت شناخته نمی‌شود، با هدف برداشتن این تحریم‌ها...، آغاز خواهد کرد؛
ب: با شروع مذاکرات بین‌الافغانی، ایالات متحده تعامل دیپلماتیک خود را با سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل و افغانستان برای «حذف نام اعضای امارات اسلامی افغانستان، از لیست تحریم‌ها»...، شروع خواهد کرد. مسئلۀ ای که طالبان را وادار به «سیاست شتاب» کرده است. در کنار این، طالبان برای حفظ امتیازهایی که از سوی اداره ترمپ داده شد، تمایل به شتاب داشته اند.
از سوی دیگر، اداره ترامپ «سیاست شتاب» را برای مصرف داخلی و رای آوردن در انتخابات امریکا روی دست گرفت؛ اما تلاش‌های وی و و زلمی خلیلزاد فرستادۀ ویژه اش نتیجه مطلوبی برای او نداشت.
لذا ایران در مذاکرات اخیر خود با طالبان از فشارهای جانبی در مذاکرات برای زودتر به نتیجه رسیدن انتقاد کرد و بازهم بر تشکیل دولت با استفاده از همه گروه های سیاسی در افغانستان تاکید کرد.
3 - برآیند این دست مذاکرات در وهله اول برآورد جایگاه و تاثیر گذاری ایران در افغانستان ، حفظ و تامین امنیت این منطقه است و همچنین جلوگیری از تاثیر گذاری مد نظر دولت امریکا در ایجاد یک افغانستان پر آشوب و باید در نظر گرفتن که سه تا پنج میلیون شهروند کشور افغانستان در ایران در حال زندگی می باشند و خواه یا ناخواه ایجاد تنش جدید بر جامعه ایران تاثیر گذاشته و می تواند باعث نا امنی هایی در خاک ایران نیز شود.
4 – افغانستان به عنوان یکی از مراکز صادرات ایران است ، ایران در سال گذشته با صادرات ۲.۱ میلیارد دلار بزرگترین شریک تجاری افغانستان بوده است که در اوج تحریم های ظالمانه امریکا علیه ایران می تواند با افزایش این میزان صادرات علاوه بر ارز آوری برای اقتصاد ایران نیز مفید باشد و ایجاد نامنی های بیشتر و درگیری های قومی و تضعیف دولت مرکزی به معنای از دست رفتن یا چنین بازاری شود لذا از بعد اقتصادی نیز تنش در افغانستان برای ایران قابل قبول نمی باشد .
همانطور که واضح است همواره امنیت و ایجاد صلح در افغانستان به‌عنوان همسایه شرقی جمهوری اسلامی ایران از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مسئولان دو کشور بارها تاکید داشته‌اند که امنیت در هر یک از این دو کشور بر یکدیگر تاثیرگذار است. از این روز گفت‌وگوها و تماس‌هایی که مسئولان کشورمان با مقامات افغانستان داشته بر محور صلح و امنیت استوار و موضوع مذاکره با طالبان هم که به صورت علنی و با اطلاع دولت قانونی افغانستان مطرح می‌شود بر این مساله تاکید دارد تا هر چه زودتر صلح در افغانستان برقرار شده و به امنیت پایدار منجر شود، جلوگیری از پیدایش یک نا امنی بزرگ در مرزهای شرقی ایران و موازنه قوا با آمریکا در افغانستان از دیگر اهداف چنین مذاکراتی می باشد.
گزارش از مبین عبدی-دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا
