به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ قبل از آنکه به سراغ مسئله انحصار وراثت برویم، بهتر است آن را تعریف کنیم. زمانی‌که فردی فوت می‌کند باید ورثه آن تعیین شوند تا بتوان با تعیین سهم‌الارث آن‌ها اموالی که از او باقیمانده است، تقسیم ارث شود. این اموال می‌تواند حقیقی یا فرضی باشد. در قانون اسلامی به اموال باقیمانده ماترک می‌گویندو زمانی‌که این ماترک بین وراث تقسیم می‌شود، عمل انحصار وراثت انجام می‌شود. به همین علت ورثه متوفی باید نکاتی که در رابطه با انحصار وراثت است را بدانند.
قوانین مهم انحصار وراثت در سال 1400
در قانون اسلامی دو مرگ به نام‌های حقیقی یا فرضی وجود دارد. مرگ حقیقی همان مرگی است که افراد بر اساس دلایل مختلف فوت‌شده و بعد از دفن جنازه او گواهی فوت برای خانواده صادر می‌شود. اما فوت فرضی زمانی است که فرد در مدت زمان طولانی براساس قانون و شرایط مندرج در قانون اساسی ایران غایب بوده است و دادگاه به ورثه آن حکم لازم را می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر شخصی غایب یا مفقودالاثر باشد، اموال او تقسیم نمی‌شود، مگر آنکه ثابت شود فرد فوت‌شده است یا براساس گذشت زمان طولانی‌مدت دادگاه برای او حکم مرگ یا مرگ فرضی تعیین کرده باشد.
یکی از نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید مربوط به گواهی انحصار وراثت است. گواهی انحصار وراثت زمانی صادر می‌شود که دادگاه وارث را تعیین کرده و یک گواهی تحت عنوان انحصار وراثت را صادر می‌کند. برای دریافت و درخواست این گواهی باید ورثه یا فردی که در مال متوفی ذی‌نفع است، یعنی از آن نفعی می‌برد و سهمی دارد به دادگاه درخواست دهد تا بتواند این گواهی را دریافت کند. به‌عنوان مثال طلبکار یا شخصی که مسئول اجرای وصیت شخص متوفی است یا کسی که برای او وصیت انجام داده است، می‌توانند از دادگاه درخواست گواهی انحصار وراثت کنند. این گواهی توسط شورای حل اختلاف محل سکونت و اقامت گاه فرد فوت‌شده صادر و میزان ارثی که به هر کدام از ورثه تعلق می‌گیرد را نیز مشخص کرده است.
یکی از نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید لزوم داشتن گواهی انحصار وراثت است. برای انجام دادن تمام امور حقوقی متوفی از جمله امور بانکی، امور ثبتی و ... داشتن این گواهی الزامی است. درصورتی‌که فرد یا وارث این گواهی را نداشته باشند، امکان تقسیم و انتقال اموال فرد وجود نداشته و ادارات دولتی و بانک‌ها نیز در صورت عدم مشاهده این گواهی هیچ‌گونه نقل و انتقالی را نسبت به اموال فرد انجام نمیدهند.
انواع گواهی انحصار ورثه
گواهی انحصار وراثت با توجه به دارایی و اموال متوفی به‌صورت محدود و نامحدود صادر می‌شود. درصورتی‌که فرد اموالی داشته باشد، گواهی انحصار وراثت نامحدود بوده و در آینده برای فروش اموال به ارث رسیده نیز، نیازی به دریافت گواهی نیست. تفاوت این ۲ گواهی در مدت‌زمان صدور انتشار آگهی آن است. دریافت گواهی وراثت نامحدود حدوداً یک ماه زمان می‌برد ولی معمولاً گواهی محدود برای انجام کارهای ماترک ورثه کافی است.
بیشتر بخوانید: صفر تا صد مراحل طلاق توافقی
دسته‌بندی وارث در قانون اسلامی ایران
از دیگر نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید انواع وارث است که در قانون اسلامی به چند دسته تقسیم می‌شوند. افراد نسبت به سبب و نسبتی که با فرد متوفی دارند از یکدیگر ارث می‌برند. مالکیت ورثه نسبت‌به اموال متوفی در صورتی انجام می‌شود که حقوق و دیون فرد ادا شود، این حقوق و دینها شامل قیمت کف، دیون مالی، وصایای متوفی و ثلث ماترک آن است. زمانی‌که این دیون پرداخت نشود هیچ‌کدام از وراث قادر به معامله‌ای از طریق اموال متوفی ندارند. زمانی‌که قبل از پرداخت این دیون اقدام به معاملاتی از ترکه متوفی کنند این معامله نافذ نبوده و صحیح نیست. اگر تاریخ فردی که فوت‌شده با تاریخ مرگ و به دنیا آمدن افرادی که از یکدیگر ارث می‌برند، مجهول باشد و تقدم و تاخر آن معلوم نباشد، افراد از یکدیگر ارث نبرده مگر درصورتی‌که افراد در ماده ۸۷۳ قانون مدنی به آن اشاره کرده باشند.
وراث طبق قانون مدنی به ۳ دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
- دسته اول شامل همسر، پدر، مادر، فرزند و نوه‌ها
- دسته دوم شامل پدربزرگ، مادربزرگ، همسر، خواهر و برادر
- دسته سوم همسر، عمو، عمه، دایی، خاله متوفی
ارث بردن زن از شوهر
از دیگر نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید مربوط به ارث بردن زن و شوهر است. اگر مردی فوت کند و زن او فرزند و نوه‌ای نداشته باشد از ارث یک چهارم به زن تعلق می‌گیرد. اما اگر زن از مرد صاحب فرزند باشد، زن می‌تواند یک‌هشتم از اموال منقول یا غیرمنقول متوفی را به ارث ببرد. اما اگر مرد چندین زن داشته باشد، میزان ارث هر کدام بدین‌گونه است که یک هشتم از اموال همسر به چندین زن آن به‌طور مساوی تقسیم خواهد شد.
- میزان سهم‌الارث وراث در متوفی بدین‌گونه است که اگر وارث مادر باشد باوجود فرزند، یک ششم و بدون فرزند یک‌سوم
- اگر وارث زوج و همسر او باشد، سهم‌الارث او با وجود فرزند یک‌چهارم و بدون آن فرضاً یک دوم
- اگر وارث زوجه باشد با وجود سهم‌الارث با وجود فرزند یک هشتم و بدون فرزند یک چهارم است
مراحل انحصار وراثت در ایران
از مهم‌ترین نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید چگونگی مراحل آن در ایران است. در ابتدا باید درخواستی به مراجع صالح بفرستید. براساس ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف که در سال ۸۷ منصوب شد، شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی، مرجع رسیدگی برای صدور گواهی انحصار وراثت است. شخص درخواست دهنده باید به‌صورت کتبی تمامی اطلاعات خود و فرد متوفی را نوشته و تحویل مراجع دهد. برای انحصار وراثت باید تمامی اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی لیست شده و این لیست به اداره دارایی محل سکونت او تحویل داده شود. بعد از آن باید تمام مدارکی که برای تنظیم دادخواست لازم است به مرجع صالح ارائه شود و پس‌از پرداخت هزینه چاپ آگهی از طرف درخواست دهنده در یک روزنامه کثیرالانتشار، آگهی چاپ کرده تا در صورت وراث دیگر و آگاهی آن‌ها، مسئله انحصار وراثت انجام شود. زمانی‌که بعد از ۱ ما کسی با انتشار این آگهی اعتراض و پیگیری نکند، دادگاه تشکیل شده و گواهی توسط قاضی صادر می‌شود.
سخن پایانی
انحصار وراثت از مهم‌ترین مسائلی است که افراد با آن مواجه می‌شوند. از مهم‌ترین نکاتی که باید در رابطه با انحصار وراثت بدانید آن است که مراحل صدور گواهی انحصار وراثت کمی پیچیده است و باید به آن توجه ویژه داشت. در قانون اسلامی سه گروه وراث وجود دارد که بر اساس نسبت فامیلی که با متوفی دارند، از او ارث می‌برند. انحصار وراثت زمانی انجام می‌شود که تمامی دیون متوفی پرداخت شود، در غیر این صورت هیچ کدام از معاملات نافذ نبوده و ادارات دولتی در صورت عدم مشاهده این گواهی کاری انجام نمیدهند.
اگر هرگونه سوالی در رابطه با مراحل و روند انحصار وراثت و تقسیم ارث دارید میتوانید به سایت گروه وکلای هوداد مراجعه نمایید.
