به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، جک یا سیلندر پنوماتیک که به آن سیلندر هوا نیز می‌گویند، دستگاه‌های مکانیکی هستند که از قدرت گاز فشرده برای تولید نیروی لازم جهت ایجاد یک حرکت رفت و برگشتی استفاده می‌کنند. در این سیلندرها نیز همانند سیلندرهای هیدرولیک، چیزی پیستون را مجبور به حرکت در جهت مورد نظر می‌کند.
جک پنوماتیک دارای نوع‌های مختلفی است و جک کامپکت پنوماتیک یکی از این نوع‌ها به شمار می‌رود. جک یا سیلندر پنوماتیک دستگاه‌های مکانیکی هستند که به کمک فشار هوا، حرکت ایجاد می‌کنند. از این قطعه‌ها در صنایع مختلف برای کارهای گوناگون استفاده می‌شود. جک کامپکت پنوماتیک یکی از پر طرفدارترین عملگرهای پنوماتیک است.
در بیشتر اوقات مهندسین ترجیح می دهند از جک‌های پنوماتیک استفاده کنند, زیرا آنها ساکت تر و تمیزتر هستند و برخلاف جک‌های هیدرولیکی، فضای زیادی برای ذخیره مایعات لازم ندارند. از آنجایی که در این جک‌ها از فشار گاز استفاده می‌شود، شاهد نشت آن از یک سیلندر پنوماتیک نخواهیم بود و در نتیجه محیط اطراف را آلوده نمی کنند؛ بنابراین استفاده از جک‌های پنوماتیک از نظر رعایت نظافت و پاکیزگی مطلوب‌تر است.
سیلندر یا جک پنوماتیک از هوای فشرده استفاده می‌کند و برای بلند کردن و قرار دادن بدون دردسر اجسام و ماشین آلات سنگین از آنها استفاده می شود. این جک‌ها با کمک هوای فشرده، برق را به نیروی مکانیکی تبدیل می کنند. هوای فشرده از این نیرو برای بالا بردن، هل دادن یا حرکت دادن اجسام سنگین استفاده می کند.
در صنعت از جک های پنوماتیک برای بلند کردن لوله های سنگین و قرارگیری آنها در محل نصب استفاده می شود. از دیگر ابزارهای پنوماتیک مانند چکش جک نیز در سایر صنعت‌های ساخت و ساز استفاده می شود. استفاده از سیستم های پنوماتیک آسان و از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه است؛ زیرا این سیستم‌ها اولویت اولشان استفاده از هوای معمولی است.
جک‌های پنوماتیک در صنعت
جک های پنوماتیک بلند کردن و قرار دادن لوله ها و اجسام سنگین را آسان تر می کنند. همچنین می توان از آنها برای تعمیر ماشین آلات سنگین مثل جرثقیل ها استفاده کرد. هنگام کار زیر ماشین آلات سنگین، ماشین آلات باید بلند شوند و در جای خود ثابت نگه داشته شوند تا خدمه در زیر آنها قطعات را تعمیر و تعویض نمایند. با کمک جک‌های پنوماتیک این کار به آسانی انجام می‌گیرد.
جک‌های پنوماتیک وسایلی قابل اعتماد هستند و مراقبت و نگهداری از آنها آسان است. هوای سیلندر یا جک پنوماتیک را می توان به صورت مستقیم از اتمسفر گرفت و در صورت نیاز آن را دوباره به جو بازگرداند. این ویژگی باعث می شود که عملکرد جک‌های پنوماتیک در مقایسه با سیستم های هیدرولیکی که در آنها باید روغن یا مایعات به سمت مخزن هدایت شوند، سریع تر باشد.
قطعات و عملکرد
سیستم‌های پنوماتیک معمولاً از یک سیلندر پنوماتیک، کمپرسور، جک و یک واحد کنترل تشکیل شده اند. در این سیستم‌ها برای آنکه هوا عملکرد بهتری داشته باشد، مقداری از هوا را خارج کرده و کمی روغن به آن اضافه می کنند. کمپرسور هوا را فشرده و به سیلندر پنوماتیک متصل به پیستون منتقل می کند و بدین ترتیب نیروی الکتریکی به حرکت مکانیکی تبدیل می‌شود.
نیروی الکتریکی توسط واحد کنترل ایجاد و کنترل می‌شود. هوای فشرده آسان‌ترین مسیر خروجی را جستجو کرده و نیروی عظیمی را به پیستون وارد می کند. بسته به نوع جک مورد استفاده می توان بار را جابجا یا بلند کرد. جک های مجهز به پنوماتیک و سایر سیستم های پنوماتیک سریع و مقرون به صرفه می‌باشند.
انواع سیلندر پنوماتیک
اگرچه سیلندرهای پنوماتیک از لحاظ شکل، اندازه و عملکرد متفاوتند، اما به طور کلی می‌توان آنها را در دو دسته قرار داد: سیلندرهای یک کاره یا یک طرفه و سیلندرهای دوکاره یا دو طرفه. انواع مختلف دیگری از سیلندرهای پنوماتیک وجود دارد که برای انجام عملکردهای خاص و تخصصی طراحی شده اند.
سیلندرهای یک کاره یا یک طرفه
همانطور که از نامش پیداست، کورس حرکتی سیلندرهای یک طرفه از یک طرف است. در این سیلندرها هوای فشرده تنها از یک طرف وارد شده و پیستون را به حرکت درمی‌آورد. هرگاه فشار هوا متوقف شود، هوای درون سیلندر تخلیه شده و پیستون به حالت اولیه خود بازمی‌گردد. این دسته از سیلندرها بیشتر در صنعت برای فشرده سازی یا جداسازی قطعات از قالب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سیلندر دوکاره یا دوطرفه
همانطور که از نام این جک‌ها معلوم است، آنها می‌توانند به صورت رفت و برگشتی پیستون را به حرکت در آورند. در این مدل جک، هوای فشرده از قسمت بالا وارد شده و پیستون را به سمت پایین حرکت می‌دهد، سپس این هوا تخلیه شده و از قسمت پایینی دوباره هوای فشرده وارد می‌شود و جک را به سمت بالا هل می‌دهد. معمولا استفاده از این مدل جک‌ها در صنایعی مانند پرسکاری بسیار رایج است.
مراقبت از جک های پنوماتیک
- سیلندرهای پنوماتیک در قطرهای مختلفی تولید می‌شوند و با توجه به وزن باری که باید تحمل کنند باید سیلندری با قطر مناسب را انتخاب کرد.
- پیش از آنکه کار با جک را شروع نمایید لازم است که از تمیزی ورودی هوای آن اطمینان حاصل کنید؛ زیرا وجود هرگونه آلودگی در مجرای هوای ورودی سیلندر موجب کاهش عملکرد آن می‌گردد. در صورتیکه برای مدتی طولانی قصد استفاده از جک را ندارید، روی ورودی هوای آن درپوش بگذارید تا آلودگی وارد مجرای هوای آن نگردد.
- در صورت استفاده از سیلندر در دمای پایین باید از یخ زدگی آب درون آن جلوگیری نمود.
