به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» امین وفایی// هر روز یک گرانی، مشکلات اقتصادی کمر مردم را شکسته است، دیگر فکر خریدن این وسایل را هم باید از سر بیرون کنیم، آسیب های اجتماعی هم برای خودش غوغایی دارد... باید منتظر باشیم تا دولت عوض شود. کی عمر این دولت به پایان می رسد. دولت جدید بیاید مشکلات برطرف می شود، هرچه کشیدیم از دولت بود. اصلا کار از دولت هم گذشته، وضعیت بهتر نمی شود...
خوب گوش می کنید؟ گوش همه ی ما به شنیدن این سخنان آشناست. زمزمه پر تکرار این روزها و ماه های مردم ما را چه کسی است که نشنیده و یا خود تکرار نکرده باشد. در گفتگوها و دعواهایمان، در کوچه و بازار، و در آه و افسوس خوردن هایمان، سخن تکراری است. پرتکرار بودن این زمزمه کمتر تردیدی در درستی یا نادرستی این گزاره بوجود می آورد.
یک اصل پذیرفته ملی! گویا به لبه حساسی رسیده ایم. اینجا دیگر سخن از فرهنگ جامعه است، یک باور عمومی! سخن از اعتقاد یک جامعه است. در اینجا شاهدیم چگونه یک روایت و معرفت، باور عمومی پیدا می کند و در میان مردم زمزمه شده و تبدیل به یک گفتمان می شود و مبدا بسیاری از تحلیل ها می گردد و برای یک ملت هویت می آفریند و تمامی اراده امت را تحت تاثیر خود قرار می دهد. یک اعتقاد در مقیاس کلان آن هم در سطح یک جامعه می تواند منشأ و مبدأ بسیاری از آثار باشد بویژه اگر در فرهنگ جامعه نیز نهادینه شده باشد.
با توجه به گفتار پیشین به نظر می رسد بخوبی متوجه اهمیت مسئله در حال بررسی شده باشیم. اکنون لازم است در مورد ابعاد و عوارض گزاره مقبول مردم جامعه خویش به بررسی بیشتری بپردازیم. پذیرش این گزاره موهوم و نادرست، در وهله اول نشان دهنده ناامیدی و پذیرش سختی ها، مشکلات و گرفتاری ها و دل سپردن به گردش ایام جهت تغییر یافتن وضعیت موجود است.
از سوی دیگر موجب رکود و توقف جریان نیرومند و عظیمی است که خود می بایست عهده دار تغییرات و تحولات کلان باشد. روایت غلط جامعه، زمانه ای را که سپری گشته است جز سیاهی، شکست و عقب ماندگی نمی بیند و دیدگانش برای تماشای استقامت در سختی ها، موفقیت و پیشرفت و پایداری بر ارزش ها نابیناست و سرخوردگی و رنج ناشی از دوران محنت، اراده اش را درهم شکسته و در خوش بینانه ترین حالت از دولت جدید قهرمانی می سازد که می تواند به مصاف غول اقتصاد و فرهنگ برود و از سختی ایام بکاهد.
آری، آنچه بیان شد روایت غلیظی است از آنچه در جامعه ما جاری است و نگارنده در پی اثبات آن نیست بلکه هدف بیان عواقب و روشن ساختن مسیر و تامین اقدامی است که در پیش داریم. ضرورت بازاندیشی در مورد روایت موجود، با درک و آگاهی تاریخی از زمانه و سنت های الهی بیش تر از پیش می گردد.
سنت تغییر ناپذیر خداوند بر این نیست که بدون اراده همگانی مردم و تلاش آنان، تقدیر آنان را رقم زند. اراده و خواست انسانی، چه فردی و چه اجتماعی، برای وقوع یک حادثه و تحقق آن از اصلی ترین سنت های الهی است. آیات بسیاری به این سنت الهی اشاره کرده اند؛ «خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی دهد مگر آنکه آنان وضعیت خودشان است تغییر دهند. رعد/11» «ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان، نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند. حدید/25»
آنچه مسلم است نقش اراده اجتماعی و قیام اراده های مردم در اقامه عدل، انقلاب و برپایی نظام، اصلاح و رشد و تعالی جامعه است. بدون شک مراحل انقلاب، نظام سازی، دولت سازی، جامعه سازی و تمدن اسلامی جز از مسیر اراده های مردم عبور نمی کند. منطق تغییر سرنوشت و مردم سالاری دینی را می توان در آینه ی رسالت تمامی پیامبران الهی و تلاش شان در برپایی حکومت توحیدی بخوبی مشاهده کرد. تا جایی که می توان گفت «همه جا موفقیت هایی که مردان، رهبران و بزرگان الهی کسب کرده اند در گروه ایمان و صبرِ (مردم) بوده است و همه جا، آنجایی که رهبران بزرگ الهی و داعیان حق و حقیقت شکست خورده اند، بر اثر نداشتن مایه کافی از ایمان یا از صبر بوده، بدون برو برگرد» (کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، ص 462)
چنانچه نگاهی به جامعه فعلی نیز بیندازیم، تاریخ رشد و نمو و وقایع چهل ساله انقلاب اسلامی از همین منظر و دریچه قابل تفسیر و ارزیابی است. اما اگر به زمان حال بازگردیم، عبور از شرایط تاریخی پیش رو نیازمند دو مطلب اساسی است.
نخست ارائه یک روایت صحیح از راهی که آمده ایم و دیدن موفقیت¬ها، پیشرفت¬ها و ظرفیت¬های داخلی علی رغم تمامی مشکلات و دوم؛ پررنگ شدن نقش مردم در تغییر جامعه. باید دانست مقطع تاریخی جدید به منزله پایان مشکلات نیست و مردم باید همانطور که دوران گذشته را با صبر و ایستادگی سپری کردند این بار خود را آماده مبارزه سخت تر و جهاد بیشتری برای دستیابی به مقاصد متعالی نمایند.
بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مردم قم، و پس از بیداری و حماسه مردم در تشییع عظیم چند میلیونی سردار سلیمانی و اقتدار نظامی کشور، بسیار مغتنم و راهبردی است و بار دیگر می تواند مسیر پیش روی ما را روشن سازد. ایشان با آگاهی از سنن الهی و با اشاره به تاریخ می فرمایند:
نگذارید این درس بی‌نظیری که جلوی چشم ما اتّفاق افتاد فراموش بشود؛ درس شروع مظلومانه‌ی متّکی به ایمان و غیرت دینی و برکتی که خدای متعال به این جور حرکتی می دهد و این حوادث عظیم را پشت سرِ هم به وجود می‌آورد. خداوند متعال در جای جای قرآن این نکته را که «فراموشی سراغتان نیاید» تکرار کرده است به مناسبت اُمم گذشته. می فرماید: وَ لا یَکـونوا کَالَّذینَ اوتُوا الکِتابَ مِن قَبلُ فَطالَ عَلَیهِمُ الاَمَدُ فَقَسَت قُلوبُهُم؛ بنی‌اسرائیل یک روزی آن چنان قدرت معنوی‌ای پیدا کردند که با اینکه مردشان، زنشان، فرزندانشان زیر شکنجه‌ی فرعون بودند، توانستند فرعون را مغلوب کنند، توانستند ایستادگی کنند، مقاومت کنند تا اینکه خدای متعال راه را برای آنها باز کند و فرج به آن عظمت را با غرق فرعون و فرعونیان به آنها عطا کند. همین بنی‌اسرائیل بعد از اندکی، فَطالَ عَلَیهِمُ الاَمَدُ فَقَسَت قُلوبُهُم؛ یک مقداری که زمان گذشت، با گذشت زمان از آن حالت اوّلیه خارج شدند، دلها سخت شد، سنگین شد، قسی شد؛ آن توکّل، آن اعتماد به خدا، آن حرکت در راه خدا، آن صبر، آن استقامت را از دست دادند، نتیجه این شد که «وَ ضُرِبَت عَلَیهِمُ الذِّلَّةُ وَالمَسکَنَةُ وَ باءو بِغَضَبٍ مِنَ الله» (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قم 19 دی ماه 1398)
طبق روایات و شواهد تاریخی، بنی اسرائیل در چند دوره گرفتار فتنه و آزمون شدند. برای آنان چهارصد سال دوران سختی و انتظار مقدر شده بود. آنان با دعا و استغاثه و تبعیت از پیامبران عصر خویش، این دوران را کوتاه کردند و خداوند در اجابت دعای آنان، تولد حضرت موسی را صد و هفتاد سال پیش انداخت. گذراندن دوران دشوار انتظار، نخستین گامی بود که آنان به سوی برانداختن استضعاف و حاکمیت مستضعفان برداشته بودند. اما زمانی که حضرت موسی ظهور کرد، دیدند که آیات کبرا و اعجازهای شگفت انگیز آن رسول، تنها به عنوان نبوت و صدق رسالت اوست؛ اما بقیه کارها باید از مسیر قواعد بشری مانند صبر، ایستادگی و هجرت طی گردد. آنان اگر این دوران صبر و جهاد را سپری می کردند و حکومت الهی موسوی تشکیل می شد، حتما می توانستند به حکومت سلیمانی و سلطنتِ شکوهمندی که تصورش را داشتند برسند، اما اراده خدا بر این است که مردم، سرنوشت خویش را بدست خویش رقم زنند و آنگاه که دست به تغییر و تن به تقدیر سپردند، خداوند آنان را بهره مند از نعمات مادی و معنوی کند.
باتوجه به گفتار پیشین آنچه به روشنی درک می شود، اهمیت و نقش وصف ناپذیر آگاهی و اراده کلان جامعه در تغییر فرهنگ حاکم و نیز بارگذاری مطلوبیت های آرمانی می باشد. تاکید بر اراده کلان اجتماعی و قیام اراده های مردم در جهت تحقق جامعه متعالی، امری مسلم و بدیهی است اما باید یادآور شد که کوه اراده های بشری بر ارابه-ی عقاید، اندیشه و ایمان سوار است.
به عبارت دیگر، شکل گیری یک اراده کلان اجتماعی قدرتمند در جهت تغییر نظامات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و ظهور هنجارها، رفتارها و سبک زندگی مطلوب؛ جملگی مبتنی بر پشتوانه های فکری غنی، متراکم و متفاهم شده در متن جامعه و آحاد امت است.
لذا می توان نتیجه گرفت آنچه لازم و ضروری به نظر می رسد رسالت نخبگان و دانشمندان جامعه اسلامی در مدیریت فرهنگی و تعمیق اندیشه های بنیادی در لایه های مختلف جامعه می باشد. توجه به این مسئله مأموریت بسیاری از نخبگان جامعه ما را روشن می سازد. اندیشمندان و جوانان انقلابی می بایست به عنوان حلقه میانی امام و امت، بار رشد و ارتقای معرفتی و راهبری امت و اتصال ایشان به امام را بر عهده بگیرند و با گفتمان سازی های لازم و دمیدن در هوای تنفسی امت، اراده های مردم را در دستیابی به مقاصد عالی متبلور و همسو نمایند.
