به گزارش خبرنگار سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ نرگس سادات حسینی، فعال حوزه زنان، ادوار انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر و دفتر تحکیم وحدت در برنامه انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر که با عنوان «معاونت زنان؛ در حال بارگذاری» برگزار شد، حول جایگاه معاونت امور زنان و خانواده عنوان کرد: اصل ۱۲۴ قانون اساسی در خصوص معاون رئیس جمهور صحبت می‌کند و می‌گوید: رئیس جمهور برای انجام وظایف قانونی خودش می‌تواند معاونینی داشته باشد که طبیعتا معاونت امور زنان هم جزء همین مورد می‌باشد. طبق اصل ۱۱۳ قانون اساسی، رئیس جمهور بعد از رهبری، عالی‌ترین مقام کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی را برعهده دارد. اگر بخواهیم یک مورد را که به صورت صریح آمده بررسی کنیم، باید ببینیم معاونت که برای کمک به رئیس جمهور برای انجام وظایفش -اجرای قانون اساسی- قرار داده شده در چه بخشی دخیل است.
حسینی به قوانین مرتبط با زنان و خانواده اشاره کرد و گفت: طبیعتا بخش‌هایی از قانون اساسی در رابطه با زنان و خانواده است. در قانون اساسی می‌توان تقریبا پنج مورد را عنوان کرد که به طور واضح به مسائل زنان و خانواده پرداخته است. البته نمی‌توان گفت که بندهای دیگر به این بخش مربوط نیست. چرا که قانون اساسی همزمان هم زنان را در نظر گرفته و هم مردان را اما قوانینی که به صورت خاص به این مورد پرداخته ۵ مورد است.
وی افزود: در مقدمه به ستم مضاعفی که به زنان شده و اینکه استیفای حقوق آنها باید بیشتر باشد، اشاره کرده است. سپس در اصل ۳ قانون اساسی به حقوق همه جانبه زن و مرد اشاره شده و ایجاد امنیت قضایی عادلانه که برای همه گفته شده؛ اما اینجا چون زن و مرد را در بخش عدل آورده، می‌توان گفت که اشاره خاص کرده است. همچنین اصل ۱۱۰ که می‌توان گفت، خانواده محوری را بیان می‌کند و اصل ۲۰ نیز تقریباً شبیه به اصل ۳ است که به رعایت حقوق پرداخته است. اصل ۲۱ هم به حقوق زنان اشاره کرده. پس تا اینجا می توان گفت که معاونت امور زنان یک جایگاه جدی دارد که در قانون اساسی راجع به معاونت صحبت شده؛ درواقع می‌توانیم بگوییم جایگاه حاشیه‌ای یا دم‌دستی‌ای نیست.
حسینی ناظر به برنامه پنجم توسعه گفت: یکی از قوانین دیگری که به غیر از قانون اساسی وجود دارد؛ برنامه پنج ساله‌ی پنجم توسعه است، که در آن یک مقدار واضح‌تر به این بحث اشاره شده. در اینجا یک سری توضیحات کلی آورده شده؛ اما به هر حال نمی‌توانیم بگوییم که این یک قانون کلی است و تنها برای ۵ سال تصویب شده بوده؛ این قانون هم می‌تواند یک مقدار مسئله را برای ما شفاف‌تر کند و حداقل می‌تواند در آن بازه زمانی وظایف معاونین زنان را برای ما مشخص کند.
وی معاونت زنان را فرانهادی نامید و گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم فقط یک جا هست که مختص به این مسائل است و فقط معاونت می‌تواند در این حوزه کار کند. اتفاقاً به نهادهای دیگر بسیار مربوط است. برای مثال اگر بخواهد مسئله ازدواج و یا مسئله عفاف و حجاب را پیگیری کند، به وزارتخانه های دیگری هم مربوط می شود و سیاست‌های وزارتخانه‌های دیگر هم می‌تواند در موضوعات و مسائل این معاونت اثرگذار باشد. البته که این ارتباط بین همه معاونت‌ها وجود دارد اما در خصوص مسائل معاونت زنان این ارتباط واضح‌تر و مستقیم‌تر است زیرا اساساً معاونت زنان یک موضوع محتوایی است.
مسئول خواهران اسبق دفتر تحکیم وحدت در رابطه با بودجه معاونت زنان اظهار کرد: بنده بودجه معاونت ها را بررسی کردم؛ بودجه معاونت زنان بسیار پایین است. بودجه آن در سال ۹۹ حدود ۲۵ میلیارد و در سال ۱۴۰۰، ۳۳ میلیارد تعیین شده که البته این مقدار در سال‌های مختلف متغیر است. یک مجموعه اگر بخواهد اجرایی باشد به طور طبیعی نیاز به بودجه زیادی دارد؛ هم بودجه و هم ساختار بزرگتری نیاز دارد. هنگامی که شما یک وزارتخانه را بررسی کنید؛ وقتی وزارت به سمت اجرا می‌رود به طبع آن، نیروهای بیشتری هم نیاز پیدا می‌کند. بنده با درست یا غلط بودن این مسئله کاری ندارم اما این اطلاعات ما را به سمت این می‌برد که این معاونت ستادی است.
حسینی به معایب کار ستادی اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم فقط کار ستادی در معاونت انجام دهیم کارهایی که روی زمین مانده بسیار کند پیش خواهند رفت و مدام ما را درگیر پیگیری مسائل می‌کند اما می‌توانیم بگوییم که معاونت باید اصل را بر ستادی بودن بگذارد اما در کنار آن اجرا هم داشته باشد.
وی افزود: به نظر بنده آنقدر گفتمان انقلاب اسلامی در این حوزه ضعیف است که ما انجام کار را در هر قالبی ببینیم خوشحال می‌شویم و فرقی نمی‌کند که ستادی باشد یا اجرایی؛ فقط کار انجام شود!
این فعال حوزه زنان به تاریخچه معاونت اشاره کرد و گفت: در ابتدای امر که معاونت تشکیل شد خانم شهلا حبیبی در دولت آقای هاشمی بودند. سپس خانم زهرا شجاعی در دولت اصلاحات بودند. در دوره آقای احمدی نژاد ما تقریبا چهار نفر را داریم؛ که ابتدا خانم نسرین سلطانخواه تا چند ماهی حضور داشتند. بعد از ایشان خانم نوری و بعد از اینکه دوره ایشان تمام می‌شود، معاونت چند ماهی مسئول نداشته و سپس خانم زهرا سجادی سرپرست معاونت می‌شوند و بعد از ایشان خانم مریم مجتهدزاده می‌آیند. در دولت آقای روحانی ابتدا خانم شهیندخت ملاوردی و در دوره دوم نیز خانم معصومه ابتکار بودند.
حسینی پبرامون زمان انتخاب معاونت زنان در دولت ها اظهار کرد: تقریباً بین ۲ تا ۵ ماه بین شروع دولت و انتخاب معاونت امور زنان بوده و این فاصله زمانی بسیار زیاد است. اگر این دولت هم بخواهد این فضا را پیش ببرد و همچون دوره های گذشته ادامه بدهد اتفاق مطلوبی نیست. ما هشت سال را پشت سر گذاشتیم که در فضای زنان و خانواده کار شده است اما کار در جهت دیگری انجام شده و خود این اتفاق ضرر محسوب می‌شود.
وی تاکید کرد: در حوزه زنان بسیار کار عقب افتاده داریم و در این فضا چرا باید این فرصت را از دست بدهیم اگر رئیس جمهوری داریم که واقعاً دغدغه حوزه زنان را دارد؟
این فعال حوزه زنان در خصوص تغییرات ساختاری این معاونت در طی سال های گذشته تصریح کرد: این بخش در دوره آقای هاشمی دفتر امور زنان بوده که سمت مشاوره را داشتند. بعد از آن در دولت اصلاحات تبدیل به مرکز مشارکت زنان شد که البته سمت تغییر نمی کند اما اسم و طبیعتاً حیطه کاری تغییر می‌کند و بعد از آن در چند ماه آخر دوره احمدی نژاد، این بخش به معاونت امور زنان و خانواده تغییر کرد که تبدیل مشاوره به معاونت یک اتفاق خوب بوده است اما باید ببینیم که این تغییر اسم آیا رویکرد آن دولت را نسبت به فضا نشان می‌دهد و همچنین آیا این تغییر اسم صرفاً تغییر اسم بوده یا تغییر در ساختار داخلی و وظایف هم به شمار می‌رود؟
وی به برخی از این تغییرات اشاره کرد و گفت: عدالت جنسیتی که الان در صفحه معاونت خانم ابتکار هست به تازگی به وظایف این معاونت اضافه شده و در گذشته چنین چیزی نبوده است. مقصودم این است که فضا بسیار مشوش بوده و تغییرات زیادی اتفاق افتاده است. شاید راهکاری باشد که به این فضا ثبات دهد و بتوانیم بگوییم که یک ساختار و یک هدف مشخص برای معاونت زنان وجود دارد.
وی افزود: هر کس که سر کار می‌آید به همراهش یک دیدگاه جدید روی کار می‌آید. شاید بتوان همین مسئله ثبات را به عنوان یک مطالبه در نظر گرفت. اگر منع قانونی برای این قبیل فضاها وجود نداشته و اگر فرصتی باشد، به معاونت و یا اگر امکانش باشد به بخش دیگری بسپارند که در این مسئله پژوهش کنند و بتوانند به یک ساختار منظم، با اهدافی مشخص در معاونت زنان دست پیدا کنند تا در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری تا این حد در آن تغییر نبینیم.
حسینی در خصوص معاونت زنان دولت احمدی نژاد تصریح کرد: دوره آقای احمدی نژاد، همین که ما می‌گوییم چهار نفر در این دوره تغییر می‌کند بدین معنی است که اساساً یا شناخت درستی نسبت به این افراد نبوده، انتخاب شدند و بعد از آن مشخص می‌شود که مناسب این جایگاه نیستند یا نمی‌دانستند چه کسی را انتخاب کنند و صرفاً برای اینکه این جایگاه خالی نماند یک شخص را انتخاب می‌کردند. . اما آیا این افرادی که انتخاب شده بودند، مناسب معاونت امور زنان بودند؟ نکته کلی‌ای که از این افراد می‌توان دریافت این است که واقعا دید کامل و درستی نسبت به حوزه زنان نداشتند. اما در این دوره اتفاقات مثبتی هم رخ داده مثل پیگیری مسئله زنان سرپرست خانوار، بیمه زنان خانه دار و مرخصی زایمان زنان کارمند.
وی به بررسی معاونت زنان دولت روحانی پرداخت و گفت: در دولت آقای روحانی یک انسجام بیشتری از این جهت می‌بینیم که دو شخص از ابتدا تا انتهای دوره خود بودند. در مورد خانم شهیندخت مولاوردی و ابتکار هم نمی‌توان گفت که کارشناس بودند؛ اما شمای کلی که ما در ذهنمان هست این است که این افراد حداقل چندان از فضای زنان دور نبودند.
حسینی تاکید کرد: شما این موضوع را با شرایط فعلی جامعه در نظر بگیرید. اگر بخواهد همان اتفاقی که در دولت آقای احمدی‌نژاد افتاده و افراد دور از حوزه زنان انتخاب شدند در این دولت هم چنین اتفاقی بیفتد، به دلیل اینکه فضای جامعه در حال حاضر حساس‌تر هست نسبت به موضوع زنان، حتی یک اظهار نظر پرت هم موجب می‌شود که جامعه واکنش بسیار شدید داشته باشد و یک فاجعه چندین برابر بدتر از دوره‌های قبل اتفاق بیفتد. پس این خود می‌تواند یکی از شاخص‌ها باشد.
ادوار تحکیم در خصوص شاخص های معاون امور زنان گفت: نمی گوییم شخص حتما باید متخصص باشد. اگر بخواهیم به طور نسبی افراد را در نظر بگیریم، شخصی که از نظر کارشناسی بسیار خوب باشد اما مدیریت ضعیفی داشته باشد با شخصی که تا حدودی با این فضا آشنا هست اما تخصص جدی ندارد ولی می تواند مدیریت خوبی انجام بدهد؛ گزینه دوم بهتر است. اما حداقل مورد نیاز این است که شخص یک درک از فضای حوزه زنان داشته باشد؛ خطوط قرمز و چارچوب ها را بشناسد و با ادبیات صحبت در این فضا آشنا باشد.
حسینی پیرامون معاونت زنان در دولت روحانی عنوان کرد: اگر بخواهیم دولت آقای روحانی را بررسی کنیم؛ بعضی از افراد نسبت به این دولت و معاونت معتقدند که کار نکرده است. اما به نظر بنده این معاونت اتفاقاً کارکرده اما کارهایشان در جهت دیگری بوده و این موجب شده که تأثیری به حال زنان جامعه ما نداشته باشد.
وی افزود: برای مثال شاخص عدالت جنسیتی تدوین شد اما این شاخص‌ها مورد قبول ما نیست؛ زیرا این شاخص‌ها اغلب بر اساس دیدگاه‌های غربی نوشته شده و یا اینکه حضور زنان در مناصب سیاسی را پیگیری کردند و آقای روحانی گزارش آن را دادند. از پروژه های بزرگی که آنها پیگیری کردند، "گفتگوی ملی خانواده" بود. این طرح با انجمن جامعه شناسی ایران انجام شده بود. قصد ورود به این موضوع را ندارم از این جهت که طرح خاصی است. اساسا این طرح بسیار مبهم بود اما بودجه بسیار زیادی برای آن اختصاص داده شد و به شخصه فکر می‌کنم عمل جالبی اتفاق افتاد و به نظرم جای بررسی دارد. این مطلب از این جهت بود که بگویم نمی‌توان گفت این معاونت بیکار بوده، کار انجام داده اما کارهایشان چندان به حال مردم عادی جامعه ما تاثیر نداشته و دردی از آنها درمان نکرده است.
این فعال حوزه زنان در خصوص شفافیت در معاونت اموز زنان تصریح کرد: اگر شما سایت معاونت را زیر و رو کنید، باز هم چیز چندانی دستگیرتان نمی‌شود. برای مثال خبر قرار داده شده که با یک فرد خارجی جلسه برگزار شده اما هیچ اطلاعی از مطالب مطرح شده در جلسه پیدا نمی‌کنید و فقط موضوع کلی جلسه قرار داده شده است. این هم ایراد دیگر بود و تاکید می‌کنم اینها خودشان می‌توانند شاخص باشند؛ شاخص برای اینکه بررسی کنیم معاونت جدید آیا دارد صحیح عمل می‌کند یا خیر.
حسینی به دور بودن معاونت زنان با فضای جامعه اشاره کرد و گفت: در دولت آقای روحانی عدم ارتباط معاونت با فضای جامعه است. آنها ارتباطشان فقط با یک بخش از جامعه بود که به خودشان نزدیک بودند؛ برای مثال بخشی از جامعه نخبگانی. می‌توانم بگویم که تاکنون اتفاق نیفتاده که خانم مولاوردی در یک برنامه دانشجوی حضور داشته باشند. مگر یکی دو مورد که یا گزارشی از آن بیرون نیامد و یا برنامه ای بود که طرف تشکل‌های همسو بوده و برنامه چالشی نبود.
وی یکی از شاخصه های معاونت زنان را اسلامی بودن آن معرفی کرد و گفت: یکی از شاخصه هایی که این معاونت نداشت و می‌توان در معاونت های آینده در نظر گرفت، پایبندی محکم به رویکرد اسلامی است و یک مورد دیگری که باید در نظر گرفته شود، شناخت واقعی شخص از جامعه است. این مورد آخر را ما مشاهده می‌کنیم که هر دو معاونت ایراد دارد. به عبارت دیگر یک معاونت از این سر بام و یک معاونت دیگر از طرف دیگر بام افتاده؛ اینها نقد کلی بود که بنده تلاش کردم وارد جزئیات نشوم و مواردی که از همه مهمتر بود را بیان کردم.
گزارش از مهدیه دهقان
