به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ این روزها و همزمان با جشن بیستمسن سالگرد تشکیل پیمان شانگهای،خبر عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای در صدر اخبار رسانه های جهان قرار گرفت، خبری خوشحال کننده در بلبشوس اقتصادی به جای مانده از تفکر شکست خورده غربگرا که کشور را در بن بست برجام، تحریم و FATF قرار داده و هیچ راه حلی جز همراهی با غرب پیشنهاد نمی داد. دولت سیزدهم اما در راستای راهبرد دیپلماتیک خود که نگاه به همسایه و شرق را در اولویت قرار داده است در اولین سفر رسمی خارجی رئیسی به تاجیکستان ایران را به عضویت رسمی این پیمان بین المللی درآورد، در این گزارش ابعاد مختلف این پیمان را بررسی می کنیم.
تاریخچه
سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد.
مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و بعد از آن نیز بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان مذکور ملحق شدند. هند و پاکستان نیز از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند. بنابراین در حال حاضر سازمان همکاری شانگهای دارای هشت عضو دائم، یعنی کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند .
کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای مجموعا بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند که با مساحتی در حدود یک چهارم سطح خشکی‌های زمین و حدود نیمی از جمعیت جهان، دارای پتانسیل قوی برای ایجاد توازن قدرت در یک جهان چند قطبی هستند .
دروغ بزرگ FATF و خودتحریمی قرن
در سال ۱۳۹۴ رئیس جمهور چین به ایران آمده و بر سر همکاری راهبردی در عالی‌ترین سطح دو حکومت توافق شده است. اما حسن روحانی، هیات عالی و پرتعداد چینی را یک روز بیشتر میزبانی نکرده و مهم‌ترین سفر دیپلماتیک آن ایام را «یک روزه» جمع و جور می‌کند و پرونده تفاهم راهبردی با چین به بایگانی وزارت خارجه می‌رود.
این اما پایان ماجرا نبود. گویا غرب‌گرایان اصرار داشتند تا پیام روشنی به دوستان دوران تحریم بدهند: «شما فقط در دوره سختی به درد ما می‌خورید و اکنون دوره خوشی ماست!». حسن روحانی دقیقا روز بعد از بدرقه چینی‌ها، عازم اروپا است تا ماه عسل توافق را در پاریس و رم بگذارند. اما او به طرز تحقیرآمیزی از سوی ایتالیا و فرانسه مورد استقبال قرار می‌گیرد. در رم، زیر مجسمه امپراتور فاتح ایران در دوران اشکانی پذیرایی می‌شود و در الیزه هم با استقبالی خلاف عرف دیپلماتیک روبرو می‌شود.
ماجرا به همین جا ختم نشد، شرکت‌های اروپایی که در آستانه ورشکستگی بودند با حضور در بازار ایران توانستند خود را بازیابی کنند و رقبای چینی خود را با حمایت سیاسی دولت ایران از دور خارج کنند. داستان خداحافظی شرکت CNPC چین و جایگزینی آن با توتال از پروژه پارس جنوبی نماد کامل این روند بود که در نهایت نیز به شکل یک طرفه از سوی این شرکت لغو شد و توتال با مجموعه اطلاعات ذی‌قیمت از صنعت نفت و گاز کشور، ایران را ترک کرد.
پس از خروج آمریکا از برجام، دولت همچنان ترجیح داد تا همچنان در توافقی که دستاورد آن «تقریبا هیچ» بود باقی بماند. دولت روحانی به «سندروم استکهلم» مبتلا شده بود و عاشق زندان‌بان خود شده بود. به هیچ قیمتی حاضر نبود فرمان سیاست خارجی خود را از غرب به سمت شرق بچرخاند و پیام همکاری به خاور دور ارسال کند. برجام، نیمه جان شده و البته تحریم‌ها بازگشته است. دولت همچنان به غرب چشم دوخته و توجیه ثابتی برای فاصله گرفتن از شرق دارد: «تحریم و FATF».
هیچ چیز متناقض‌تر از این نیست که برای پیوستن به سازمانی چون شانگهای، که کارکرد آن همکاری‌های فرامنطقه‌ای است و پیگیری آن برای خنثی کردن تحریم از نان شب واجب‌تر است، توجیهاتی از جنس خود تحریم آورده شود. خلاصه استدلال دولت این بود: «من چون تحریم هستم، نمی‌توانم تحرم را خنثی کنم»! کشورهای عضو شانگهای و از جمله چین، با نحوه تعاملی که دولت روحانی با غرب در پیش گرفته بود، هیچگاه نمی‌توانستند خیال خود را از عضویت دائم ایران در این سازمان راحت ببینند و همواره نگاهی تردیدآمیز به این اتفاق داشتند. دولت ایران نیز البته نه تنها تلاشی برای رفع این ذهنیت نکرد، بلکه با بی‌عملی و اصرار خود بر برجام در کما رفته و دل خوش کردن به سراب «اینستکس» طرف شرقی را درباره قضاوت خود مطمئن میکرد.
تاکید عجیب اصلاح طلبان بر یک فریب
«حشمت الله فلاحت پیشه» نماینده حامی دولت روحانی در مجلس دهم در روزهای گذشته گفته بود: «کشورهای عضو شانگهای حاضر نیستند در مسائل ایران از جمله در بحث برجام و FATF خود را درگیر کنند».
فلاحت پیشه در ادامه گفته بود: «ایران برای پیوستن به این سازمان باید تنش زدایی در روابط خارجی را در پیش بگیرد».
همچنین روزنامه اعتماد- به مدیرمسئولی «الیاس حضرتی» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم- چندی پیش در مطلبی نوشته بود: «تحریم، مانع پیوستن به سازمان شانگهای است».
»احمد شیرزاد» از اعضای طیف تندرو اصلاح طلب و نماینده مجلس ششم که به دلیل اظهارات مغایر با منافع ملی، رئیس وقت مجلس لقب »صدای رادیو اسرائیل» را به او داده بود، پیش از این گفته بود:» عضویت ایران در شانگهای در گروی حل مشکل تحریم ها و FATF است«.
فرصت‌های اقتصادی
فرصت‌های پنهان پیمان شانگهای
بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که ایران اگر درست، دقیق و برنامه ریزی شده عمل کند می‌تواند از دستاوردهای اقتصادی پیمان شانگهای استفاده لازم را ببرد. چرا که به لحاظ اقتصادی اعضای سازمان شانگهای نزدیک به ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا را در اختیار دارند. از طرفی از بین قدرت‌های اتمی نیز چهار قدرت اتمی دنیا یعنی روسیه، چین، هند و پاکستان عضو این پیمان هستند. همچنین چین و روسیه به عنوان دو عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت نیز ستون‌های اصلی پیمان فوق محسوب می‌شوند، لذا همین مساله برای درک اینکه چرا سازمان همکاری شانگهای اهمیتی ورای یک سازمان امنیت منطقه‌ای دارد برای هر ناظری کافی است.
موانع اصلی در این پیمان
موانعی در راستای بهره برداری از این موفقیت وجود دارد که در این ارتباط می توان به تروریسم اقتصادی آمریکا و تحریم های این کشور علیه ایران ، خودداری برخی از کشورهای عضو از داشتن روابط اقتصادی گسترده با ایران از ترس تحریم های آمریکا ، عدم پیوستن ایران به FATF و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه این سازوکار ـ موضوعی که یکی از موانع جدی پیش روی ایران در عرصه تبادلات پولی و بانکی است، اشاره کرد .
در همین چارچوب برخی از کارشناسان معتقدند که می‌بایست در عرصه ی داخلی نیز در کنار اقداماتی چون مذاکرات وین برای احیای برجام و رفع تحریم ها ،تصمیمات هوشمندانه ای در راستای رفع این خودتحریمی اتخاذ شود تا هم روند عضویت ایران در این سازمان تسریع شود و هم ایران بهتر بتواند از این فرصت در راستای منافع اقتصادی و سیاسی خود استفاده کند .
واکنش ها به حضور ایران در پیمان شانگهای
پایان کدخدا محوری؟
علی خضریان نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در توئیتی نوشت:
سازمان شانگهای یک الگوی موفق جهت تامین منافع کشورها در نظم جدید جهانی،به جای نظام کدخدامحور آمریکایی است که با حفظ استقلال همه‌جانبه اعضا و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، ارتقای منافع مشترک را دنبال می‌کند و با اصول و اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز همخوانی دارد.
پیوستن ایران به شانگهای، هم برای ایران و هم برای این سازمان، منافع متعددی خواهد داشت و در کنار تقویت قدرت ایران در نظام بین‌الملل موجب تقویت نفوذ سازمان در مسایل مهم بین‌المللی می‌گردد و قطعا این رویداد منجر به تقویت نظم جدید در منازعه با نظم تک‌قطبی به رهبری آمریکا خواهد شد.
واکنش‌های توئیتری
گزارش از حمزه دستیار
خدا میدونه چقدر از مشکلات اقتصادی و ترورهایی که امریکا در ایران کردن به خاطر این اطلاعات بوده