به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ این روزها اهمیت و جایگاه اثرگذاری و تصمیم سازی فضای مجازی و رسانه ها بر کسی پوشیده نیست و این شأن قدرت سازی شبکه های اجتماعی روز به روز تقویت می شود، قدرت سازی به معنای قدرت بخشی، تحکیم اراده خود و اثرگذاری این رسانه هاست.
رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره از اهمیت این فضا سخن گفتند و البته همیشه به ضعف و عقب ماندگی در این حوزه اشاره کردند، خصوصا هنگامی که بحث ولنگاری در فضای مجازی را صریحا بیان کردند.
بیان مطالبی از ایشان از جمله «من به اندازه مسائل فرهنگی نگران نیستم.من به خاطر نگرانی‌های فرهنگی شب ها خواب به چشمم نمی آید. بلند می‌شوم و نگران هستم» و همچنین جمله معروف «اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتماً رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم» نشان از اهمیت جدی این حوزه برای ایشان دارد و صرفا جدیت این موضوع از سخنرانی اخیر جهاد تببیین نیست.
واکنش کاربران فضای‌مجازی به فرمان جهاد تبیین رهبری چه بود؟
بر این اساس، رصد ها از چهار بستر توییتر، اینستاگرام، خبر و تلگرام نشان می‌دهد، کنشگری کاربران شبکه‌های اجتماعی حول محور جهاد تبیین از اعتقاد به رویکرد راهگشایی این روش حکایت دارد. در واقع این روش غلبه گفتمانی و ضرورت اقدامات هوشمندانه و پرهیز از شتاب‌زدگی و مستدل گویی است.
فضای توییتر با ۵۰٫۸ هزار توییت، ۳۶٫۵ هزار ریتوییت و ۲۱۵٫۸ هزار لایک در زمینه فرمان صادره از سوی مقام معظم رهبری در حوزه تبیین کنشگری داشته است. این کنش‌ها در حوزه تایید ضرورت با بیشترین لایک و ریتوییت متعلق به حساب کاربردی دفتر رهبری انقلاب بوده و در حوزه فعالان، مربوط به محتوایی است که تبیین گری مبتنی بر اطلاعات کامه و دقیق را مورد اشاره قرار داده است.
کاربران اینستاگرام با ۹٫۶ هزار پست، ۱٫۶ میلیون لایک و ۷۴٫۲ هزار کامنت، موضوع جهاد تبیین را مورد توجه قرار داده‌اند. بیشترین بازدید نیز متعلق به صفحه دفتر Khamenei_ir بوده است.
۳۴٫۳ هزار پست در تلگرام و ۶۱٫۷ میلیون بازدید نتیجه چرخش فعالیت کاربران این بستر درباره ضرورت تبیین‌گری و روشنگری بوده که قالب‌های عکس نوشته و متن بیشتر گونه محتوای تولیدی این فضا بوده است. این موج در بستر خبر با تولید ۲۱٫۷ هزار خبر در خبرگزاری‌ها، پایگاه‌های خبری و روزنامه‌ها پیگیری شده است.
ماموریت های بر زمین مانده
۱۴ شهریور ماه سال ۱۳۹۴ رهبر معظم انقلاب اسلامی ۱۰ ماموریت مهم را به شورای عالی فضای مجازی ابلاغ کرده اند که بر زمین ماندن بسیاری از آنان به وضوح قابل ملاحظه است:
۱- انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی این شورا هستند، به‌منظور تحکیم جایگاه فراقوه‌ای و موقعیت‌محوری و کانونی شورای عالی و نیز انتقال وظایف آن شوراها به شورای عالی فضای مجازی.
۲- تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای عالی فضای مجازی در جهت تحقق تصمیمات آن شورا با وظایف: رصد وضعیت جاری فضای مجازی و پیش‌بینی و آینده‌نگری تحولات دراین فضا در سطح ملی و بین‌المللی، ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی میان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف ذی‌ربط در ابعاد علمی، فنی، اقتصادی، بازرگانی، حقوقی، انتظامی، امنیتی و دفاعی مرتبط با فضای مجازی و نظارت مستمر بر عملکرد دستگاه‌ها و بخش‌های ذی‌ربط در چارچوب مصوبات شورای عالی.
۳- ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرت‌های تأثیرگذار جهانی و برخورداری از ابتکار عمل و قدرت تعامل با دیگر کشورها در جهت شکل‌دهی به قواعد و قوانین مرتبط با فضای مجازی در عرصه جهانی با رویکرد اخلاق‌مدار و عادلانه.
۴- اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملاً پیشرفته و رقابتی خصوصاً با استفاده و ایجاد رشته‌های نوین دانشگاهی و تربیت سرمایه‌های انسانی متعهد، متخصص و کارآمد مورد نیاز در بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، محتوایی و خدماتی در تمامی ابعاد فضای مجازی به‌ویژه در برنامه ششم توسعه و برنامه‌ریزی سالانه کشور.
۵- تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن.
۶- اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه و مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان دراین عرصه.
۷- ترویج هنجارها، ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه و مقابله مؤثر با تهاجم همه‌جانبه فرهنگی و نیز ارتقای فرهنگ کاربری و سواد فضای مجازی جامعه.
۸- احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور و برنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب وکار مرتبط با فناوری‌های مجازی و بهره‌گیری از فرصت‌های اشتغال‌زایی ونیز رونق محتوا، خدمات و تجارت در این عرصه.
۹- توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی – ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و جلب مشارکت‌های مردمی و بکارگیری ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه.
۱۰- تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی.
شبکه ملی اطلاعات کاری که انجام نمی شود
رهبر انقلاب در روز ۱۷ اسفندماه سال ۹۰، در حکمی دستور به تاسیس شورای عالی فضای مجازی دادند و پس از آن نیز بارها بر لزوم ساماندهی این فضا و توجه به مزایا و معایب فضای مجازی خطاب به مسئولان و مردم، تاکید داشتند.
در آن زمان یکی از مهمترین وظایفی که برعهده شورای عالی فضای مجازی گذاشته شد پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات بود تا به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور و شبکه‌ای با مدیریت مستقل کاملاً داخلی، حفاظت شده نسبت به اینترنت و با امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری، کیفیت، امنیت و پایداری را برای آحاد مردم در فضای مجازی تضمین کند.
گلایه های چندین وچند باره رهبری
ایشان در ۲۲ خرداد ماه ۹۶ خطاب به مسئولان دولتی از عدم راه اندازی شبکه ملی اطلاعات گلایه کرده و بر بیان دلایل اجرای آن تأکید کردند: «یکی دیگر از چیزهایی که در مدیریت کشور - که بتوانید کشور را اداره کنید- تأثیر دارد، مسئله فضای مجازی است؛ فضای مجازی خیلی مهم است. در مسئله فضای مجازی، آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله شبکه ملی اطلاعات است. متأسفانه در این زمینه کوتاهی شده، کاری که باید انجام بگیرد، انجام نگرفته؛ این [طور] نمی‌شود. اینکه ما به‌عنوان اینکه نباید جلوی فضای مجازی را گرفت، در این زمینه‌ها کوتاهی کنیم، این مسئله‌ای را حل نمی‌کند و منطق درستی هم نیست.»
انتقاد از کوتاهی‌های انجام شده در شبکه ملی اطلاعات تا جایی پیش رفت که در آذرماه سال ۹۸ نیز رهبر انقلاب در نامه‌ای به حسن روحانی خواستار سرعت بخشیدن به اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات شد.
پس از اعلام این انتقادات از کوتاهی در پیشبرد اهداف شبکه ملی اطلاعات، شورای عالی فضای مجازی در آذرماه سال ۹۸ به وزارت ارتباطات ۳ هفته مهلت داد تا طرح تکمیلی شبکه ملی اطلاعات را بر مبنای آنچه که مدنظر اعضای این شورا است، ارائه کند.
پس از این ضرب‌الاجل، وزارت ارتباطات بالاخره طرح کلان شبکه ملی اطلاعات را دی ماه ۹۸ روی میز شورای عالی فضای مجازی گذاشت که البته این طرح کلان به تایید اعضا نرسید و مقرر شد برای بررسی دقیق‌تر کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی، آن را تکمیل و به شورای عالی، ارائه کند.
در نهایت اینکه اعضای شورای عالی فضای مجازی طی دو جلسه آخر این شورا در سال ۹۸ و قبل از شیوع ویروس کرونا، «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» و اهداف مربوط به آن را به بررسی گذاشته و مواردی از آن را تصویب کردند.
انتظارات رهبر انقلاب از تقویت فضای مجازی به حدی پررنگ است که ایشان در آغاز سال ۹۹ نیز بار دیگر بر لزوم قوت و برتری فضای مجازی به عنوان یکی از ابزارهای قوی شدن تاکید کردند.
سپس بعد از گذشت چند ماه از نامه‌ای که از سوی مقام معظم رهبری به رئیس جمهور وقت برای تسریع در روند پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات ارسال شده بود، رهبر انقلاب دوباره در دیدار با اعضای هیئت دولت قبل در بخشی از سخنانشان موضوع فضای مجازی را بسیار مهم خواندند و گفتند: «ما هم اهمیت فضای مجازی را و اینکه بخشی از زندگی مردم شده است، قبول داریم اما بحث ما در مورد فضای مجازی این است که این عرصه از خارج مدیریت و هدایت می‌شود و ما نمی‌توانیم مردم را بی پناه رها کنیم.»
20 مطالبه مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی
1. راه اندازی شبکه ملی اطلاعات (مهمترین مطالبه)
2. قوی شدن واقتدار در فضای مجازی
۳.مدیریت صحیح فضای مجازی
4. استقلال و عدم وابستگی به بیگانگان در فضای مجازی
5. حضور جریان سازو تأثیر گذار درفضای مجازی
6. تشکیل جبهه واحد ضد آمریکایی در فضای مجازی
7. تشکیل هیئت اندیشه ورز در فضای مجازی
8. تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی در فضای مجازی
9. مبارزه بافکر و الحاد و نفاق در فضای مجازی
10. برنامه ریزی برای رفع آسیب های فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان
11. توجه به امیدآفرینی در تولید محتوا برای فضای مجازی
12. مقابله باآرایش جنگی دشمنان درفضای مجازی
13. تامین امنیت فضای مجازی
14. رصد و مقابله هوشمندانه با تهاجمات فکری فرهنگی در فضای مجازی
15. تقویت وحدت در فضای مجازی
16. اهتمام به یافتن مخاطب واقعی در فضای مجازی
17. تربیت مبلغ های قلمی، سخنور و مبلغ حوزوی درفضای مجازی
18. پاسخگویی به شبهات در فضای مجازی
19. تولید و ترویج بازی های ایرانی در فضای مجازی
20. گسترش شرکت های دانش بنیان فناوری اطلاعات توسط معاونت علمی ریاست جمهوری
نتیجه گیری
به نظر می رسد به دلیل ضعف عملکردی سازمان های مسئول و بر زمین ماندن مطالبات و ماموریت های ابلاغی رهبر معظم انقلاب اسلامی که از الزامات قانونی و عقلانی مدیریت فضای مجازی در یک کشور است، ایشان با ابلاغ حکم جهاد تبیین به مردم و علی الخصوص جوانان می خواهند که این اتفاق مهم را از دریچه مردمی پیش برده و با بسیج مردمی کنشگران فضای مجازی ضعف ها و مسائل موجود را پوشش بدهند.
اما جوانان علاقمند به این موضوع به شدت باید توجه کنند که لازمه یک تبیین جهادی و عالمانه فهم و درک دقیق، صحیح و قابل اقناع است و این مهم پیش نیاز ضروری جهاد تبیین است.
مرحله بعدی تشکیل شبکه ها و تیم های قدرتمند، هماهنگ و چابک در فضای مجازی است، شبکه هایی برخط، مسلط به سواد رسانه ای و البته آماده به عملیات .
گزارش از حمزه دستیار
