به بهانه تصویب سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی/ کلید حل مشکل فرهنگی کشور مسئولیت سپاری به مردم است

به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ از جمله مهم ترین نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی است که وظیفه جریان دهی اساسی و کلان به فرهنگ کشور را بر عهده گرفته و باید ظرفیت های فرهنگی کشور را به فعلیت برساند. شورای عالی انقلاب فرهنگی چند سالی است که به لطف دولت های سابق، از نقش مهم و راهبردی خود فاصله گرفته و حتی با حذف جلسات خود، مسیر را برای کمرنگ تر شدن خود فراهم کرده بود. با توجه به آغاز دوره جدید این شورا و ورود عناصر تازه نفس و دغدغه مند به عرصه شورا با حکم مقام معظم رهبری، اصل تحول در شورا به عنوان یکی از مهم ترین وظایف اولیه شورا مورد تاکید قرار گرفت.اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به این وظیفه ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، به طراحی سند تحول این شورا پرداخته و روز سه شنبه، این سند را به تصویب داخلی رساندند.

اصول و قواعدی باید در ماهیت طرح تحولی شورا لحاظ شود

سند تحول شورا مشتمل بر سه فصل تحول در شورا، تحول در دبیرخانه شورا و زمینه‌ها و لوازم اجرایی شدن این سند است. قرار است این سند در روزهای آینده برای تایید نهایی خدمت مقام معظم رهبری ارسال شود. اگرچه که سند تحولی شورا اساسا در نسبت با خود شورا طراحی شده و معطوف به ساختار و قواعد داخلی تنظیم می شود اما طبیعتا همین ساختار، شاکله ای ایجاد می کند که با آن قرار است وظیفه راهبری فرهنگی در سطح جامعه را بر عهده داشته باشد.

لذا اصول و قواعدی باید در ماهیت و طرح تحولی شورا لحاظ شود که نتیجه آن بروز کارکرد مناسب و تحول در عملکرد شورا نیز باشد. یادداشت پیش رو با نظر به این پیش فرض که هرگونه تحول درونی در شورا باید در مسیر کارکرد صحیح شورا در تحول فرهنگی اجتماع طراحی شود، به یکی از مهم ترین اصول تحقق فرهنگ دینی در قامت جمهوری اسلامی می پردازد. برای بازیابی این نهاد اساسی در فرهنگ جمهوری اسلامی چند خطی در رابطه با خصوصیت های انقلاب اسلامی و فرهنگ خاص انقلاب نوشته خواهد شد.

انقلاب اسلامی از متن مردم جوشید و به طبقه اجتماعی خاصی مثل کارگران، بازاریان و ... محدود نشد. جوشیدن از متن مردم باعث شد که این انقلاب همواره به وسیله خود مردم مسیر خود را طی کند و عامل پایداری و باقی ماندن انقلاب نیز همین ارتباط وثیق با مردم است. موضوعی که بارها توسط مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.(4/9/1388)

البته انقلاب های دیگری نیز بوده اند که توسط مردم انجام شده است ولی دو تفاوت مهم با انقلاب اسلامی باعث شده است که الگوی مردمی بودن انقلاب اسلامی ایران ویژه و خاص، باقی بماند. اولین تفاوت این است که در عمده انقلاب ها، بعد از مدتی، نقش مردم در اداره کشور کمرنگ می شود و دوباره حکومت به همان شکل قبلی و یا شکل جدیدی که ساختار های حاکمیتی جدای از مردم کار می کند و برای مردم مسئولیتی در اداره جامعه قائل نیست. تفاوت دوم این است که شعارهای انقلاب اسلامی هیچ وقت خاموشی نمی پذیرد به همین دلیل همیشه جذاب است و به همین دلیل همیشه مردم برای تحقق آن ها در میدان حاضر هستند.

ولی شعار های انقلاب های دیگر که در واقع همان اهداف انقلاب است به این دلیل که از فطرت مردم نجوشیده است پس از مدتی مشخص می شود که مورد خواست اصلی جامعه نبود و مردم را سرخورده می کند و یا این که آن حکومت چون صلاحیت ندارد از شعار ها سو استفاده در جهت خودش می کند. (بیانیه گام دوم)

اصلی ترین کارکرد حکومت اسلامی هدایت مردم است

انقلاب اسلامی تنها نمونه ای است که هم در ایجاد و هم در بقا نیازمند حضور مردمی است و الا پایدار نخواهد ماند و از بین خواهد رفت زیرا اصلی ترین کارکرد حکومت اسلامی هدایت مردم است که بدون رشد و حضور خود مردم امکان پذیر نخواهد بود و هم چنین نظام حق جز به تقوا پیش نخواهد رفت. این مهم باید در ساختار سازی ها و نهاد سازی های ما و نوع و روش اداره ما از جمله اداره فرهنگی و راهبری فرهنگی همیشه مد نظر باشد.

متاسفانه جریان اصلی انقلاب در برخی مقاطع تاریخی و با تصمیماتی که خارج از هندسه معرفتی انقلاب اسلامی اتخاذ شد، به این سمت حرکت کرد که نقش مردم را تبعی دیده و صرفا به عنوان موضوع اعمال تصمیمات تلقی کند. با این نگاه، مردم نقش فعال خود را از دست داده و به عنوان بازیگران اصلی عرصه فرهنگ دیده نمی شوند. ساختار های حکومتی حجیم و بزرگ می شوند و ارتباط با مردم، در حد ارتباط متعارف ارباب رجوعی خلاصه می شود. در حالی که آرمان انقلاب، حرکت دادن انقلاب با دست مردم بود.

ثمره این نگاه ناقص به انقلاب اسلامی در برون داد برخی تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی و شاکله قبلی این شورا نیز قابل پیگیری است. یعنی به جای آن که مقوله فرهنگ را با ساخت آن از دل مردم پیگیری کنند و بتوانند نیرو های انقلاب را به سمت اهداف بسیج کنند، به نوشتن دستور‌العمل‌ها و سند هایی روی آوردند که در واقعیت فضای فرهنگی جامعه تاثیر خاصی نداشت. زیرا از دل مردم نجوشیده بود. ما در تاریخ انقلاب شاهد این هستیم که در هر کجا این حضور مردمی شکل نگرفت نظام به مشکل خورد و یا با هزینه های بسیار گزاف از آن مقطع رد شد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی اگر می خواهد کارکرد اصلی خویش را نسبت به فضای فرهنگی کشور انجام دهد و راهبری فرهنگ را به درستی انجام دهد باید توجه داشته باشد که در نقشه ترسیمی تمدنی مقام معظم رهبری باید خودش را جایابی کند که بر اساس بیانات ایشان یکی از مهم ترین نهاد هایی که بار فرهنگی و به عبارت ایشان حیات انقلاب اسلامی را در درون خود دارد سازمان بسیج است که باید از نگاه حداقلی و نظامی خارج شود و واقعا نقش فرهنگی خود را ایفا کند. همان طور که در ادامه خواهد آمد این سازمان برآمده از فرهنگ بسیج در میان مردم است و به عبارتی دخالت دادن مردم در حوزه اداره کشور و مسئولیت گرفتن نسبت به آن هاست.  

این رکن اساسی انقلاب که حیات انقلاب را در درون خود به دوش می کشد در حال حاضر بسیار نیاز دارد که در حوزه های اساسی انقلاب برای حل مشکلات اصلی وارد شود و مردم که صاحبان اصلی انقلاب هستند بتوانند با احساس مسئولیت نسبت به این موضوع به سراغ حل مشکلات بروند. توجه به فرهنگ بسیج و بسیج مردمی می تواند به عنوان یکی از اصول و ظرفیت های مردمی تحول کارکردی شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد توجه باشد.

به عبارتی می توان گفت فرهنگ بسیجی پذیرای آن نیروی نخبه و زبده ایست که زودتر از آحاد ملت بیدار شده و نقش خط شکنی را در همه مراحل به عهده دارد. آن نیروی فداکاری که به دلیل فهمی که نسبت به شرایط موجود کشور و احساس مسئولیتی که بر دوش خود حس می کند می تواند به عنوان علمدار سپاه پیشرفت کشور قدم بردارد.

کلید حل مشکل فرهنگی کشور مسئولیت سپاری به مردم است

نکته ی بسیار مهمی که تکرار آن لازم است این است که بسیج به هیچ دسته و جناح خاصی تعلق ندارد بلکه هر فرد و گروهی که بخواهد و یا احساس کند که برای پیشرفت کشور باید تلاش کند و تلاشی در مقابل دشمن داشته باشد بسیج جای اوست. چه پیر باشد چه جوان چه زن باشد چه مرد چه دانشجو باشد چه طلبه چه مهندس باشد چه کشاورز، پهنه ی بسیج به پهنای کشور است و این الگو اختصاص به نظام مبارک جمهوری اسلامی را دارد، نظامی که اعتقادات و رشد مردم در آن حرف اول را می زند و رهبر آن نه پیشرفت های علمی را معجزه ی انقلاب می داند بلکه جوانان مومنی که در این انقلاب شکل گرفته اند را معجزه ی اصلی این انقلاب می دانند.

بسیج آن ایده ی نویی است که ذهن های نخبگان را به خود جذب کند و اگر درست تبیین شود تمامی کسانی که می خواهند برای سربلندی کشورشان کار کنند را در خود جای می دهد و مختص به یک عده خاص نیست بلکه لشکر انقلاب است.  

مهم ترین مشخصه ی بسیج در نگاه مقام معظم رهبری این است که بسیج محل تحقق مردم سالاری دینی است یعنی فرهنگی است که به وسیله آن هر کس نقش خویش را در جمهوری اسلامی می یابد و اگر دو ویژگی مسئولیت پذیری و بصیرت را دارا باشد می تواند در این فضا نقش ایفا کند. به عبارتی بسیج جایگاه شایستگان و پیشروان ملت است که می خواهند جلو دار حرکت کشور به سمت پیشرفت باشند و به همین دلیل اکثریت جمعیت بسیج را جوانان تشکیل می دهند یعنی موتور محرک اصلی آن جوانان هستند، هر چند که بسیج در نگاه آرمانی باید بتواند جایگاه همه اقشار جامعه باشد زیرا هر کسی به قدر ظرفیت خویش و با توجه به ویژگی هایی که عرض شد بسیجی است.

شورای عالی انقلاب فرهنگی اگر می خواهد به تغییر فرهنگ در کشور کمک کند گرچه باید نقشه کلان انقلاب فرهنگی را داشته باشد ولی برای اجرایی شدن آن باید به بسیج شدن نیروها در آن جهت بسیار اهتمام بورزد. کلید حل مشکل فرهنگی کشور این است که مردم وارد صحنه شوند و به آن ها مسئولیت سپاری شود. اگر از نیروی نخبه کشور که بیشتر احساس مسئولیت می کند استفاده شود و او این احساس را داشته باشد که می تواند در این تغییر اثر گذار باشد و به آن ایمان بیاورد خودش به عنوان لوکوموتیو این قطار واگن ها را به دنبال خویش می کشاند و مسیر تحول با سرعت و عمق بیشتری رقم خواهد خورد.

ما حصل این نوشتار در توصیه به شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان عالی ترین نهاد در حوزه فرهنگ این است که:

1. از لحاظ سازمانی در نگاه مقام معظم رهبری از مهم ترین نهاد هایی که در زمینه فرهنگی کشور بسیار اثر گذار است و باید به آن توجه ویژه شود تا بتواند در تمام موضوعات تهدید را تبدیل به فرصت کند سازمان بسیج است. (در دیدار با بسیجیان 1398) هر چند نوع اثر گذاری در آن سازمان هم باز به صورت بالا به پایین نیست بلکه باید از دل جامعه ساخت.
2. نکته دوم این است که شورا در زمینه فرهنگ نقش پدری که همه امور را به خود نسبت داده و به فرزند خویش هیچ مسئولیتی در راستای رشدش را نمی دهد ندارد بلکه حقیقتا باید راهبری را به عهده داشته باشد یعنی با گسترش فرهنگ بسیجی که مبتنی بر حس مسئولیت پذیری و بصیرت انسان هاست به رشد فرهنگی جامعه کمک کند و نقش خود مردم در این زمینه را فعال کند.

گزارش از مجتبی قادری - دانشجو رشته علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)