به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ به نظر نمی رسد امروز بر کسی پوشیده باشد که مهمترین مسئلۀ حال حاضر روابط بین الملل، جنگی است که میان دو کشور همسایۀ واقع در شرق اروپا یعنی روسیه و اوکراین اتفاق افتاده و شاید مقداری بیش از حد هم طولانی شده است. می‌توان گفت که تأثیرات این جنگ، تنها در منطقۀ خاص خود نبوده و قطع به یقین بر اقصا نقاط جهان و به خصوص بر کل قارۀ اروپا سایه افکنده است. شاید کسی فکر نمی کرد که این جنگ عوارضی به این گستردگی داشته باشد؛ اما عیان است که افزایش قیمت نفت، گاز، گندم و سایر کالاهای استراتژیک و بالتبع تورم در کشورهای مختلف دنیا (از جمله در خود روسیه) همگی از آثار این جنگ هستند. اما آنچه سعی داریم در این نوشته به طور مختصر به آن بپردازیم، این مسئله است که جنگ جدید در عرصۀ بین‌المللی، چه تأثیری بر فضای سیاسی و امنیتی قارۀ اروپا- خصوصاً بر غرب این قاره و بالاخص در فرانسه- گذاشته و خواهد گذاشت؟
در ماه گذشتۀ میلادی انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه برگزار شد و مطابق پیش‌بینی‌ها، امانوئل مکرون- رئیس جمهور کنونی- و مارین لوپن- رهبر حزب راست افراطیِ جبهۀ ملی- به دور دوم این انتخابات راه یافتند. مطابق آنچه از نظرسنجی‌ها به دست می آمد، مکرون پیروز این انتخابات شد؛ ولی ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود.
برای تحلیل وقایع اخیر در جمهوری فرانسه، باید به اتفاقات سالهای اخیر در این کشور و هم چنین به طور ویژه به جنگ روسیه و اوکراین به عنوان عاملی مهم و تعیین‌کننده در اتفاقات آیندۀ نه چندان دور فرانسه توجه کنیم. البته پیش از آن باید نگاهی گذرا و بسیار مختصر به تحولات سیاسی فرانسه در گذشتۀ خود داشته باشیم. از مورد آخر شروع می کنیم. فرانسه کشوری است که امروزه با انقلاب بورژوایی و به اصطلاح انقلاب کبیر خود در جهان شناخته می‌شود. تقریباً می توان گفت که اکثر اندیشمندان اجتماعی و بالاخص آنهایی که در زمینۀ انقلابها به پژوهش می‌پردازند، معتقدند که فرانسه کشوری است انقلابی و در حال تحول؛ گویا یکی از بارزترین ویژگی‌های نظام سیاسی این کشور ناپایداری و همچنین خلق و خوی مردم آن این است که در بیشتر اوقات در حالت انقلاب زندگی کرده و مشغول تظاهرات در خیابانها، درگیری با پلیس، اشغال ادارات دولتی، دانشگاه‌ها، اماکن عمومی و... باشند.
هم چنین واقعیتی مسلم و غیرقابل انکار در مورد نظام سیاسی فرانسه، وجود دو جناح چپ و راست در این کشور است که می توان گفت در هیچ کجای دنیا نمونۀ مشابهی ندارد. با دانستن این مقدمات احتمالاً نتیجه می‌گیریم که رشد جنبشهای افراط گرا- به خصوص از نوع راست- در این کشور و هم چنین ارتباط آن با جنگ روسیه و اوکراین، اوضاع متفاوتی را به وجود خواهد آورد و تحولات این کشور را به سوژۀ جذابتری برای بررسی بدل می‌کند.
اما در مورد اتفاقات سالهای اخیر در این کشور نیز به نظر همین کافیست که بدانیم جنبش های ضددولتی- عمدتاً با پس‌زمینۀ چپگرا که مثال جلیقه زردها برای همۀ ما شناخته‌شده‌تر است- در سالهای اخیر (منظور، از زمانِ روی کار آمدن مکرون در سال 2017 است) رشد چشمگیری داشته و شهرهای بزرگ و کوچک این کشور را محل نزاع و درگیری کرده است. حجم تغییراتی که این جنبشها در گرایشهای سیاسی موجود در این کشور به وجود آورده اند، آنقدر وسیع بوده که حتی گرایش اکثریت طبقۀ کارگر به لوپن و سیاستهای رادیکالش بیشتر شده و مکرون با وعدۀ عوام فریبانۀ افزایش حقوق بازنشستگی پا به کارزار انتخابات گذاشته است.
باید به این نکته توجه کنیم که بر خلاف قاطبۀ رقابتهای انتخاباتی در سالهای گذشته، این بار رقابت میان چپ و راست نبود؛ بلکه دو نامزد از جناح راست با یکدیگر رقابت می‌کردند و جامعۀ سیاسی فرانسه این چنان درگیر این انتخابات شده است.
اگر بوریس جانسون در رقابت با رقیب سنتی و دیرینۀ خود یعنی حزب کارگر و جرمی کوربین- رهبر سابق آن- پیروز شد و دونالد ترامپ نیز در سال 2016 بر دموکراتها پیروز شد، این بار دو نامزد از یک جناح با یکدیگر به ستیز برخاسته اند؛ البته که ظهور افرادی مثل ترامپ و جانسون، خود مؤید ادعای ما مبنی بر رشد افراط‌گرایی در سپهر سیاسی کشورها و به خصوص کشورهای اروپایی است. فروپاشیدن ائتلاف های پارلمانی در ایتالیا و آلمان را نیز باید به روی کار آمدن ترامپ جوان (بوریس جانسون) اضافه کنیم. مسلم است که وجه مشترک این تحولات، رشد راست‌گرایی افراطی، ظهور پوپولیسم راست و گرایش به ضدجهانی شدن و ملی گرایی است.
و اما در رابطه با جنگ روسیه و اوکراین، می توان گفت که این جنگ باعث رشد گرایشهای راست افراطی در کشورهای اروپایی می شود. این جنگ را به طور خاص باید از این منظر نگاه کرد که چه تأثیری بر فضای سیاسی و به طور کلی جامعه شناسی سیاسی کشورهای اروپایی- به خصوص اروپای غربی- گذاشته و ارتباط آن با رشد افراط گراییِ راست چیست.
بر همگان مسلم است که روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به سختی توانست خود را از منجلاب کمونیسم رهانده و از بعد سیاسی و اقتصادی خود را بازسازی کند. روسیۀ پوتین البته کشوری خطرناک برای آمریکا و متحدان اروپاییش بوده و هست و به راه افتادن جنگ با اوکراین نیز شاید نقطۀ اوج نزاع قدرتهای این سو و آن سو باشد. و اما درگیری روسیه با اوکراین از همه بیشتر بر متحدان آمریکا در اروپا- و به طور مشخص بر فرانسه و آلمان- تأثیر گذارده و تا همین جا نیز بر این کشورها خسارات زیادِ اقتصادی وارد آورده است. جنبش راست افراطی فرانسه بیش از همه بر بعد اقتصادی و «نجات اقتصاد ملی» متمرکز شده و این ویژگی آن، در کنار فشارهای متعدد بر جمعیت مسلمان این کشور، پویشهای ضدمهاجرتی و وعده و وعیدهایی مبنی بر جلوگیری از مهاجرت و هم چنین تقویت هویت ملی و نژادی، از ویژگی های این جنبش و به تعبیری قویترین جنبش سالهای آتی سیاست در فرانسه است. شاید با خود بگوییم که شکست مجدد در انتخابات امسال همانند سال 2017 نشن از ضعف و عدم توانایی جبهۀ ملی و افراط گرایان برای جلب نظر و کسب رأی مردم باشد؛ اما نگاهی گذرا به آمارها نیز نشان می دهد که رشد رأی این جنبش در هر دو دور انتخابات امسال، حاکی از افزایش اقبال مردم به این جنبش و پیروزی های آتی در آیندۀ سیاسی فرانسه خواهد بود.
گزارش از محمدامین ترابی – دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه تهران
