به گزارش سرویس باشگاه نشریات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ نشریات یکی از اصلی‌ترین راههای شنیدن شدن صدای دانشجویان در فضای نخبگانی و بستری برای مطالبه‌گری و بیان دغدغه‌ها هستند. همه‌گیری کرونا و مجازی شدن تحصیل و به تبع آن فاصله گرفتن خانواده بزرگ دانشگاه از هم، به کم رمق شدن نشریات دانشگاهی انجامید. اکنون و با حضوری شدن دوباره دانشگاه‌ها در ماه‌های اخیر، احساس نیاز به نقش آفرینی دوباره نشریات به طور جدی دیده می‌شود. در همین راستا و به منظور یافتن راهکارهایی در جهت رونق‌بخشیدن به فعالیت نشریات، به سراغ آقای علی خانمحمدی یکی از فعالین سابق نشریات دانشجویی و مسئول خانه نشریات دانشگاه علامه طباطبائی(ره) رفته و به گفت‌وگو با ایشان پرداخته‌ایم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
گفته می‌شود گه یکی از ویژگی‌های نشریات خوب و قوی، داشتن تیم قوی . پرتلاش است. این تیم سازی در نشریات باید به چه صورتی ایجاد و یا تقویت شود؟
بحث تشکیل گروه فقط منوط به فعالیت‌های نشریات نیست و تقریبا تمام فعالیت‌های داوطلبانه و فرهنگی نیازمند داشتن یک گروه قوی هستند، اما گروه‌سازی برای فعالیت‌های نشریات دانشجویی با گروه‌سازی در باقی فعالیت‌های داوطلبانه تفاوت‌هایی دارد. اصلی ترین تفاوتش این است که کار با قلم و نوشتار ترکیبی از مهارت‌ها و هنرها است. مهارت‌هایی همچون توانایی انجام کار گروهی و نحوه نگارش در نشریه و هنرهایی که براساس تجربه افراد در نشریات رشد می‌کند. دومین مسئله در رابطه با نشریات، شروع کار با هسته‌های کوچک و در ادامه تبدیل شدن به گروه‌های متوسط و در نهایت گروه‌های بزرگ است. تفاوت بعدی فعالیت‌های نشریاتی با سایر فعالیت‌های فرهنگی، در نوع انتشار و نمود بیرونی آن‌ها است. شما از اولین روزنامه‌های کشور هم اگر ببینید، ابتدا از شب‌نامه‌ها و نوشته‌های کوچک شروع کردند و رفته رفته تبدیل به روزنامه‌های بزرگ شدند. پس ما در نشریات دانشجویی با یک فعالیت داوطلبانه فرهنگی اجتماعی گروهی مواجه هستیم که روی مهارت‌های اولیه و اساسی تکیه می‌کند و عملا گروه‌هایی که در نشریات فعالیت می‌کنند در حال رشد و ارتقای مهارت‌ها و هنرهایشان هستند.
گروه‌های نشریاتی که افراد دارای هنر-مهارت مثل صفحه‌آرایی و ویراستاری را جذب می‌کنند امکان پیشرفت و ارتقای بیشتر و سریع‌تری را پیدا می‌کنند. در بحث مدیریت نشریات هم مهارت‌های انجام کار گروهی و هم تجربه به افراد کمک شایانی می‌کند و باید این مهارت به فعالان نشریات دانشجویی آموزش داده شود. یکی از راههای مناسب برای یادگیری، شرکت در دوره‌های آموزشی بالاخص دوره آموزش روزنامه‌نگاری در نشریات دانشجویی است که از سوی دانشگاه‌ها برگزار می‌شود؛ ولی متاسفانه ساعت‌هایی که برای آموزش مدیریت در نشریات در نظر گرفته شده خیلی کم است. الحمدلله در ادوار گذشته خانه نشریات دانشگاه علامه طباطبایی(ره) و همچنین در دوره‌ای که بنده مسئولیت داشتم ساعت کارگاه مدیریت در نشریات را بیشتر از میزان مصوب آن و از افراد باتجربه برای تدریس این کار دعوت کردیم.
به نظرم برگزاری جلسات انتقال تجربه حتی سالی یک بار در دانشگاه‌ها امکان الگوبرداری دانشجویان از نحوه مدیریت نشریات موفق را داشته باشند، راهگشا خواهد بود. البته معاونت فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این برنامه انتقال تجربه را برای کمک به دانشگاه‌های کم برخودار فرهنگی برخط و حضوری می‌تواند برگزار کند. این برنامه باید با انتقال تجربه‌های نشریات تقدیر شده ادوار مختلف جشنواره تیتر صورت گیرد. این امر به افزایش سطح مهارت‌ها و هنرهای فعالین نشریات دانشجویی تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
باتوجه به دو سال دوری دانشجویان از فضای پویای دانشگاه به واسطه شیوع کرونا و ضربه‌ای که این شرایط به نشریات دانشجویی هم زد، چطور می‌شود سطح کیفی نشریات را مخصوصا از نظر محتوایی افزایش دهیم؟
در مورد آسیب‌هایی که شیوع کرونا بر پیکره فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی وارد کرد طبیعتاً کارهای تحقیقی و علمی زیادی توسط جامعه شناسان و منتقدان سیاست‌های فرهنگی انجام شده ولی در عرصه تجربه‌نگاری یک کارشناس در دوره پسا کرونا و پس از دوران دانشجویی کارهای زیادی را نمی‌بینیم. بله در دوران کرونایی، فعالیت‌های حضوری ما کمرنگ شد، روابط انسانی و چهره به چهره میان افراد که در گروه‌ها اتفاق می‌افتاد مخصوصا در سال اول کمرنگ شد و در سال دوم بهتر شد، اما میزان انتشار نشریات علی‌الخصوص در سال دوم شیوع کرونا حداقل در دانشگاه علامه طباطبایی(ره) افزایش چشمگیری داشت. این مسئله نشان می‌دهد که بدنه تشکل‌های دانشجویی سعی کردند در دوران کرونایی هم خودشان را با شرایط وفق دهند و کارشان را انجام دهند.
البته در سال ۱۴۰۰ ما سقوط تعداد انتشار را در نشریات داشتیم که ناشی از صدمات تغییرات ناگهانی شرایط است. طبیعتا ما هرسال ورودی‌های جدید و فعالین نشریاتی جدید داریم و افرادی هم فارغ التحصیل و از این چرخه خارج می‌شوند. با توجه به این شرایط ما آسیب‌هایی را تجربه می‌کنیم، اما از سوی دیگر ما شاهد موجی از نشریات الکترونیکی بودیم که بعضا ساختارهای کافی برای دیده شدن نداشتند و چگونگی دیده شدن برای فعالین نشریات در این سنوات تبدیل به چالش جدی شده‌است. ما در این شرایط که هنوز هم کم و بیش ادامه دارد چند راهکار داریم که بخشی از این راهکارها در این مدت اجرا شد و برخی هم به واسطه سیاست‌های برخی از مدیران اجرا نشد.
راه حل اولی که تعقیب شد این بود که نشریات باید هویت مستقلی داشته باشند؛ متاسفانه باوجود این‌که آیین‌نامه‌ای مستقل در حوزه نشریات دانشجویی و در برخی از دانشگاه‌ها واحدی را برای نشریات دانشجویی وجود دارد. اما چالش‌های دیدمانی با برخی از مسئولین دانشگاه داریم که به نشریات دانشجویی به عنوان بخشی جدا نگاه نمی‌کنند و نشریات تشکلی ادامه‌ای از فعالیت‌های تشکلی و نشریات انجمنی ادامه‌ای از فعالیت‌های انجمنی می‌‌دانند. مسئله عدم استقلال و هویت‌بخشی نشریات مسئله‌ای بود که متاسفانه امسال بر روند تخصیص بودجه به نشریات دانشجویی اثر گذاشت. راه حل دوم این است که فضای نشریات دانشجویی فضایی گروهی است و بعضی از نشریات در حوزه تولیدات رسانه‌ای بسیار قوی عمل می‌کنند.
اگر بستری برای استمرار این جنس از فعالیتها فراهم کنیم بخشی از مشکلات حل می‌شود. در همین راستا، نشریه لوگوس به عنوان اولین نشریه استارآپی دانشگاهی کشور در مرکز رشد دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی (ره) مستقر شد و ان‌شاءالله کارهای رونمایی رسمی این نشریه در شهریورماه انجام می‌شود.
سومین راه حل که متاسفانه مورد بی توجهی قرار گرفت، داوری ماهیانه نشریات در درون دانشگاه بود که آثار مثبت بسیار زیادی به همراه داشت و بستری برای ارزیابی نشریات بود. امیدوارم که وزارت علوم یک درگاه متمرکز شبیه به وزارت بهداشت برای تمام نشریات خودش فراهم کند. این درگاه می‌تواند در ارزیابی، داوری و دسته‌بندی آن‌ها بسیار موثر باشد و با همین بستر جشنواره‌های مختلف برگزار گردد. این مسابقات در افزایش کیفیت نشریات بسیار اثرگذار خواهد بود و در این راستا می‌تواند از خانه نشریات دانشگاه‌ها هم کمک بگیرند. متاسفانه بودجه نشریات دانشگاه‌ها ثابت و مشخص نیست و تمام مسابقات در سطح دانشگاه به صورت پراکنده برگزار می‌شود اما وزارت علوم می‌تواند از طریق درگاه مشترک می‌تواند به برگزاری چندین سطح از مسابقات ادامه‌دار و منسجم اقدام کند.
نشریات دانشگاهی به عنوان بستر بیان دغدغه‌های دانشجویان در مسائل مختلف، چطور می‌تواند جریان‌ساز شود و مخاطبانش را باخود همراه کند؟
نشریات دانشجویی مطمئناً می‌توانند بستری برای بیان دغدغه مخاطبین و همچنین جریان‌ساز باشند. در حوزه نشریات علمی و هم در حوزه نشریات تشکلی ما شاهد نگارش متن‌ها و مقالاتی بودیم که بسیار اثرگذار بودند. نکته‌ای بسیار مهم این است‌که قدیمی‌ترین و موثرترین بستر فعالیت‌های دانشجویی، نشریات دانشگاهی هستند. از طرفی، باید توجه کنیم که این اثرگذاری می‌تواند در جهت مثبت باشد و هم در جهت منفی باشد.
در بعضی از دانشگاه‌ها به اشتباه، برگزاری باشگاه نشریات که بستری مناسب برای نشریات علمی برای استخراج متون و منابع اصلی و بحث پیرامون آن‌ها است را به انجمن‌ها سپردند؛ در صورتی که در هیچ کدام از دانشگاه‌های دنیا این اتفاق نمی‌افتد و این مسئولیت باید برعهده نشریات دانشجویی یا گروه آموزشی است.
به عنوان سوال آخر، باتوجه به تجربیات و سوابقی که در حوزه نشریات دارید به نظر شما چه کارهایی به بهتر دیده شدن نشریات کمک می‌کند؟
در دوره‌ای که در خدمت نشریات دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی و همچنین در دوره‌‌ی دانشجویی که جزو فعالین نشریاتی بودم همیشه فعالان نشریات دانشجویی با مشکل خلاء درگاه مشترک در وزارت علوم و نمایش و دسته‌بندی نشریات چه در سطح وزارتی و چه در سطح دانشگاهی مواجه بودند. این مسئله بسیار ضروری است و دانشگاه‌ها باید با ایجاد بستری مناسب به انجام این کار اقدام کنند و در دیده شدن نشریات بسیار اثرگذار خواهد بود. همچنین چالش‌های حوزه انتشار و چاپ و حتی فروش نشریات دانشجویی که نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت از طرف دانشگاه‌ها و وزارتخانه است.
ما خدا رو شکر امسال توانستیم با همکاری رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (ره) (عطنا) پوشش خبری برای یادداشت‌ها و مطالب برتر نشریات دانشجویی ایجاد کنیم؛ طبیعتاً خبرگزاری‌ها چه آن‌ها که در دانشگاه‌ها مستقر هستند و چه خبرگزاری‌های بیرون دانشگاه اگر با نشریات ارتباط بگیرند و محتواهای خوب و قوی دانشجویان در نشریات را پوشش دهند کمک بزرگی به خانواده نشریات دانشجویی می‌کنند. همچنین اگر محلی برای توزیع مناسب نشریات در سطح دانشگاه برای نشریات در نظر گرفته شود در دیده شدن نشریات اثر بسیار زیادی خواهد گذاشت. مساعدت و همکاری معاونت‌ها و مدیریت فرهنگی اجتماعی دانشگاه‌ها در گسترش بسترهای مختلف انتشار نشریات خیلی تعیین‌کننده است.
مصاحبه از زهرا پلویی
