به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در روزهای اخیر شاهد برگزاری میزگرد و مناظره های مختلف باحضور شخصیت های سیاسی، علمی، دانشگاهی و... در صداوسیما بودیم. آمارها نشان می دهد مردم و مخاطبان این روزهای تلویزیون ایران از تغییر در روند صداوسیما برای حرکت به سمت ایجاد میزهای گفتگو استقبال کردند. مخاطبان اما تاکید داشتند که این تغییر تنها به چند روز اخیر اختصاص داده نشود و برای موضوعات دیگر نیز ادامه دار باشد.
از برنامه گفتگو ویژه خبری از شبکه 2 تا برنامه جهان آرا در شبکه افق و برنامه شیوه در شبکه 4 همه این روزها تلاش کردند که در میزگردها و مناظراتی باحضور کارشناسان درباره وضعیت این روزهای کشور به بحث و گفتگو بپردازند. از این رو در به بررسی میزگرد برنامه شیوه با حضور شهریار زرشناس و بیژن عبدالکریمی از اساتید دانشگاه با موضوع آینده ایران با تکیه بر مسائل اخیر می پردازیم که در ادامه مشروحی از این میزگرد را میخوانید:
آنچه در خیابانهای ما میگذرد یک نوع گفتگو است
ابتدا بیژن عبدالکریمی با بیان قصد خود از شرکت در این گفتگو، بیان کرد: قصد من از این گفت‌وگو کمک به جبهه انقلاب است. مادر مورد آینده ایران که صحبت می کنیم ابعاد مسئله بسیار وسیع و پیچیده است،طرح بحث من معروف است به نیروهای گفتمان انقلاب اسلامی اعتقاد داریم که نیروهای انقلاب تاثیرگذارترین نیروهای جامعه جمعیت یا جبهه انقلاب است چرا که آینده کشور به گفتمان انقلاب اسلامی و نیروهای آن ارتباط دارد البته یک گفتمان و تفکر انتقادی بحث من به جهت تخریب نیست بلکه در جهت کمک به این حوزه است من معتقدم که ما به گفتمان انقلاب مدیونیم نیروهای انقلاب مرزهای کشور واحد کردند در عرصه بین‌المللی هم معتقدم که یک کشور کوچک خاورمیانه آیا به قدرت بزرگ تبدیل کرده‌اند نیروهای انقلاب در عرصه بین المللی یک شاهکار خلق کردند اما این گفتمان غفلت های بزرگی داشته است گفتمان انقلاب از طبقه متوسط نوگرای جامعه که به منزله موتور جامعه اند غفلت کرده و این غفلت در دو حوزه شرایط عینی جامعه و همچنین شرایط فرهنگی و ذهنی جامعه است که در این دو حوزه انقلاب به شدت خسور دارد با شروع انقلاب مشروطه اولین شکاف تمدنی را تجربه کردیم ما دیگر یک ملت نبودیم دو ملت بودیم، بخشی از ملت که در زیست جهان عالم سنت عالم اسطوره‌ای عالم دینی بود و بخشی از ملت که خواست خودش را در آیینه مدرنیته تفسیر می کرد و به زیست جهان مدرن تعلق پیدا کرد .
در ۵۰ سال اخیر دومین شکاف تمدنی در ایران رخ داد که بسط جهان مدرن و ارزش های آن را فرو پاشید. به عقیده من عالم اسلام فاقد یک نظام وجود شناسانه معرفت شناسانه و انسان شناسانه متناسب با زیست در جهان مدرن است و نمی دانیم با جهان مدرن می خواهیم چه کار کنیم گفتمان انقلاب اسلامی متاسفانه با سیاست و ایدئولوژی کوشی جای این فقدان را پر کند که به هیچ وجه نتوانست، بحران در کشور ما بحران معاصر است و با سنت نمی توان به آن پاسخ داد.
نهضت مشروطه شکست خورد چرا که مشروطه خواهان در مقابله با مشروطه خواهان قرار گرفتند نهضت مصدق شکست خورد چرا که مصدق در مقابل کاشانی قرار گرفت برنامه مدرنیزاسیون رضاشاه و محمدرضاشاه شکست خورد چرا چون فقط بخش مدرن جامعه را در بر می گرفت و رهبری می کرد و سنت گرایان را خس و خاشاک تلقی کرد که این بخش طغیان کرد و چوب لای چرخ نظام پهلوی گذاشت و در نهایتاً آن را سرنگون کرد .
جمهوری اسلامی به دلیل فقدان نگرش تاریخی درک تاریخی نداشت که عقلانیت جدید با عقلانیت سنتی متفاوت است زبان مدرن منطق و سوژه دیگری دارد جمهوری اسلامی به دلیل عدم درک زیست جهان مدرن نتوانست درک درستی از سوژه مدرن داشته باشد جز از طریق زور جز از طریق کشیدن مردم به خیابانها و زورآزمایی سیاسی کردن در صورتی که باید با جوان های مان به زبان دیگری صحبت میکردیم اما صراحت می‌گویم روحانیت ما و گفتمان انقلاب ما فاقد معاصریت فاقد زبانی برای ارتباط با این نسل بودند انتقاد بعدی من از گفتمان انقلاب اسلامی عدم مرزبندی با اسلام سنتی است که به هیچ وجه با خارجی گرایی و ظاهر گرایی مرزبندی نکرد اخراج اساتید از دانشگاه ها بحران گشت ارشاد سانسور کتاب که یک احمق ق از انتشار آن جلوگیری می کند همه نمونه آن هستند .
آنچه در خیابانهای ما میگذرد به هیچ وجه یک مسئله سیاسی نیست یک نوع گفتگو است گفتگو سخن گفتن در منبر نماز جماعت نیست باید منطق داشت و این کار هر هرزه زبانی نیست، این کار متفکرانی است که در طبقه ی انقلاب جای آنها خالی است . من در اینجا به بچه های گفتمان انقلاب هشدار میدهم، عظمت هایی که خلق کردید، شهدای گرانقدری که عرضه کردید، جان فشانی ها کردید، اگر نتوانید به این شکاف ها نه با منطق پلیسی و امنیتی/ نظامی، نه با لشکر کشی نیروهای سیاسی و راهپیمایی ۹ دی، بلکه از طریق یک ایده و راه حل، پاسخ درست دهید همه دستاوردهای شما از بین خواهد رفت و خون خدا پایمال میشود. پاسخ من به اینکه آینده ایران چگونه است این است که اگر این شکاف ها مرتفع شود آینده بسیار روشن است اگر نه با آینده بسیار سیاه مواجه هستیم
با عدالت گوش لایه تحتانی طبقه مدرن شنوا میشود
شهریار زرشناس نیز در ادامه ضمن تقدیر از عبدالکریمی افزود: ما در 200 سال اخیر وارد دوران شبه مدرنیته شده ایم از زمانی که شبه مدرنیته برما ظاهر می شود، مجموعه مسایل برما پدید می‌آید و وضع تاریخی خاصی پیدا می‌کنیم. در این دو قرن مخرج مشترک تمام تکاپو های موفق و غیر موفق اجتماعی و سیاسی کلان مردم ایران ؛ یافتن راه حلی برای این سه اصل یعنی ( استقلال، عدالت، هویت ) است. وقتی شبه مدرنیته آمد، استقلال ما به خطر افتاد چیزی که در گذشته داشتیم با آمدن مدرنیته از ما دزدیده شد و استقلال ما به خطر افتاد، ما در دوره قاجار نیمه مستعمره بودیم اما در زمان پهلوی بخصوص پهلوی دوم کاملا وابسته بودیم سفارتخانه ها برای ما تعیین و تکلیف می‌کردند که کی وزیر شود و.... برای هر تغییر سیاسی ما باید با غربی تا هماهنگی می کردیم.
انقلاب اسلامی برای ما استقلال به ارمغان آورد ما در دوره پهلوی دوم به یک کشور متعهد به آمریکا بودیم اما بعد به یک قطب معترض، منتقد، مستقل و توانمند در سرتاسر منطقه که بسیار از پروژه های ابر قدرت ها را اینجا شکست دادیم، طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا را کی زمین گیر کرد!؟ طرح پنتاگون برای تجزیه کشور را کی زمین گیر کرد ؟ کی داعش را زمین گیر کرد ؟ این یک ره آورد بزرگ است.
دومین گمشده ایران عدالت است، آمدن سرمایه داری شبه مدرنیته به کشور ما موجب فقدان عدالت بیش از پیش شد. و انقلاب اسلامی در زمینه عدالت هم نواقصی داشته هم موفقیت هایی بخصوص در دهه اول انقلاب. اگر ما توزیع ثروت را عادلانه کنیم مطمئن باشید فضایی از همدلی در کشور ایجاد میشود طبقه متوسط مدرن که آقای عبدالکریمی هم اشاره کرد ساخته شده که لنگر گاه پروژه تجدد غرب باشد البته همه اش پروژه نیست، بخشی از آن شبه مدرنیته است.
لایه فوقانی طبقه متوسط مدرن در ایران چون عمدتاً مرفه هستند خودشان را با پاریس و لندن مقایسه می‌کنند و دنباله همان نظام سرمایه داری در ایران است، لایه تحتانی طبقه متوسط کارمندان دون پایه، معلم ساده و ... اند. که اگر توزیع عادلانه ثروت میان اینها صورت گیرد گوش مردم برای پیام های انقلاب شنوا میشود، اماوقتی که مردم از پس هزینه های خورد برنمی‌آید جامعه تفاوتی نمی‌کند.
فقر، فساد، تبعیض هر وجدانی را می‌آزارد.
اگر عدالت بیاید مستقر شود گوش لایه تحتانی طبقه مدرن حتما شنوا می شود. سومین مسئله، موضوع هویت است، از زمان استقرار شبه مدرنیته در ایران ما دچار بحران هویت شده ایم، شبه مدرنیته تمام ارکان هویتی ما را به هم ریخته است و گسست ایجاد نموده و یک هویت جعلی شبه مدرنیته ناسیونالیستی بر ما حاکم شده است، که این ها هویت ما را ساخته است ما در عدالت و هویت کم کاری کردیم، ما نتوانستیم یک خودآگاهی، انقلابی و منتقد از غرب مدرن ایجاد کنیم وقتی ما در تئوری مشکل داریم در استراتژی دچار مشکل خواهیم شد و در تاکتیک هم گیج می‌شویم. من گمانم اینه جامعه ایران با شبه مدرنیته به خواسته هایش نمیرسد، تجدد گرایی نمی‌تواند استقلال، عدالت و هویت به ما دهد. بلکه اینها را از ما می‌گیرد.
اوایل انقلاب کسانی هیچ چیز نداشتند ولی امروز میلیاردر شدند
عبدالکریمی در دور دوم مناظره گفت: انتقاد بعدی به گفتمان انقلاب اسلامی آنست که اراده گراست و می‌گوید، می خواهد جامعه را دینی کند - یکی نیست بگوید که تو چکاره ای که می‌خواهی جامعه را دینی کنی ؟
در عالم مدرن امر دینی کاملا غیر ممکن است، میتوانیم دین به منزله فرهنگ را داشته باشیم، دین به منزله ایدیولوژی داشته باشیم اما تحقق امر دینی در چنین جهانی غیر ممکن است.
یکی از انتقادات من به گفتمان انقلاب اسلامی این است که مقوله فرهنگ را درک نمی‌کنند، مسوولین ما به هیچ‌وجه درکی از فرهنگ ندارند، حوزه فرهنگ، حوزه فرمان و فرمانبر نیست، حوزه ی گفتگو و سخن است، گفتمان انقلاب نتوانست با طبقه متوسط ارتباط برقرار کند، همیشه با زبان زور صحبت کرده .
90 درصد سپرده های بانکی در دست 10 درصد از افراد جامعه است، یعنی در این کشور افرادی هستند که بالای 1000 میلیارد تومان سرمایه دارند، این شکاف طبقاتی در هیچ یک جای دنیا نیست اگر هم باشد تا این حد، سود بانکی که به این افراد تعلق می‌گیرد باعث تورم میشود، چراکه در این کشور اراده سیاسی وجود ندارد که ثروت های انباشته شده را درست کند. در اوایل انقلاب کسانی هیچ چیز نداشتند ولی امروز صاحب صد میلیارد ثروت اند.
گفتمان انقلاب چرا نسبت به اینها بی تفاوت است، دوتا تار مو خشم شما را بر می انگیزد اما در مقابل این فجایع ساکت هستید، اگر مصلحت را الان نمی‌خواهی رعایت کنی پس کی میخواهید رعایت کنید؟ وقتی نظام فروپاشد؟
یک جناح انقلابی نتوانسته است تفکرش را به تئوری تبدیل کند
شهریار زرشناس افزود: مسئله اصلی عدالت است، بینید آقای دکتر عبدالکریمی مسئله تعامل با طبقه متوسط مدرن یا لایه خاصی از اون بنام بروکراسی، تنها مسئله انقلاب اسلامی ایران نیست، شما نگاه کنید به روسیه بلوشیکی که داعیه ی عبور از مدرنیته را نداشت او می‌خواست صورت سوسیالیستی مدرنیته را جایگزین صورت لیبرال کند، با انقلاب چین را نگاه کنید. من بر خلاف آقای عبدالکریمی معتقدم که اگر چه ما در جهاتی در کف خیابان و در تعامل های اجتماعی برخی از اقتضاعات را بهتر می‌توانستیم اداره کنیم و با بدنه طبقه متوسط مدرن رو به رو شویم اما اساسأ ایراد جمهوری اسلامی را این می‌دانم که اسیر تئوری های توسعه شد ، اسیر رویکرد های بروکرات ها شد ، نمونه آن در سیاست های کلان اقتصادی و در نظام دانشگاهی قابل مشاهده است ، ما بجای بدلیل سازی و مواجهه انتقادی با مدرنیته خود را اسیر آن کرده ایم.
جمهوری اسلامی یک جناح انقلابی آرمان‌گرا دارد که نتوانسته است تفکرش را به تئوری تبدیل کند ، به استراتژی تبدیل کند و آن را به نسخه ای اجرایی تبدیل کند برای آنکه با چند مسئله اصلی در اقتصاد سرمایه داری ، بروکراسی و توزیع ثروت و مناسبات فرهنگی دچار مشکل است و جناح دیگری وجود دارد که تکنوکرات ها هستند و دانشگاه های ما را ، جریان اصلی رسانه ما را و سطوح دیگر را بر پایه ی نئولیبرالیستی اداره می‌کنند و این هیچ نسبتی با انقلاب اسلامی ندارد
ما باید نه تنها در مواجهه با طبقه متوسط که دکتر عبدالکریمی می‌گوید ، بلکه باید در لایه کلان تئوریک ماجرا نوعی تعامل میکردیم که در عین پذیرش وجوهی از آنها ، آنها را در مسیر هژمونی خود قرار می‌دادیم و آنها را در برابر خود تسلیم میکردیم .
عبدالکریمی در جواب زرشناس در ادامه برنامه گفت: آقای زرشناس می گوید ما باید کلان تفکر را اصلاح کنیم ولی خودشان ، در پی تغییر در تاکتیک ها هستند ما بدلیل بحران تفکر در عالم اسلام ، ما نمی‌دانیم داریم چکار می‌کنیم ، ما دور خودمان ۴۳ سال است داریم می‌چرخیم .
زرشناس نظر دیگری داشت و گفت: ما در حال گذار هستیم ، یک عالم تاریخی دارد تمام میشود و عالم جدید دیگری دارد می آید ، که اون عالم تاریخی قبلی هنوز هست ، ظاهرش هست و دوره جدید هم در حال تولد است ، ما باید آهسته آهسته چرخش در جهت رسیدن ، به دوره جدید را آغاز کنیم ، عمل انقلابی ما بخشی از پازل تاریخی است ، من نشانه هایی از این ظهور را می‌بینم ، همه دوران های تاریخی گذار پر از تنش ها و بحران های مختلف هستند ، ما اگر خودآگاهی نداشته باشیم ، تفکر نکنیم ، عدالت را محقق نکنیم و از وضع موجود فاصله نگیریم موفق نمی‌شویم
عبدالکریمی نیز گفت: ما در بحث امکان در هستی ، می‌گوییم میشود اما در اکنون و در وضع ما موضوع فرق میکند. در نگاه تاریخی و حال ما فرق میکند. یه وقتی شما از دوران گذار صحبت میکنید ، یه وقتی شما راجع به تاریخ صحبت میکنید ، یه موقع می‌گویی غرب رو به افول است ، یه موقع می‌گویی انقلاب ، ظهور حقیقت است ، پیکر نحیف انقلاب ما نمی‌تواند این بار را تحمل کند ، معنویت در دیار ما با اسلام شروع نشد ، چون ما تفکر معنوی داشتیم به سراغ اسلام رفتیم. و چون تفکر معنوی داشتیم تفسیر خاصی از اسلام داشتیم که در تشیع ظهور پیدا کرد ، لذا اسلام در دیار ما با اسلام در همه بلاد دیگر متفاوت است ، من از شکاف موجود وحشت میکنم این مسایل به هیچ‌وجه با گذار در غرب قرابت ندارد و سنخ این بحران‌ها گذار نیست ، آقای زرشناس از این خواب تئوریک بیرون آیید. از این تفکر گفتمان انقلاب که ما فرزندان انقلاب عزیز خداییم و تاریخ این کشور توسط امام زمان بیمه شده بیرون آیید چون واقعاً چنین نیست ، من برای ایران بلحاظ سیاسی و اجتماعی بشدت نگرانم.
زرشناس نیز گفت: من از این رو این حرفا رو زدم که اگر کسی بخواهد 200 سال دیگر تاریخ ایران را بنویسد این روزهای تغییر که خبر از گذار را می‌دهد روشن باشد راجع به این شکاف بزرگ که شما گفتید منم نگرانم ، اما ما امکان هایی داریم بشرط آنکه بتوانیم متفکرانه برخورد کنیم ، میتوانیم مشکلات را حل کنیم. من معتقدم با افول آمریکا و هژمونی آن یک شانس بزرگ در پیش روی ماست برای تبدیل شدن به یک قدرت ما هنوز امکان هایمان تمام نشده حتی برخی از آنها هنوز گشوده نشد.
عبدالکریمی در پایان گفت: بچه های انقلاب شما در صحنه سیاست خارجی شاهکار کردید ولی در صحنه داخلی ضد آن ، اگر میخواهید ، دستاوردهای انقلاب حفظ شود و کشتی به گل نشسته آن حرکت کند باید همگی تلاش کنند ، بدون حذف و تخریب.
گزارش از محمد جهاد
