به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ زنان ملل مختلف در طول سال های گذشته با جنبش های مختلفی ظهور و بروز داشتند از این رو در گزارشاتی به تحولات زنان در کشورهای مختلف پرداخته شده است که در این گزارش به جنبش های زنان کشور مصر پرداخته شده است که در ادامه می خوانید:
بیشتر بخوانید: حرکت رو به جلو زنان؛ از امپراتوری عثمانی تا جمهوری ترکیه!
زنان در خط مقدم میدان التحریر
با شروع راهپیمایی ها اعتراضات و نافرمانی های مدنی، زنان مصری جزو خطوط اولیه اعتراضات قرار گرفتند. آنها با حضور مستمر در میدان التحریر قاهره، اخبار حضورشان در صحنه اعتراضات را به وسیله صفحه فیسبوکی که به نام "زنان مصر" ساخته بودند به گوش بقیه می رساندند. زنان مصری علاوه بر حضور در میادین اعتراض به شبکه سازی نیروهای مقاومت و تشکیل کمیته های محلی هم مشغول بودند. این حضور گسترده و چشمگیر زنان، با توجه به نقش خاص زن در جوامع عرب،
سرآغازی جدید برای زنان در جامعه مصر بود.جامعهای که علاوه بر دیکتاتوری و استبداد حسنی مبارک، با نام سنگین "اخوان المسلمین" و بعضا گروههای سلفی هم گره خورده بود.
تحصن رابعه العدویه/ استقامت زنان مصری
سه سال بعد زنان مصر درگیر چالش های جدیدی شدند.در این مدت به واسطه فعالیت ها و تلاش های زنان، نوع نگاه به فعالیت سیاسی و کنشگری اجتماعی زنان دچار تغییر و تحولات شده بود.این نگرش بعد از وقایع سال ۲۰۱۳ و تحصن در میدانهای رابعه العدویه و النهضه تغییر کرد. در جریان این تحصن زنان در خط مقدم درگیری با نظامیان مصری و نیروهای امنیتی بودند.بیشتر زنان بازداشت شده از جمعیت اخوانالمسلمین بودند و عدهای دیگر هم به ضرب گلوله کشته شدند. پس از این حوادث بود که رویکرد اخوان المسلمین به زنان مصر تغییر کرد.اخوان المسلمین جنبش اسلامگرای سنی است که خصلتی فراملی دارد و به یک معنا از بزرگترین جریان های سیاسی تاثیر گذار در جهان اسلام به شمار میرود.
تا قبل از انقلاب ۲۰۱۱ مصر،اصلیترین دلیل اخوانیها برای اینکه زنان را به صفوف خودشان راه ندهند این بود که فعالیت سیاسی زنان باعث می شود تا آنها تحت تعقیب دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی قرار بگیرند.به این دلیل و البته نگرش سنتی اخوان، زنان تا قبل از انقلاب ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ هیچ وقت نتوانستند در میان جمعیت اخوان المسلمین به منصب های بالایی برسند.
مردان عضو اخوان المسلمین با زنانی ازدواج میکردند که گرایش های نزدیک به اخوان داشته باشند تا بتوانند از همسرانشان در عرصههای سیاسی حمایت کنند.در طرف مقابل هم این ازدواج برای زنان اخوانی امتیاز به حساب می آمد؛چون باعث می شد آزادی عمل بیشتری را در بدنه زنان اخوان داشته باشند.
بیشتر بخوانید: زنان عراقی؛ از حضور ویترینی تا فعالیت اقتصادی
اما این فعالیت ها همچنان محدود و سطحی بود. تفکرات اخوان نقش آفرینی زن در فضای خانواده را به نقشآفرینی سیاسی ترجیح میداد انقلاب ژانویه ۲۰۱۱ باعث شده بود تا بسیاری از پدیده های مرسوم در حوزه زنان در جامعه مصر دستخوش تحولات شود. یکی از دختران عضو جمعیت اخوانالمسلمین در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی میدان گفت؛"انقلاب باعث آگاهی و پختگی ما شد. ما نسبت به نقشی که می توانیم ایفا کنیم آگاه تر شدیم.این انقلاب به ما جرئت داد تا خودمان را از قید و بندهای وضع شده توسط اخوان رها کنیم و پس از اتخاذ برخی از مواضع سیاسی بزرگان اخوان تصمیم قاطع و خروج از این گروه بگیریم."
این صحبتها در حالی بیان میشد که تا پیش از انقلاب هیچ زنی از جمعیت اخوانالمسلمین خارج نشده بود. یکی دیگر از زنان عضو اخوانالمسلمین در جریان مخالفت با تصمیمات سیاسی این گروه گفت؛" یک اصل همیشگی در اخوانالمسلمین حاکم است و آن این است که زن باید از مرد و تصمیمات او تبعیت کند از همینرو ما در این جمعیت شاهد مرد سالاری و سلطه مردان بر زنان هستیمو چنین نگاهی باعث محدود شدن نقش زنان میشود."
تقابل میان دو نسل در اخوات المسلمات
بررسی تفاوت های بین زنان نسلهای مختلف در داخل جمعیت اخوانالمسلمین، ما را به فهم درستی از نقش آفرینی زن ها در این گروه میرساند.
زنان نسل قدیم اخوان همچنان به پیروی از شوهران خود در امور سیاسی تاکید میکنند ولی زنان جوان و عمدتا دانشجوی اخوان، اهمیتی برای این مسئله قائل نیستند و خود را مستقل از نظرات و رویههای شوهرانشان می دانند. در سالهای بعد از وقایع ۲۰۱۳ دختران اخوانی، که دانشجوی الازهر بودند، فعالیت های شان را بیشتر کردند.
این دختران سوالات متعددی را درباره زنان و مسائلشان داخل جمعیت اخوان مطرح میکردند. به عنوان مثال پس از اعتراضاتی که در میدان رابعه العدویه شد، زنان اخوان به درک جدیدی از مفهوم "زنانگی" رسیدند. آنها دیگر در فعالیت سیاسی نیاز به حمایت مردان نمیدیدند،آنها به تنهایی فضای مبارزه های میدانی را در سیاست تجربه کرده بودند و همین امر به آنها قدرت لازم برای به تنهایی عمل کردن را میداد.
زنان در تکاپوی از حاشیه به متن آمدن در طول دهه های هفتاد و هشتاد میلادی رویکردی افراطی نسبت به زنان در جمعیت اخوان المسلمین وجود داشت این رویکرد از ایدئولوژی وهابیت و سلفی گری می آمد، اما با تحصن در میدان رابعه و مشارکت گسترده زنان و صدور احکام کیفری سنگین برای آنان، نسبت به زنان یک اعتماد و اطمینان واقعی در اخوان شکل گرفت. زنان پس از کسب تجربیاتی که در وسط میدان مبارزه با نیروهای امنیتی به دست آورده بودند دیگر حاضر نبودند در گوشه و کنار اخوان فعالیت کنند. می خواستند از حاشیه به متن بیایند و در مسیر مبارزه واقعی باشند. اخوانالمسلمین هم برای حفظ موجودیت خود باید به این تغییرات و بازنگری در روش فکری اش تن میداد.
زنان مبارز اخوانی پس از کودتای ۲۰۱۳، تبدیل به الگوی دختر انقلابی و قهرمان شده بودند و این چیزی نبود که اخوان بتواند آن را کتمان کند.هم چنین در ادبیات سخنان بزرگان اخوان المسلمین مصر پس از این اتفاقات تغییرات محسوسی پیدا شد. یوسف القرضاوی(رئیس سابق اتحادیه جهانی علمای مسلمان) خواستار توسعه و تقویت نقش رهبری زنان در داخل جنبش های اسلامی شد و گفت؛" فعالیت های اسلامیزنان تنها زمانی به بار خواهد نشست که در میان آنها رهبران اسلامی ظهور و بروز پیدا کند. رهبرانی که در میدان های تبلیغ، فکر، اندیشه، علم و تربیت سرآمد باشند."
مصر؛ رتبه‌دار خشونت علیه زنان!
امروز خشونت علیه زنان و آزار جنسی دو مقوله پربسامد در مصر هستند که فعالان حقوق زنان به دنبال آن هستند تا با فعالیت در انجمن ها و گروه های زنانه و تدوین لایحه از جانب دولت با آن مقابله کنند.
بر اساس گزارش هایی که بنیاد مصری "ادراک برای توسعه و برابری" ارائه داده و همچنین هشدارهای سازمان های حقوق بشری، مصر از جمله کشورهایی است که در زمینه نقض حقوق زنان آمار بسیار بالایی دارد. در سال ۲۰۰۵، مرکز مصری حقوق زنان طرح "خیابان های امن برای همه" را برای مقابله با آزارهای جنسی فراگیر در مکان های عمومی ارائه داد.
حدود ۱۵ سازمان و تشکل زنانه در مصر وجود دارد که اغلب آنها برای استیفای حقوق زنان و مقابله با خشونت و آزار جنسی فعالیت میکنند. از جمله این سازمانها بنیاد مسائل زنان، بنیاد زنان وحافظه و موسسه مصری حقوق زنان می باشد.
گزارش از ریحانه پناهی
