به گزارش خبرنگار تشکل های دانشجویی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در روزهایی که به 16 آذر (روز دانشجو) نزدیک می‌شویم باری دیگر نقش جریان دانشجویی در دانشگاه پررنگ تر می شود. از کارکردهای مهم جنبش دانشجویی ایفای نقش واسط بین مردم و مسئولان است. بدین معنا که جنبش دانش جویی از یک سو مطالبه کننده حقوق جامعه از مسئولان است و از سوی دیگر به عنوان پیشانی جامعه نقش گفتمان سازی در جامعه و هدایت افکار عمومی را نیز ایفا می نماید.
اگر نقاط اوج آن را در سال 32 و تقدیم سه شهید به دانشگاه استکبار ستیز و تسخیر لانه جاسوسی در سال 58 بدانیم و اگر بر فرض پذیرش دوم خرداد 76 و سوم تیر 84 به عنوان نقاط تاثیرگذار و ایفای نقش جنبش دانشجویی در سرنوشت کشور؛ مسأله ی فعلی این است که چرا جنبش دانشجویی اینک آن گونه که شایسته شأن او و انتظار جامعه است در سرنوشت کشور اثرگذار نیست؟ و قابلیت اثرگذاری مجموعه تشکل های دانشجویی در سال های اخیر با گذشت زمان رو به کاهش است؟
البته از آن جا که فعالیت تشکل های دانش جویی در بطن جامعه و دانشگاه انجام می پذیرد؛ باید پذیرفت که هرگونه ضعف و قوتی در آن نیز متأثر از تحولات اجتماعی است. لیکن علی رغم این مسأله، پارامترهای زیر اعم از این که منشأ اجتماعی و یا دانشگاهی و تشکیلاتی داشته باشند، از مهم ترین عوامل در کاهش اثرگذاری جنبش دانشجویی اند:
1-کاهش عمق فکری فعالان دانشجویی
متأثر از تغییرات اجتماعی کشور به ویژه افزایش بی تفاوتی در نسل جدید نسبت به نسل های گذشته، نگرش منفی نسبت به فعالیت سیاسی، تغییر نگرش نسل جدید به آینده، دغدغه های متفاوت نسل جدید، تشدید پدیده ی کنکور و...، ورودی های جدید دانشگاه ها از منش فکری متفاوت و سطح مطالعاتی پایین تری نسبت به گذشته گان برخوردارند. به تبع این مسأله، نسل های جدید فعالین دانشجویی که برآمده از هم این جمعیت اند نیز با این ضعف مواجه اند.
از سوی دیگر موضوع اول تشکل ها در دانشگاه ها فعالیت و ارایه خروجی است و نه انسان (دانشجو). تأکید بر خروجی محوری و القای انتظارات فراوان از تشکل ها نوعی عمل زدگی را در تشکل ها به هم راه آورده است. بر این اساس متأسفانه در بسیاری از تشکل ها برنامه ی مدون و تعریف شده ای برای رشد معرفتی و بصیرتی دانش جویی و سازگاری با فعالیت های دوران دانش جویی وجود ندارد.
البته اتحادیه های دانشجویی دوره های آموزشی متعددی را برگزار می کنند که این گزارش محل آسیب شناسی آن ها نیست. اما به صورت اجمال باید گفت رشد معرفتی و بصیرتی فرایندی مستمر و در دل فعالیت است و نه مقطعی و در این فرایند، هم نیازسازی معنا دارد و هم نیازیابی و... که در فرایندهای آموزشی رایج کم تر مورد توجه قرار می گیرد.
2- کاهش ارتباط تشکل ها با بدنه دانشجویی
پدیده دیگر در تشکل های دانشجویی کاهش ارتباط میان اعضای تشکل ها با بدنه دانشجویی و در نتیجه کاهش کمّی اعضای تشکل ها است. در سال های اخیر با شیوع ویروس کرونا و به دنبال آن تعطیلی و غیرحضوری شدن دانشگاه باعث افت بدنه دانشجویی در تشکل های دانشگاهی شده است.
از جمله مشکلاتی که در این دوران وجود داشت می توان به بی رغبتی دانشجویان و احساس بی نیازی نسبت به بدنه دانشجویی در تشکل ها، بیگانه گی با فضای ذهنی عمومی دانشجویان و ناتوانی در برقراری ارتباط با عموم دانشجویان، ناتوانی در استفاده از پتانسیل بالای دانشجویی، نداشتن پیام جدی برای دانشجویان و ... اشاره کرد.
اما باید توجه داشت که اکنون که پس از دوسال باری دیگر دانشجویان در دانشگاه ها حاضر شدند و باید اعضای جنبش دانشجویی بکوشند تا بدنه ضعیف خود را با جذب و تربیت نیروهای جدید ترمیم کنند.
3- کاهش ارتباط با جامعه
متناسب با رسالت های تشکل های دانشجویی؛ ارتباط با بدنه اجتماعی و مردم به عنوان یکی از مهم ترین ملزومات فعالیت های آن ها شناخته می شود. یکی از مهم ترین علل پیروزی گفت مان عدالت در سال های گذشته نیز پیوند آن با مطالبات به حق مردم بوده است.
امروز در اثر خلأ مجرای ارتباطی و یا عدم استفاده بهینه از مجاری موجود، متأسفانه مطالبات مجموعه های دانشجویی کشور فاصله قابل توجهی با دغدغه ها و مشکلات مردم دارد و از این رو پشتوانه مردمی جریانات دانشجویی کم، و امکان اثرگذاری آن ها نیز کاهش یافت. به عنوان مثال هیچ یک از تشکل های دانشجویی در سال های اخیر مطالبه و یا برنامه مستمری درباره مشکل مسکن که دغدغه بسیاری از مردم است انجام نداده اند که این در نوع خود آسیب بزرگی است.
4- ارتباط گسترده جریان دانشجویی با جریانات سیاسی
عدم توجه به چارچوب های کار دانشجویی در کمیت و کیفیت این ارتباطات آسیب های زیر را به همراه دارد: • آشناشدن فعالان دانشجویی به ملاحظات مسئولان که به تدریج مجموعه های دانشجویی را به سمت محافظه کاری سوق می دهد. البته در این میان آشنایی با مقدورات مسئولان برای انصاف در قضاوت ها و مطالبه ها امری پذیرفتنی است. اما خط مرز این آشنایی حفظ آرمان گرایی دانشجویی و روحیه ی نقادی و مطالبه است.
• با تشدید این رابطه و امکان اثرگذاری بر تصمیمات مسئولان از طریق رابطه اعضای اصلی تشکل با آن ها، جریانات سیاسی و سایر اجزای تأثیرگذار، تمایل به اثرگذاری از طریق جذب و همراه کردن افکار عمومی دانشجویی (و مردمی) کم می شود. به عبارت دیگر مخاطب تشکل های دانشجویی، به جای مردم، مسئولین می شوند و به تدریج تشکل ها از منتقدین مسئولان به مشاورین آن ها تبدیل خواهند شد. این آسیب برای تشکل های همفکر با بدنه حاکمیت و به ویژه دولت به مراتب تشدید می شود.
• ارتباط با جریانات سیاسی بدون یک عمق فکری منجر به هضم در خط کشی های سیاسی می شود و خط کشی های سیاسی جای گزین مبانی اعتقادی و فکری می شوند. در نتیجه با نیروهایی مواجه خواهیم بود که به واسطه ی جریان شناسی سیاسی و اطلاعات به روز سیاسی به جایگاه هایی می رسند که متناسب با سطح فکری و توانایی های آن ها نیست.
5- وابستگی بیش از حد به فضای مجازی
امروز رواج فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در کشور باعث شده است که تاثیرگذاری فعالان تشکل های دانشجویی از کف دانشگاه و جامعه جای خود را به فعالیت در فضای مجازی دهد. به نحوی که برخی اعضای جنبش دانشجویی تمام تاثیرگذاری خود را در تعداد دنبال کننده ها، بازدیدها و لایک های صحبت ها و محتوای خود در شبکه های اجتماعی می بیند. به نحوی که روزانه با انتشار محتوای متنوع در فضای مجازی تقریبا نسبت به همه مسائل پیرامون از مسائل سیاسی گرفته تا ورزشی و... واکنش نشان داده و به نحوی خود را به جای اینکه در فضای تشکیلات و کار گروهی، تحقیقاتی و محتوایی مناسب ببیند خود را ارتش تک نفره فضای مجازی قلمداد می کند.
این امر سبب سطحی نگری از مسائل، پراکندگی بیش از حد مطالبات و انتقادات، فراموشی کار گروهی و میل به فعالیت انفرادی، افت محتوایی فعالان تشکل های دانشجویی، جوزدگی متناسب با فضای پرالتهاب شبکه های اجتماعی و ... می شود که فعالیت تشکل های دانشجویی و تاثرگذاری آن ها را در فضای حقیقی تحت شعاع قرار می دهد.
این موارد از جمله مواردی بود که در سال های اخیر باعث افت تشکل های دانشجویی در دانشگاه ها و جامعه شده است. امروزه مجموعه آسیب های فوق در تشکل های دانشجویی مشاهده می شود و ضرورت دارد تا با توجه ویژه تشکل های دانشجویی و بازخوانی اصول فعالیت های دانشجویی در حوزه های مذکور برای رفع این آسیب ها گام هایی برداشته شود.
گزارش از هادی هدایت زاده
