به گزارش سرویس کتابخانه «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بدون شک می توان گفت در دوران کرونا در ایران بسیاری از کسب‌وکارها یا تعطیل شدند یا مجبور شدند به‌صورت آنلاین به کار خود ادامه دهند. ناشران یکی از همان مشاغلی هستند که هرچند وضعیت خوبی ندارند اما این روزها بعد از دوسال کرونا و دوری از مصلی و یکسال نیمه حضوری و تعطیلی های غیرمنتظره بار دیگر خود را برای نمایشگاه کتاب آماده می کنند.
در دوسال اول همه‌گیری کرونا به‌دلیل برگزاری مجازی نمایشگاه بسیاری از دانشجویان کتابهای دانشگاهی خود را از بستر مجازی تهیه کردند. ازسوی دیگر ناشران دانشگاهی درحالی که همیشه در اول مهرماه تحول زیادی را در خریدوفروش کتاب‌ها شاهد بودند، بعد از کرونا به خلوتی کتابفروشی‌های خود عادت کرده بودند.
آنها نیز همانند ناشران فعال در دیگر حوزه‌ها با توجه به وضعیت کاغذ و فروش پایین کتابهای دانشگاهی با ضررهای بسیاری روبه‌رو شدند، درحالی که آنها به‌همراه ناشران خارجی تنها تامین‌کننده منابع علمی به‌روز به‌شمار می‌روند. با این حال به‌نظر می‌رسد در قرن15 و همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها و امروز نیز با برپایی دوباره نمایشگاه که شاید دیگر سایه کرونا بر سر آن سنگینی نمی کند قرار است وضعیت ناشران دانشگاهی هم تاحدی بهتر شود.
هرچند راهروهای نه‌چندان شلوغ سالن ناشران دانشگاهی در نمایشگاه سال گذشته نشان می‌دهد آن دوره نمایشگاه برخلاف دوره دوران قبل از کرونا، نتوانسته آن‌طور که باید دانشجویان را به مصلای تهران بیاورد، اما در طرف دیگر ماجرا وضعیت ناشران به‌گونه‌ای نیست که بتوانند قید حضور در این نمایشگاه را به‌هم بزنند.
اما باید دید امسال که دیگر مانع و ترسی مانند کرونا بر سر راه شرکت حضوری و تجمع در نمایشگاه کتاب نیست باز هم دانشجویان و سایرین را به نمایشگاه می کشاند یا خیر؟
با این حال می توان گفت نمایشگاه کتاب رویدادی فرهنگی است که همه ساله در کشورمان برگزار می شود. مهمترین اهداف آن ارتقای سطح فرهنگی جامعه و افزایش سطح مطالعه مردم است. حال در ابتدا به مزایا و معایب نمایشگاه کتاب در ایران میپردازیم.
دستاوردها
درخصوص مزایای نمایشگاه کتاب میتوان گفت دسترسی آسان مردم، دادن فرصت به ناشران کم برخوردار برای معرفی کتابهای خود، بن های تخفیف، تجمیع ناشران در محیطی برنامه ریزی شده و عرضه کتاب به شکل گسترده و جذب مخاطبانی که در سایر روزهای سال چندان سر و کاری با کتاب نداشته اند از جمله مهمترین مزایای برگزاری نمایشگاه است.
نمایشگاه کتاب؛ فروشگاهی بزرگ
هر ساله هنگام برگزاری نمایشگاه کتاب، شاهد فروشگاه بزرگی هستیم که ضربه مستقیمی به کتابفروشی ها و مراکز پخش که بار اصلی رساندن کتاب به مخاطب را در طول سال بر دوش دارند وارد می کند. در برگزاری این رویداد شاهد هستیم که جنبه فروشگاهی بر رویکرد نمایشگاهی اش غلبه دارد. نمایشگاه فضایی برای تعامل آراء و هم اندیشی بین فعالان صنعت نشر، مؤلفان و مترجمان و نیز محلی برای برقراری ارتباط کاری میان ناشران ایرانی و ناشران خارجی است. وضعیت فعلی نمایشگاه کتاب حکایت بر روند دیگری دارد و اکنون بیشتر به فضایی برای فروش محصولات ناشران تبدیل گشته است.
کتابفروشی ها را دریابید
کتابفروشی ها در زمان برگزاری نمایشگاه کاملا از رونق میافتند و با توجه به اینکه مخاطبان خریدهای عمده خود را انجام داده اند رکود تا مدتی بعد از نمایشگاه هم ادامه پیدا می کند. اغلب کتابفروشی ها بخشی از شبکه توزیع کتاب هستند و کتاب را از ناشران (در واقع از شبکه پخش کتاب) میخرند و عرضه می کنند. در اینجا کتابفروشی نقش حلقه واصل را ایفا می کنند. برگزاری نمایشگاه های استانی و بین المللی کتاب سبب حذف حلقه های کوچک فروش آثار می شود و ناشران در نمایشگاه کتاب، محصولات خود را به صورت مستقیم به دست مردم می رسانند و فاصله ای که میان آنها و مشتریان نهایی وجود دارد از بین میرود.
در کوتاه مدت تنها کتابفروشی ها متضرر میشوند اما در بلندمدت به دلیل فصلی بودن نمایشگاه، ناشران از کمرنگ شدن یا حذف کتابفروشی های محلی ضرر می کنند. در این هنگام به خوبی ضرورت وجود و تقویت حلقه واصل که نادیده گرفته میشد احساس می شود. این کتابفروشی ها، فضاهایی برای تبلیغ دائمی کتاب و کتابخوانی و موتور محرک بخشی از تقاضای بازار هستند. یکی دیگر از مشکلات کتابفروشی ها این است که برای جبران ضرر، به فروش سایر اجناسی مثل کالاهای تزیینی، لوازم تحریر و... میپردازند. در صورتی که رسالت یک کتابفروشی چنین چیزی نیست.
راه حل کدام است؟
دلیل استقبال گسترده مردم از نمایشگاه کتاب و عدم تمایل زیاد به کتابفروشی ها وجود انواع بنهای تخفیف است. طبق آمار، دومین نمایشگاه مجازی کتاب در سال گذشته فروش 852 میلیارد ریالی به همراه داشت؛ در سال های گذشته این آمار با اندکی تفاوت وجود داشت که حاکی از پررونق بودن جنبه تجاری نمایشگاه و استقبال گسترده مردم بود. در سال های اخیر به دلیل افزایش قیمت کاغذ که منجر به سر به فلک کشیدن قیمت کتاب ها شد، قشر خاکستری جامعه کمتر به سمت کتابفروشی ها رفت. در نهایت این روند منجر به کاهش سرانه مطالعه در ایران شد. به این خاطر چند تن از ناشران برای حمایت از کتابفروشان محلی مثل نشر چهل کلاغ در نمایشگاه کتاب شرکت نخواهند کرد. محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت حمایت از کتابفروشی ها در نشستی گفت«: کتابفروشیها باید در قالب بسته های حمایتی تقویت شوند». راه حل دیگر این است که در نمایشگاه ها، در کنار رویکرد فروشگاهی، جنبه جشنواره ای هم نمود پیدا کند و صرفا شاهد یک بازار 10روزه نباشیم.
همچنین ناشر بهترین مشاور برای معرفی کتاب محسوب می شود تا بعد از آشنایی با کتاب به جای خرید از نمایشگاه، از کتابفروشی ها خرید صورت بگیرد. در آخر اگر بن های فصلی در بازه های زمانی کوتاه تری پخش شود تأثیر بسزایی در رونق گرفتن کتابفروشی ها خواهد داشت.
گزارش از هادی هدایت زاده
