به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ رئیس دانشگاه بالاترین مقام اجرایی یک دانشگاه است. مسولیت‌های یک رئیس دانشگاه از کشور به کشور، و از دانشگاه به دانشگاه متفاوت است. به‌طور مثال، در ایران، روسای دانشگاه مقاماتی انتصابی هستند، درحالیکه در کشورهای غربی اغلب این مقام از طرف خود دانشگاه انتخاب و نامزد می‌شود. در برخی دانشگاه‌های آمریکا، دانشجویان قدرت عزل رئیس دانشگاه را دارند.
در ایران ریاست دانشگاه بالاترین مقام در دانشگاه است که با پیشنهاد وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برای دوره چهار ساله به این مقام منتصب می‌شود که زمان این دوره در صورت موافقت افزایش می‌یابد.
تمامی معاونت‌ها، ادارات و دفاتر دانشگاه زیر نظر ریاست عالی دانشگاه مدیریت می‌شوند.
نحوه انتخاب رؤسای دانشگاهها
(مصوب جلسه ۴۴۱ مورخ ۷۸.۲.۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی)
موضوع نحوه انتخاب رؤسای دانشگاهها مطرح شد و به این شرح به تصویب رسید:
- نامزد ریاست دانشگاه با پیشنهاد وزیر ذی ربط به شورای عالی معرفی می‌شود و بلافاصله پس از معرفی در دستور کار شورای عالی قرار گرفته و‌همزمان هیأت نظارت و
بازرسی احراز شرایط ریاست را بطور محرمانه بررسی می‌کند.
- پس از رأی‌گیری در اولین یا دومین جلسه شورای عالی، حکم انتصاب توسط وزیر ذی ربط صادر می‌شود.
- نامزد ریاست دانشگاه باید حداقل دارای پنج سال سابقه عضویت هیأت علمی در مرتبه استاد یاری یا بالاتر را داشته باشد. درشرایط استثنایی، نیاز به‌حداقل دارای سه سال سابقه عضویت در مرتبه استادیاری و رأی ۲.۳ اعضای شورای عالی می‌باشد.
- در تعیین سرپرست بر اساس مصوبه جلسه ۱۶۱ مورخ ۶۷.۶.۱۵ عمل می‌شود.
- مدت ریاست دانشگاه، چهار سال است و اگر وزیر قصد انتخاب رییس دیگری را داشته باشد باید سه ماه قبل از انقضای دوره رییس قبلی، نامزد جدید‌را معرفی کند.
انتخاب رئسای دانشگاه از زبان رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها
حجت اسلام مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها درباره زمان برگزاری جلسه کمیته بررسی صلاحیت رؤسای دانشگاهها در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: روال در شورای عالی انقلاب فرهنگی به این صورت است که وزیر علوم رؤسای دانشگاه‌هایی را که صلاح می‌داند برای حکم ریاست به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی می‌کنند.
وی ادامه داد: سپس نامه‌ای به دبیر شورا ارسال می‌کنند و بعد از مکاتبه وزیر علوم، وزیر بهداشت و یا رئیس دانشگاه آزاد اسلامی جلسه تشکیل می‌شود.
رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها افزود: بنابراین برگزاری جلسات برنامه منظمی ندارد و منتظر معرفی است که تبدیل به دستور جلسه شود، سپس بررسی صورت می‌گیرد.
وی درباره ملاک‌های بررسی و صلاحیت روسایی که به کمیته مذکور معرفی می‌شوند نیز گفت: افرادی که معرفی می‌شوند عملکرد چند ماهه در دانشگاه دارند و همچنین سوابق فعالیتی قبل از سرپرستی دانشگاه دارند که آنها ملاک بررسی خواهد بود.
اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵ خردادماه سال ۱۳۹۴ ترکیب شورایی را تعیین کردند که وظیفه آن، بررسی و تأیید صلاحیت گزینه‌های پیشنهادی برای ریاست دانشگاه‌های کشور بود.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در این جلسه، تشکیل کمیته‌ای را متشکل از رئیس نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس هیات نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان اعضای دائم تصویب کرد تا فرآیند بررسی و تأیید صلاحیت گزینه‌های پیشنهادی وزرای علوم و بهداشت برای ریاست دانشگاه‌های این وزارتخانه‌ها را برعهده بگیرد.
پیشنهادی باید به صورت اجماعی در کمیته فوق انجام شود و در صورتی که اختلاف‌نظری وجود داشته و اجماع حاصل نشود، موارد اختلافی در صحن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بررسی خواهد شد.
همچنین از آنجا که طبق قاعده انتخاب رؤسای آن دسته از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی که جمعیت دانشجویی آنها بالای ۵ هزار نفر است، در صحن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شد؛ اعضا مقرر کردند، انتخاب رؤسای این واحدها نیز پس از معرفی از سوی رئیس دانشگاه، در کمیته مزبور و بر اساس رویه مصوب انجام شود.
تا مرداد ماه سال ۱۴۰۱ این کمیته ۵ نفره شامل رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه بررسی صلاحیت رؤسای دانشگاهها را بر عهده داشتند ولی ۱۳ مرداد ۱۴۰۱، ماده واحده «تفویض صلاحیت انتخاب رؤسای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به کمیته منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی» اصلاح شد و بر اساس آن «یک نفر از اعضای حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی به انتخاب شورای عالی» به این کمیته اضافه شد. همچنین بر اساس اصلاحیه این مصوبه؛ رئیس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی حق رأی ندارد و صرفاً برای ارائه گزارش در جلسه حضور خواهد داشت.
تعداد انتصابات بیش از انگشتان دو دست نیست
سیمایی فعالیت اجتماعی و فرهنگی در دانشگاهها را یک ضرورت مهم دانست و گفت: هدف ما تربیت نیروی متخصص فرهنگی است که نسبت به مسائل پیرامون خود حساس باشد و احساس مسئولیت اجتماعی کند.
سیمایی صراف در پاسخ به پرسش‌هایی که در باره شیوه انتصاب روسای دانشگاهها مطرح شده بود؛ گفت: تعداد انتصاب روسای دانشگاهها پس از دو ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم از تعداد انگشتان دو دست هم کمتر است و پیش از انتصاب آنها استعلام از نهادهای نظارتی مرتبط صورت گرفته است.
وی تاکید کرد: انتخاب رئیس دانشگاه بدون توجه به مسائل جناحی صورت می‌گیرد و تاکید بر این است که رئیس دانشگاه یک کنش‌گر سیاسی نباشد.
وزبر علوم شاخص‌های انتخاب رئیس دانشگاه را داشتن مقبولیت در میان اعضای هیئت علمی و بدنه دانشگاه، داشتن قدرت اجماع‌سازی و توافق و همچنین روحیه کار با همه طیف‌ها و سلیقه‌ها اعلام کرد و گفت: رئیس دانشگاه‌هایی که تاکنون انتخاب شده‌اند از جایگاه علمی سطح بالایی برخوردار هستند.
گزارش از عرفان عباسی
