به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ خانواده به‌عنوان اولین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی در زندگی فرد، نقش بسزایی در شکل‌دهی به نگرش‌ها، باورها و رفتارهای اجتماعی او دارد. در جوامع مختلف، تحولات اجتماعی و فرهنگی باعث تغییراتی در ساختار خانواده‌ها و وظایف آن‌ها شده است. با توجه به سرعت تحولات فرهنگی و اجتماعی در جهان، به‌ویژه با ظهور فناوری‌های نوین و رسانه‌های اجتماعی، نقش خانواده در فرآیند اجتماعی شدن نسل جدید بیش از پیش اهمیت یافته است. خانواده به‌عنوان محلی برای انتقال ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، علاوه بر ایفای نقش‌های سنتی خود، در زمانه معاصر چالش‌های جدیدی را برای تربیت نسل جدید در زمینه نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی مواجه شده است.
هدف این گزارش بررسی و تحلیل نقش خانواده در شکل‌دهی نگرش‌های اجتماعی نسل جدید است. در این راستا، ضمن تعریف مفاهیم مربوطه، به بررسی تأثیرات مختلف خانواده بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید پرداخته خواهد شد.
در دنیای امروز که تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی و اینترنت قرار دارد، نسل جدید با سرعت بالایی در معرض اطلاعات و دیدگاه‌های مختلف قرار می‌گیرد. در این شرایط، نقش خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی که فرد در آن رشد می‌کند، همچنان حیاتی است. اگرچه عوامل متعددی بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید تأثیرگذارند، اما خانواده به‌عنوان نخستین محیط اجتماعی و تربیتی فرد، تأثیرگذارترین نهاد در شکل‌دهی به این نگرش‌هاست. به‌ویژه در دوران نوجوانی و جوانی، هنگامی که فرد شروع به شکل‌دهی به هویت اجتماعی و فردی خود می‌کند، تأثیرات خانواده در این زمینه اهمیت بسیاری دارد.
مفهوم خانواده و اجتماعی شدن
خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی، نقش محوری در فرآیند اجتماعی شدن ایفا می‌کند. اجتماعی شدن فرآیند یادگیری و پذیرفتن هنجارها، ارزش‌ها، و رفتارهای اجتماعی است که از طریق تعاملات فرد با خانواده و سایر نهادهای اجتماعی صورت می‌گیرد. در این فرآیند، خانواده به‌عنوان مهم‌ترین عامل انتقال ارزش‌ها، نگرش‌ها، و رفتارهای اجتماعی عمل می‌کند. اعضای خانواده از جمله والدین، خواهران و برادران و حتی بستگان نزدیک، اولین افرادی هستند که کودک از آن‌ها آموخته و تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
نظریه‌های اجتماعی‌شدن
برای درک بهتر تأثیر خانواده بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید، باید به نظریه‌های اجتماعی‌شدن توجه کنیم. یکی از معروف‌ترین نظریه‌ها، نظریه «یادگیری اجتماعی» (Social Learning Theory) است که توسط آلبرت بندورا مطرح شد. این نظریه بر این باور استوار است که فرد از طریق مشاهده رفتار دیگران و الگوهای اجتماعی که در محیط خود می‌بیند، رفتارها و نگرش‌های اجتماعی خود را می‌آموزد. خانواده به‌عنوان مهم‌ترین محیط آموزشی اولیه، نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کند.
نظریه دیگر «نظریه کنترل اجتماعی» (Social Control Theory) است که به نقش نظارت و کنترل خانواده بر رفتارهای اجتماعی فرد تأکید دارد. طبق این نظریه، خانواده‌ها با نظارت بر رفتارهای فرزندان و ایجاد محدودیت‌های اجتماعی، کمک می‌کنند تا نگرش‌های اجتماعی و رفتارهای آن‌ها مطابق با هنجارهای جامعه شکل بگیرد.
تأثیرات ساختاری خانواده بر اجتماعی شدن
ساختار خانواده (از نظر نوع و ترکیب آن) تأثیر زیادی بر فرآیند اجتماعی شدن دارد. خانواده‌های هسته‌ای، گسترده، تک‌والد و خانواده‌های چندفرهنگی هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند که می‌تواند بر نگرش‌های اجتماعی فرزندان تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، خانواده‌های تک‌والد ممکن است در برخی موارد با چالش‌هایی در انتقال ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی روبه‌رو شوند، در حالی که خانواده‌های گسترده‌تر ممکن است با تعاملات متنوع‌تری مواجه باشند که تأثیرات مختلفی بر فرزندان دارند.
تأثیرات خانواده بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید
تأثیر آموزش‌های خانواده بر نگرش‌های سیاسی
خانواده‌ها نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی نگرش‌های سیاسی فرزندان دارند. در بسیاری از خانواده‌ها، نظرات سیاسی والدین و نوع برخورد آن‌ها با مسائل سیاسی به فرزندان منتقل می‌شود. کودکانی که در خانواده‌های سیاسی‌تر و آگاه‌تر رشد می‌کنند، معمولاً آگاهی بیشتری نسبت به مسائل سیاسی دارند و می‌توانند در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی به‌طور فعال‌تری شرکت کنند.
این تأثیر در خانواده‌های محافظه‌کار یا در خانواده‌هایی که کمتر به مسائل سیاسی پرداخته می‌شود، می‌تواند محدودتر باشد. در چنین خانواده‌هایی، نگرش‌های فرزندان معمولاً کمتر دستخوش تغییرات و تحولات اجتماعی می‌شود.
تأثیر خانواده بر نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی
خانواده‌ها به‌عنوان نخستین منابع آموزش فرهنگ و هویت اجتماعی برای فرزندان عمل می‌کنند. آنچه که افراد از خانواده می‌آموزند، مبنای رفتارها و نگرش‌های آن‌ها نسبت به فرهنگ، مذهب، و آداب و رسوم اجتماعی خواهد بود. خانواده‌ها از طریق انتقال مستقیم (آموزش‌های کلامی) و غیرمستقیم (مدل‌های رفتاری و برخوردها) ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی خاصی را به فرزندان خود منتقل می‌کنند.
در جوامع مختلف، خانواده‌ها ممکن است نگرش‌های متفاوتی نسبت به مسائل فرهنگی و اجتماعی داشته باشند. به‌عنوان مثال، در برخی خانواده‌ها به‌طور خاص بر حفظ سنت‌ها و فرهنگ‌های قدیمی تأکید می‌شود، در حالی که در خانواده‌های دیگر ممکن است بیشتر به پذیرش تغییرات فرهنگی و جهانی‌شدن توجه شود. این تفاوت‌ها می‌تواند بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید تأثیرگذار باشد.
تأثیر خانواده در رفتارهای اجتماعی و اخلاقی
خانواده یکی از مهم‌ترین منابع آموزش رفتارهای اجتماعی و اخلاقی است. ارزش‌هایی مانند احترام به دیگران، مسئولیت‌پذیری، صداقت و انصاف معمولاً در محیط خانواده شکل می‌گیرند. کودکان و نوجوانان از طریق مشاهده رفتار والدین و تعاملات اجتماعی آن‌ها، این ارزش‌ها را می‌آموزند و در زندگی اجتماعی خود به کار می‌برند.
این تأثیر می‌تواند از طریق آموزش مستقیم (صحبت کردن درباره رفتارهای صحیح و نادرست) یا از طریق آموزش غیرمستقیم (مدل‌سازی رفتار) باشد. در خانواده‌هایی که ارزش‌های اخلاقی قوی دارند، نسل جدید معمولاً نگرش‌های اخلاقی‌تری نسبت به مسائل اجتماعی پیدا می‌کند و به‌طور فعال‌تری در حل مشکلات اجتماعی و مشارکت‌های اجتماعی شرکت می‌کند.
چالش‌ها و تغییرات جدید در تأثیر خانواده بر نگرش‌های اجتماعی
تأثیر رسانه‌های اجتماعی و فناوری‌های نوین
یکی از چالش‌های بزرگ امروز خانواده‌ها، تأثیر رسانه‌های اجتماعی و فناوری‌های نوین بر فرآیند اجتماعی شدن است. نسل جدید به دلیل دسترسی گسترده به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تحت تأثیر اطلاعات و دیدگاه‌های مختلف قرار دارد. این اطلاعات می‌توانند گاهی مغایر با آموزه‌های خانواده‌ها باشند. رسانه‌های اجتماعی و اینترنت به‌عنوان منابع جدید یادگیری، به‌طور مستقیم بر نگرش‌های اجتماعی نسل جدید تأثیر می‌گذارند و گاهی این تأثیرات با ارزش‌ها و نگرش‌های خانواده‌ها تضاد پیدا می‌کند.
در چنین شرایطی، خانواده‌ها باید به‌طور فعال‌تری در فرآیند اجتماعی شدن فرزندان خود دخالت کنند تا بتوانند ارزش‌ها و نگرش‌های خود را به‌طور مؤثرتر منتقل کنند.
تأثیر تغییرات اجتماعی و اقتصادی بر خانواده‌ها
تغییرات اجتماعی و اقتصادی، نظیر بحران‌های اقتصادی، افزایش فشارهای اجتماعی و تغییرات ساختاری در خانواده‌ها (مانند افزایش تعداد خانواده‌های تک‌والد)، تأثیر زیادی بر فرآیند اجتماعی شدن نسل جدید دارند. این تغییرات می‌توانند بر نوع نگرش‌های اجتماعی فرزندان تأثیر بگذارند و به چالش‌های جدیدی برای خانواده‌ها تبدیل شوند.
نتیجه‌گیری
خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی، نقش بی‌بدیلی در شکل‌دهی نگرش‌های اجتماعی نسل جدید ایفا می‌کند. آموزش‌های خانواده در خصوص سیاست، فرهنگ، اخلاق و رفتارهای اجتماعی تأثیرات عمیقی بر نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی افراد دارد. با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و ظهور فناوری‌های جدید، خانواده‌ها با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که ممکن است بر فرآیند اجتماعی شدن فرزندان تأثیر بگذارد. در این راستا، توجه به راه‌های مؤثر انتقال ارزش‌ها و نگرش‌ها در خانواده‌ها می‌تواند به بهبود فرآیند اجتماعی شدن و کاهش تضادهای اجتماعی در نسل جدید کمک کند.
