به گزارش گروه بین‌الملل «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که از فروردین ۱۴۰۴ با میانجیگری عمان آغاز شده، به مرحله‌ای حساس رسیده است. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، در مصاحبه‌ای با آکسیوس از برنامه‌ریزی برای برگزاری دور چهارم مذاکرات در روزهای ۲۰ و ۲۱ اردیبهشت‌ماه خبر داده و گفت‌وگوهای پیشین را «مثبت» و «در حال پیشرفت» توصیف کرده است.
بااین‌حال، احتمال به‌تعویق‌افتادن این دور از مذاکرات نیز به‌دلیل سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه، بار دیگر سایه تردید را بر از سرگیری گفت‌وگوها انداخته است. همزمان دکتر مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه روز گذشته در تماس تلفنی، آخرین وضعیت روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دادند. در این گفت‌وگو، دکتر پزشکیان و پوتین امضای توافق‌نامه همکاری جامع راهبردی میان دو کشور را نشانه‌ای روشن از عمق روابط تهران و مسکو و نقطه‌عطفی در تحکیم همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری و امنیتی میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دانستند و بر عزم و اراده مسئولان عالی‌رتبه دو کشور برای اجرای کامل این توافق‌نامه تأکید کردند. ولادیمیر پوتین همچنین ضمن آرزوی موفقیت برای مذاکرات هسته‌ای که میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در جریان است، اعلام کرد که روسیه آمادگی دارد «مساعدت‌های فنی» لازم را در این زمینه ارائه کند.
پیچیده اما هدفمند
مذاکرات جاری، ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای حل‌وفصل اختلافات هسته‌ای میان ایران و آمریکاست که از بهار ۱۴۰۴ در عمان کلید خورد. تاکنون سه دور مذاکره در مسقط و رم برگزار شده و دور چهارم که قرار بود ۱۳ اردیبهشت در رم انجام شود،به دلایل لجستیکی به تعویق افتاد.این گفت‌وگوها برمحورهایی مانندراستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران،سطح غنی‌سازی، تعداد سانتریفیوژها، رفع تحریم‌ها و دریافت تضامین لازم از واشنگتن برای اجرای تعهدات متمرکز است.استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا، در این مذاکرات نقش کلیدی دارد.
او پیش‌تر درمصاحبه با فاکس‌نیوز از امکان پذیرش غنی‌سازی محدود ایران درسطح۳.۶۷درصد(مشابه توافق برجام) سخن گفت. اما تنها یک روز بعد، درشبکه اجتماعی ایکس خواستار توقف کامل غنی‌سازی شد. این تناقضات، نشانه‌ای از فشارهای داخلی در دولت ترامپ و تأثیر چهره‌های تندرو مانند مارکو روبیو و بنیامین نتانیاهو است. در مقابل ایران بارها تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و غنی‌سازی، به‌عنوان حقی مشروع تحت معاهدهNPT، خط قرمز کشور محسوب می‌شود.
محور مذاکرات؛ دفاع از حقوق مردم ایران
بررسی‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد مذاکرات جاری بر چند محور اصلی متمرکز است که هرکدام چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود را دارند. راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای یکی از این موارد است. آمریکا راستی‌آزمایی سختگیرانه را شرط هرگونه توافق می‌داند و بر نظارت گسترده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حتی بازرسان آمریکایی تأکید دارد. ایران همکاری با آژانس را در چارچوب تعهدات بین‌المللی پذیرفته، اما بازرسی‌های خارج از عرف را قاطعانه رد کرده است.در زمینه سطح غنی‌سازی نیز آمریکا خواستار محدودکردن غنی‌سازی ایران به ۳.۶۷درصد و رقیق‌سازی یا انتقال ذخایر با غنای بالاتر (۲۰ و۶۰درصد)به خارج است.هرچند در برخی اظهارنظرات رسانه‌ای مقامات آمریکایی ازجمله رئیس‌جمهورووزیر خارجه این کشوربارهاادعای مضحک برچیدن کامل صنعت هسته‌ای رامطرح کرده‌اند.
ایران، با تأکید بر نیازهای صلح‌آمیز خود، غنی‌سازی را یک حق قانونی و غیرقابل‌مذاکره می‌داند.علاوه‌براین رفع کامل تحریم‌های ظالمانه، به‌ویژه در حوزه بانکی و نفتی، اولویت اصلی ایران است. ایران خواستار تضمین‌های حقوقی و عملی برای جلوگیری از تکرار بدعهدی‌های گذشته، مانند خروج آمریکا از برجام است. ازسوی دیگر برخی منابع، ازجمله وال‌استریت ژورنال، گزارش داده‌اند که آمریکا تلاش دارد برنامه موشکی ایران را به مذاکرات وارد کند. ایران این موضوعات را خط قرمز خود اعلام کرده و هرگونه دخالت در توان دفاعی یا نفوذ منطقه‌ای کشور را غیرقابل‌قبول می‌داند.
چشم‌انداز مذاکرات و منافع ایران
اظهارات ویتکاف درباره «پیشرفت» مذاکرات و گزارش‌های رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، درباره جدیت کم‌سابقه ایران در گفت‌وگوها، نشانه‌هایی از امکان دستیابی به توافق را نشان می‌دهد. بااین‌حال، اختلافات اساسی بر سر غنی‌سازی، تحریم‌ها و موضوعات غیرهسته‌ای همچنان مانع بزرگی است.برای ایران،هرگونه توافق بایدسه هدف کلیدی را تأمین کند.حفظ ظرفیت غنی‌سازی و توسعه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای، رفع کامل تحریم‌ها ازجمله رفع موانع بانکی ونفتی ودرنهایت جلوگیری از بدعهدی‌های گذشته با مکانیسم‌های حقوقی و عملی به حدی برای تهران ضرورت دارد که در صورت عدم تامین آن مسیر دستیابی به توافق مسدود می‌شود. تیم مذاکره‌کننده ایران، در برابر تناقضات آمریکا و فشارهای غرب با اقتدار ایستاده و نشان داده که ایران تنها به توافقی عادلانه و پایدار تن خواهد داد. دور چهارم مذاکرات، چه در روزهای آتی برگزار شود و چه به تعویق بیفتد، آزمونی برای صداقت آمریکا و فرصتی برای تثبیت حقانیت ایران در عرصه جهانی است.
گزارش از محمد جهاد
