به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ نشست تحلیلی اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاههای سراسر کشور با موضوع «ارتباط تسخیر لانه جاسوسی با رویکرد فعلی کشور در مواجهه با آمریکا» برگزار شد. در این نشست، رضا سیفاللهی بهصورت مفصل و تحلیلی به بستر تاریخی، پیامدها و برداشتهای سیاسی-امنیتی مرتبط با تسخیر سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ پرداخت و رابطه این رویداد تاریخی را با وضعیت کنونی سیاست خارجی و نقش آمریکا در منطقه تشریح کرد. آنچه در ادامه میآید، بازنویسی مفصل و حفظشدهی نکات و استدلالهای مطرحشده در سخنرانی ایشان است.
رضا سیفاللهی جلسه را با اشاره به نقش ویژه دانشگاه در رصد و نقد فضای سیاسی کشور آغاز کرد و تأکید کرد که دانشگاه — چه در ایران و چه در دنیا — همیشه یک نهاد نقّاد، رصدگر و حساس نسبت به تحولات سیاسی بوده است. او گفت که تحلیل هر رویدادی، از جمله تسخیر لانه جاسوسی، باید در بستر تاریخی دقیق آن زمان انجام شود: سال ۱۳۵۸، ۸–۹ ماه پس از پیروزی انقلاب که هنوز قانون اساسی نهایی و قوانین عادی تثبیت نشده بود و فضای سیاسی کشور از نظر ساختاری در وضعیتی شکننده قرار داشت.
تبیین موقعیت آمریکا و بازخوانی تاریخچه مداخلات
سیفاللهی توضیح داد که برای فهم درست موضوع باید تصویری از آمریکا در آن دوره و پیشینه طولانی مداخلات آن کشور در ایران ترسیم شود. او به سخنان اخیر مقام معظم رهبری در ۱۲ آبان اشاره کرد و گفت آنسخنان، شکافی روشن در تحلیلهای سادهانگارانه ایجاد کرد؛ مخصوصاً در برابر برخی تحلیلهای غیرواقعبینانه از سوی چهرههای سیاسی که گفتهاند تسخیر لانه جاسوسی «مبدأ» مشکلات ایران با آمریکا بوده است. به گفته او، شواهد تاریخی نشان میدهد بسیاری از اقدامات اعم از تحریمها و بلوکه کردن اموال ایران، قبل از تسخیر لانه جاسوسی برقرار بودهاند و اینگونه ادعاها با اسناد تاریخی مغایرت دارند.
او تصریح کرد که ریشه مشکلات ما با آمریکا به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بازمیگردد و این کودتا زمینهساز ۲۵ سال حکمرانی وابسته شد که سرنوشت کشور را تحتتأثیر قرار داد. او با زبانی تند و نقادانه، تاریخ معاصر آمریکا را در برابر تاریخ چند هزار ساله ایران قرار داد و اشاره کرد که دخالتها و مستشاران نظامی آمریکایی (او گفت ۵۰ هزار مستشار) بر مقدرات نظامی و اقتصادی کشور تأثیرات عمیق و تحقیرآمیزی داشتهاند.
نمونههای مداخله: مستشاران، قراردادها و نفوذ اقتصادی
سخنران با اشاره به خاطرات فرماندهان دوره پهلوی که از برخورد و نفوذ مستشاران نظامی سخن گفتهاند، خاطرنشان کرد که مستشاران خارجی حتی به فرماندهان منصوبِ رژیم وقت بیحرمتی میکردند و حقوقهای هنگفتی میگرفتند؛ همه اینها نشانه فقدان استقلال واقعی در آن دوره است. او اضافه کرد که در حوزه اقتصادی نیز برنامههایی که توسط آمریکا نوشته میشد، اولویت منافع آمریکا را در پی داشت، نه منافع ملی ایران — نمونهای که به زعم او مشابه وضعیت فعلی در جاهایی از جهان است که قدرتهای بزرگ وعده «کمک» میدهند ولی در عمل منابع و منافع کشورها را تحت سلطه میگیرند.
نسبت تسخیر لانه جاسوسی با سیاستهای منطقهای و پرونده فلسطین
سیفاللهی سپس به سیاستهای ایالات متحده در حمایت از اسرائیل و پیامدهای آن در منطقه پرداخت. او تأکید کرد که امنیت اسرائیل برای آمریکا اولویت دارد و همین رابطهٔ نزدیک واشنگتن با تلآویو باعث شده است که سیاستهای آمریکا در منطقه استانداردهای دوگانه داشته باشد — نمونههایی از این استاندارد دوگانه را در موضوع سلاح هستهای و واکنشهای سازمانهای بینالمللی بیان کرد. وی به جنگها و کمکهای مالی و نظامی آمریکا به اسرائیل اشاره کرد و نتیجه گرفت که تا زمانی که حمایت آمریکا از اسرائیل ادامه دارد، امکان داشتن یک رابطه براساس احترام متقابل بین ایران و آمریکا وجود ندارد.
در بخشی از سخنانش، او نوار غزه و مقاومت فلسطینیان را نمونهای از «پایداری» دانست و گفت که حمایت بیچونوچرای آمریکا از اسرائیل نشانگر این است که اگر حمایت آمریکا نباشد، اسرائیل و دیگر متحدان وابستهاش امنیت خود را از دست خواهند داد.
نقد تحلیلهای معاصر درباره علتهای مشکلات ایران
سیفاللهی با گلایه از برخی تحلیلگران داخلی که تلاش میکنند تسخیر لانه جاسوسی را منشأ یا علتِ آغاز مشکلات ایران با آمریکا معرفی کنند، گفت که اینگونه تحلیلها با اسناد تاریخی مطابقت ندارد. او بهصراحت بیان کرد که بلوکه کردن اموال ایران و سایر اقدامات خصمانهٔ آمریکا علیه ایران از پیش وجود داشته و حتی کودتای ۲۸ مرداد نیز بخشی از آن سابقهٔ طولانی است.
او افزود که وقتی یک رژیم وابسته و فرمانبر از دست آمریکا خارج میشود، طبیعی است که آمریکا برای حفظ منافعش تلاش کند و این امر نباید با سادهسازی تاریخی خلط شود.
توضیح درباره مصونیت دیپلماتیک و معناشناسی «سفارت»
یکی از محورهای مهم سخنرانی، بحث مصونیت دیپلماتیک و معنیِ «سفارت» در شرایطی بود که رابطه سیاسی بین دو کشور تثبیت نشده است. سیفاللهی مسئله را اینگونه مطرح کرد: مصونیت سیاسی (مصونیت دیپلماتیک) زمانی معنا پیدا میکند که روابط سیاسی میان دولتها به رسمیت شناخته شده باشد. اگر امریکا انقلاب و نظام حاکم را به رسمیت نشناسد، چگونه میتوان به دیپلماتهای آن مصونیت کامل داد؟ او نتیجه گرفت که هدف دانشجویان در تسخیر لانه، نه تعرض به مصونیت دیپلماتیک صرف، بلکه اعمال فشار به دولت آمریکا برای پاسخگویی به مداخلات و اقدامات پیشین بوده است.
او تصریح کرد که اعتراض دانشجویان هدفش سفارت و دیپلماتها بهعنوان افراد نبود، بلکه سیاستهای دولت آمریکا و کارکرد سفارتخانهای که بهزعم آنها مأموریت جاسوسی و مداخله داشته، هدف قرار گرفت.
بازخوانی وقایع پیش و پس از تسخیر: نمونهها و اسناد مورد اشاره
سخنران به مواردی از پیگیریها و مذاکرات پیش از تسخیر نیز اشاره کرد: از جمله ملاقات نماینده دولت موقت ایران با برژینسکی (مشاور امنیت ملی کارتر)، که بهگفته او، نشاندهنده تلاشهایی برای بازگشایی رابطه بود ولی این ملاقاتها مشکوک و محل تنش بهشمار میرفت. همچنین او با اشاره به رفتار آمریکا در پذیرش یا نپذیرفتن شاه پس از فرار از ایران، روندی را توصیف کرد که به زعم او «ذلت» یا «آوارگی» برای رژیم پهلوی بهوجود آورد و این موضوع یکی از عوامل نارضایتی عمومی و عصبانیت از سیاستهای آمریکا قلمداد شد.
سیفاللهی یادآور شد که در بهمنِ سالِ نخست پیروزی انقلاب، اقدامات متعددی — از جمله اشغال سفارت توسط برخی گروهها و سپس تسخیر رسمی در ۱۳ آبان — در پی جریانهای داخلی و واکنش به اقدامات آمریکا روی داد، و اینکه امام (ره) و در ادامه حرکتِ اعتراضیِ گسترده مردم و حمایت رهبری، به مشروعیتبخشیِ عملیاتی به حرکت دانشجویی و مردمی انجامید.
نقش گروهها و جریانهای داخلی: وحدت و اختلافها
در خلال سخنرانی، سخنران به نقش گروههای سیاسی مختلف داخل کشور (نظیر منافقین، حزب توده، نهضت آزادی و دیگر جریانها) اشاره کرد و گفت که این گروهها در مقاطع مختلف نسبت به تسخیر لانه واکنشهای متفاوت و در مواردی متناقض داشتند. او اذعان کرد که برخی از این گروهها مانند حزب توده حمایتهایی اعلام کردند اما در عمل نقش مشخصی در اقدام نداشتند یا حتی عناصر آن دستگیر شدهاند؛ از سوی دیگر، گروههای معاند و چپ و برخی جریانهای سیاسی گوناگون یا حمایت صریح کردند یا ابهام داشتند. سیفاللهی بر این نکته پافشاری کرد که حرکت دانشجویی در آن زمان دارای پشتوانهٔ عظیم مردمی بود و صرفاً حاصل یک قشر دانشگاهی محدود نبود.
پاسخ به ادعاها درباره «برخی نامهها و مواضع آمریکایی»
در بخشهایی از صحبت، سیفاللهی به شایعهها و نامههای منتسب به مقامات آمریکایی (مثلاً نامهای منتسب به ادوارد کندی که گفته شده انقلاب ایران را تأیید کرده است) اشاره و اظهار کرد که بسیاری از این موارد بعداً رد یا فاقد اصالت تشخیص داده شد و در برخی موارد مقامات آمریکایی رسماً تکذیب کردند. او این مثالها را بهعنوان نمونهای از تلاشهای اطلاعاتی و رسانهای برای القای تصورات خاص در داخل ایران مطرح کرد.
جمعبندی
در پایان، رضا سیفاللهی نکات زیر را بهعنوان جمعبندی و پیام مهم مطرح کرد:
* مشکلات ایران با امریکا «ذاتی» و ریشهدار است و نباید آن را با تحلیلهای صرفاً تاکتیکی یا سطحی تقلیل داد. به گفته او، مشکل «روشنفکرانه» یا صرفاً «روانی» نیست، بلکه ساختاری و برآمده از مداخلات تاریخی، کودتاها و سیاستهای استعماری-امپریالیستی است.
* تسخیر لانه جاسوسی را باید در چارچوب تاریخی انقلاب و واکنش به مداخلات پیشین آمریکا فهمید؛ نه آنگونه که برخی امروز ادعا میکنند که این رویداد منشأ همه مشکلات بوده است.
* مصونیت دیپلماتیک فرع بر بهرسمیتشناختهشدن روابط سیاسی است؛ بنابراین در شرایطی که آمریکا نظام جمهوری اسلامی را بهرسمیت نمیشناسد، تعریف و تفسیرِ سنتی مصونیت قابل تسری بهصورت ساده نیست.
* دانشجویان و نیروهای انقلابی در آن دوره با هدف مقابله با سیاستهای مداخلهجویانه آمریکا و همراه با حمایت وسیع مردمی عمل کردند، و عمل آنها را باید در متن فشارها، کودتاها و بحرانهای امنیتی ـ منطقهای آن سالها تحلیل کرد.
* او به دانشگاهیان و شنوندگان توصیه کرد که مبانی تاریخی را دقیق مطالعه کنند و از سادهسازیها یا استدلالهایی که با اسناد تاریخی در تضادند پرهیز کنند.
در بخش پرسش و پاسخ که در پایان سخنرانی برگزار شد، سیفاللهی به نگرانیها دربارهٔ تأثیر نفوذ قدرتهای خارجی (مثلاً شوروی و وابستگانشان) پاسخ داد و گفت که اگرچه همواره احتمال تأثیرگذاری وجود دارد، اما شواهد میدانی و تاریخِ بازداشتها و برخورد با اعضای سازمانهایی مانند حزب توده نشان میدهد که اینگونه ادعاها نباید بهعنوان علت اصلی رفتار دانشجویان یا حرکت انقلاب مطرح شوند. او بر لزوم فرق گذاشتنِ میان «حمایت ایدئولوژیک» و «مداخلهٔ عملی» تأکید کرد و گفت که بسیاری از گروههای داخلی گرچه همزمان دیدگاههایی با چپ داشتند، اما در ماهیتِ حرکت و در فهمِ پایهای انقلاب با مرجعیت و خط امام متحد بودند.
همچنین وی خاطرنشان کرد که تصمیمگیریهای دانشجویی دربارهٔ اقدام در آن مقطع بر اساس ارزیابیِ محدودِ زمانی و اطلاعات موجود گرفته شده و هدف عمدهٔ آنها اعمال فشار و افشای فعالیتهای جاسوسی و مداخلهٔ سیاستمداران خارجی بوده است — نه تعرض به ملت یا مردم آمریکا بهعنوان یک قوم.
سخنرانی رضا سیفاللهی در این نشست تحلیلی، تلاش واضحی بود برای بازخوانی تاریخیِ تسخیر لانه جاسوسی از زاویهای که هم سابقهٔ طولانی مداخلات خارجی را در نظر میگیرد و هم شرایط داخلی ایرانِ آن زمان را ـ از فقدان قانون اساسی تا آشفتگی امنیتی در برخی مناطق و حضور گروههای مسلح ـ برجسته میسازد. محور مرکزی سخنرانی این بود که نباید تسخیر لانه را مقصر اصلیِ آغازِ تقابلِ ایران و آمریکا دانست؛ بلکه این رویداد را باید یکی از واکنشهای تاریخیِ ایران در برابر مداخلات و سیاستهای پیشین واشنگتن بهشمار آورد. سخنران خواستار مطالعه دقیق تاریخی و برجستهسازی اسناد شد و از حاضران خواست مبانی تحلیلی خود را بر شواهد تاریخی مستحکم کنند.
گزارش از امیر صفره
