به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ فرج‌الله سلحشور از معدود مبارزان انقلابی بود که در عرصه‌های فرهنگی هنری فعالیت می‌کرد. او که اقدامات خود را از بطن مساجد آغاز کرده بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی با جوانان انقلابی دیگر در راه‌اندازی و گسترش فعالیت‌های هنری نقش بسزایی داشت، سرانجام در روز 8 اسفندماه 1394 دار فانی را وداع گفت.
مرحوم فرج‌الله سلحشور در دوران حیات خود خاطراتش از دوران مبارزه علیه رژیم پهلوی و نیز فعالیت‌های فرهنگی هنری پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ثبت و ضبط کرد که بخشی از آن به مناسبت دومین سالگرد درگذشت این هنرمند انقلابی، برای نخستین بار منتشر می‌شود.
* فیلم/ سلحشور در آرزوی ساخت سریال موسی(ع)
فرج‌الله سلحشور کارگردان سینما و تلویزیون در آخرین سال زندگی از آرزوی ساخت سریال حضرت موسی(ع) گفت.
* برشی از خاطرات فرج‌الله سلحشور
مرحوم فرج‌الله سلحشور در دوران حیات خود خاطراتش از دوران مبارزه علیه رژیم پهلوی و نیز فعالیت‌های فرهنگی هنری پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ثبت و ضبط کرد که بخشی از آن به مناسبت دومین سالگرد درگذشت این هنرمند انقلابی، برای نخستین بار منتشر می‌شود.
- حمله ساواک به اجرای نمایش‌های مذهبی در مساجد
فرج‌الله سلحشور درباره ممانعت رژیم پهلوی از اجرای نمایش‌های مذهبی در سال 1356 می‌گوید: یک‌بار نمایش حجر بن عدی را بچه‌های هنرمند یزد در مسجد اجرا کردند و ما دیدیم تأثیر آن روی مردم خیلی مثبت بود. بعد از آن به فکر افتادیم که چرا ما خودمان از این ابزار استفاده نکنیم؟ می‌توانیم در همین مسجد تئاترهای مذهبی بگذاریم و در کنار فعالیت‌هایی که در مسجد مثل قصه‌گویی، روخوانی قرآن، دکلمه و... هست یک کاری مثل نمایش هم انجام بدهیم. همین بود که اواخر سال 56 اولین نمایش را به نام حربنیزید ریاحی اجرا کردیم ولی در حین اجرا ساواکی‌ها ریختند و برنامه را به‌هم زدند.
آن زمان دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف همه برای دیدن نمایش به مسجد آمده بودند. وقتی نمایش نیمه‌کاره به هم خورد و یک‌دفعه مأمورین ریختند، جوان‌ها بیشتر به هیجان آمدند و عصبانی شدند. اوضاع به هم ریخت و مردم با نیروهای رژیم پهلوی درگیر شدند.
- واکنش مردم به اعلان حکومت نظامی در شب 22 بهمن57
فرج‌الله سلحشور خاطرات خود از روز پیروزی انقلاب اسلامی را اینگونه روایت می‌کند: من خاطرم هست که در میدان انقلاب بودیم، یک حوض وسط میدان انقلاب بود، کمی پایین‌تر از آن ستاد ژاندارمری بود. هر چه بود نیروهای ژاندارمری و ژاندارم‌ها آنجا بودند و میدان را کنترل می‌کردند. از قضا در میدان درگیری شدیدی رخ داد و تیراندازی زیادی شد. من در آن حوض مجبور شدم دراز بکشم، درگیری میدانی هر شب وجود داشت، برای اینکه بایستی آنطور که امام فرموده بودند انقلاب به ثمر می‌رسید.
همان شب 22 بهمن اعلام شد حکومت نظامی است و گفتند کسی بیرون نیاید در حالی که ما همان موقع بیرون بودیم. رژیم پهلوی گمان می‌کرد اگر بگویند حکومت نظامی است همه مردم به خانه می‌روند و شب خلوت می‌شود و بعد می‌ریزند امام و مسئولین و بزرگان انقلاب را دستگیر می‌کنند. درحالی که اصلاً مردم خانه نرفتند، به خصوص بعد از اینکه شنیدند امام هم فرمودند کسی خانه نرود. لذا تا صبح خیابان‌ها همچنان مملو از جمعیت بود و فرمان امام موجب شد مردم تا صبح بیرون بمانند و فردای آن روز بساط رژیم پهلوی کاملا جمع شد و رسماً پیروزی انقلاب اسلامی اعلام شد.
- کارشکنی‌های منافقین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
سلحشور درباره یک نمونه از کارشکنی‌ها و فرصت طلبی‌های سازمان منافقین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گوید: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، می‌خواستیم همان نمایش حربنیزید ریاحی در تالار فردوسی دانشگاه تهران اجرا کنیم. رفتیم آنجا و دیدیم منافقین نماد مجاهدین خلق (منافقین) و عکس‌هایی از مسعود رجوی و بعضی از سران سابقشان را آنجا نصب کرده‌اند. من گفتم اگر این‌ها را برندارید ما مراسم را اجرا نمی‌کنیم، گفتند نه! باید این‌ها باشد. گفتم: همین که گفتم، اگر این‌ها را جمع نکنید اجرا نمی‌کنیم. آنها گفتند جمع نمی‌کنیم. ما هم نمایش را اجرا نکردیم. بیرون آمدیم و چند روز بعد در دانشگاه تربیت معلم همان نمایش را اجرا کردیم. آن موقع مردم هم می‌دانستند که منافقین دارند برای خودشان جلو می‌روند و با این انقلاب و اسلام همراه نیستند.
- توجه امام خمینی به مسائل فرهنگی
فرج‌الله سلحشور می‌گوید: ما 6 یا 7 نفر بودیم که یک روز به مدرسه عالی شهید مطهری رفتیم و خدمت آیت‌الله امامی کاشانی عرض کردیم که می‌خواهیم جایی را درست کنیم و در آنجا کارهای فرهنگی هنری انجام بدهیم، اگر می‌شود به ما کمک کنید. ایشان هم رفته بود با حضرت امام صحبت کرده بود، حضرت امام هم فرموده بودند از سهم خود من هم شده بگذارید و اینجا را تشکیل بدهید. امام خیلی روشن بودند. واقعا چنین انسانی در عصر ما یک معجزه بود.
- نظر امام خمینی درباره نمایش "حصار در حصار"
فرج‌الله سلحشور می‌گوید: اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، تلویزیون و رادیو نیرو و امکاناتی نداشتند و فقط چند تا از بچه‌های انقلابی آمده بودند و در تلویزیون مقاله می‌خواندند یا با مسئولین مملکتی مصاحبه می‌کردند. به آن معنا کاری نداشتیم که آن زمان در تلویزیون پخش شود. تا اینکه به تدریج یک سری نیروها جمع شدند.
یادم هست ما آن موقع نمایشی اجرا کردیم به نام "حصار در حصار" که آن را در تلویزیون ضبط کرده بودیم. روزی که فیلم استعاذه را می‌خواستند در سینما اکران کنند همه مسئولین سازمان تبلیغات از جمله آیت‌الله جنتی تشریف آورده بودند. آنها وقتی مرا دیدند گفتند ما خدمت امام بودیم. ایشان فرمودند که تأثیر این نمایش از صدها مقاله و نشریه و سخنرانی بالاتر بود. آن نمایش، یک نمایش انقلابی بود و واقعیت گروهک‌های چپ را نشان می‌داد و آنها را تخطئه می‌کرد. ولی بعدا دیگر این نمایش از تلویزیون پخش نشد.
* تئاتری که در بیت رهبری اجرا شد
رهبر معظم انقلاب درمورد تئاتر حضرت ایوب(ع) فرمودند: فهمی را که از ماجرای ایوب از تئاتر تو فهمیدم، دراین مدت از خواندن قرآن، این فهم را پیدا نکردم.
* کارنامه
- توبه نصوح
لطفعلی خان کارمند بانک است و بر اثر سکته می‌میرد ولی هنگام دفن زنده می‌شود و از جا بر‌می‌خیزد. او در اثر این اتفاق به این فکر می‌افتد که از افرادی که می‌شناسد حلالیت بگیرد غافل از اینکه مسیر سختی پیش‌رو دارد... .» این خلاصه فیلم «توبه نصوح» به کارگردانی محسن مخملباف است که فرج‌الله سلحشور برای اولین حضور سینمایی‌اش در آن ایفاگر نقش لطفعلی خان بود. سلحشور درباره این فیلم گفته است: «توبه نصوح در سال 61 تنها با 600 هزار تومان ساخته شد. در همان زمان 1.5 تا 2 میلیون تومان صرف ساخت یک فیلم سینمایی می‌شد. این فیلم در زمره اولین کارهایی بود که پس از انقلاب ساخته شد و طبیعی است که خیلی ضعف داشته باشد. ای کاش فرصتی دست می‌داد تا یک بار دیگر این فیلم را قوی‌تر از قبل می‌ساختیم. من و آقای مخملباف با هم تصمیم گرفتیم این کار را انجام دهیم. او شد کارگردان و من هم بازیگر؛ هر دو در حوزه هنری کار می‌کردیم و بخش فیلم این حوزه در دست‌مان بود، بنابراین با هم تصمیم گرفتیم «توبه نصوح» را بسازیم و ساختیم.»
- پرواز در شب
«پرواز در شب» فیلمی در ژانر دفاع مقدس به کارگردانی و نویسندگی رسول ملاقلی‌پور ساخته سال ۱۳۶۵ است، که فرج‌الله سلحشور در آن بازی کرده است. یک گردان از نیروهای ایران در محاصره ارتش دشمن قرار می‌گیرد و ارتباط آنها با قرارگاه مرکزی قطع می‌شود. چهار نفر از رزمندگان گردان انتخاب می‌شوند تا برای درخواست کمک خود را به قرارگاه برسانند؛ از آن میان سه تن شهید می‌شوند و یکی خود را به قرارگاه می‌رساند. فرمانده گردان نیز برای تهیه آب آشامیدنی سربازان زخمی محاصره دشمن را می‌شکند، اما شهید می‌شود. قوای کمکی سر می‌رسند و پس از مقابله با دشمن بقیه افراد گردان را نجات می‌دهند. در این فیلم صحنه‌های جبهه و نبرد با بعثی‌ها، با صحنه‌های عاشورا به هم پیوند خورده و حس شهادت در راه خدا را به خوبی به نمایش گذاشته است.
- ایوب پیامبر
«ایوب پیامبر» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی فرج‌الله سلحشور محصول سال ۱۳۷۲ است. سلحشور با این فیلم، تولید پروژه‌های مربوط به زندگی پیامبران را شروع کرد. سلحشور چند سال قبل از ساخت این فیلم سینمایی، نمایش «ایوب پیامبر» را هم اجرا کرده بود؛ نمایشی که رهبر انقلاب درباره آن گفته بودند: «چند شب پیش از این، نمایشنامه‌ای را در اینجا نمایش دادند- «ایوب پیامبر»- که خیلی خیلی خوب بود؛ کار یکی از همین آقایان رفقای شما -آقای سلحشور- بود. در این فیلم‌های فارسی، با اینکه هنرپیشه‌های خوبی داریم و چند نفر هنرپیشه واقعا خیلی خوب داریم که از لحاظ بازی خیلی قوی‌اند- این چند نفری که معروف هستند- اما بعضی از فیلمنامه‌ها بی‌ارزشند! در چنین فضایی، من نمایشنامه «ایوب پیامبر» را واقعا یک برداشتِ صحیحِ متینِ بی‌اشکالی از یک کار به آن مهمی دیدم. آدم اگر بخواهد زندگی یک پیامبر را نشان بدهد، کار آسانی نیست؛ آن‌وقت این آقای سلحشور اینقدر قشنگ این نقش را بازی کرده بود. اولِ این نمایش این‌طور است که کروبیانِ ملأ اعلی دارند مدح آن مثال ملکوتی و به‌اصطلاح قالب مثالی ایوب را می‌کنند. آدم وقتی نگاه می‌کرد، خیال می‌کرد که واقعا خود ایوب پیامبر آنجا ایستاده است. بعد از نمایش گفتم من که آخوندم و این همه در زندگی پیامبران مطالعه کرده‌ام، بعد از این نمایش تو، معرفت و ارادتم به حضرت ایوب بیشتر شد! و این خاصیت هنر است که دانسته‌های ذهنی را به‌صورت ملموس در اختیار آدم می‌گذارد. شما‌ها چنین هنرهای بحمدا... عزیز و پرمایه در اختیارتان هست؛ باید کار کنید، باید زیاد کار کنید، باید بنویسید، باید قصه بنویسید، باید نمایشنامه بنویسید، باید اجرا کنید. این، آن کاری است که الان وجود دارد.»
- مردان آنجلس
«مردان آنجلس» سریال تلویزیونی به کارگردانی فرج‌الله سلحشور است که در سال ۱۳۷۵ تولید شده است. این فیلم روایتگر داستان تاریخی اصحاب کهف است. محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت، در سفر به واتیکان در اسفند ۱۳۷۷، دیداری هم با پاپ ژان پل دوم داشت. ایشان در آن دیدار، به رسم سوغات، یک جلد دیوان حافظ، یک قالیچه ایرانی و سریال مردان آنجلس را به‌عنوان هدیه، اهدا کرد. در سال ۱۳۹۲ پخش این مجموعه تلویزیونی در مصر به عنوان نخستین سریال ایرانی صورت گرفت. پخش این سریال، از کانال رسمی این کشور مخالفت‌هایی از سوی سلفی‌ها که این عمل را تلاشی برای ترابرد فرهنگ شیعی می‌شمردند، در پی داشت.
- یوسف پیامبر
«یوسف پیامبر» آخرین و مشهورترین اثر فرج‌ا... سلحشور است. این سریال تلویزیونی، شرحی از زندگی حضرت یوسف(ع) است که برای اولین بار تیرماه 1378 در ۴۵ قسمت پخش شد. این سریال در کشورهای مختلف همسایه همچون پاکستان، هندوستان، افغانستان، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس پخش شده است. نقل‌قولی از سیدحسن نصرالله وجود دارد مبنی‌بر اینکه گفته بود پخش سریال حضرت یوسف(ع) شاید بزرگ‌ترین دستاورد ایران بعد از انقلاب باشد. همه ما آن را دیدیم و به تاثیرگذاری آن واقف هستیم که در زمان پخش آن حتی خیابان‌ها نیز خلوت می‌شد. مجموع هزینه‌های ساخت این سریال حدودا هفت میلیارد تومان بود ولی به گفته مسئولان سازمان صدا‌و‌سیما این سریال در 60 کشور جهان بیننده داشته است.
* سکانس به یاد ماندنی فیلم "پرواز در شب"
فیلم "پرواز در شب" در سال ۱۳۶۵ به کارگردانی و نویسندگی "رسول ملاقلی پور" ساخته شده و فرج‌الله سلحشور در این فیلم ایفای نقش کرده است.