خبرنامه دانشجویان ایران: میکائیل دیانی*// اتفاق مهم اکران آنلاین فیلم سینمایی «خروج» در چند روز گذشته نظرها و تحلیل‌های مختلفی را به همراه داشته است؛ از نقد برخی سینماداران تا استقبال اهالی رسانه و حمایت از رفتار مردمی‌ای که تهیه‌کننده این فیلم و فیلمسازش انجام داده‌اند. اما یک سوال مهم این است که آیا این کار می‌تواند ادامه‏دار باشد و به‌عنوان یک بازار اقتصادی و فرهنگی جدید در حوزه سینما تعریف شود؟ این سوالی است که شاید بیش از همه تهیه‏کنندگان به آن فکر می‏کنند و پاسخش برای سینماداران هم مهم است.

فارغ از اینکه امسال به‌خاطر کرونا، دو نوبت مهم اکران «نوروزی» و «عید فطر» از دست رفته و به‌صورت کلی نیز برآوردها می‌گوید یک‌سوم از زمان اکران فیلم‌ها در سینما می‌گذرد تا سینما دوباره راه بیفتد و این یعنی یک ترافیک پرحجم از فیلم‌های متقاضی اکران، آمارهای سال‌های قبل نشان می‌دهد همیشه بخشی از فیلم‏های سینمایی کشور پشت ترافیک اکران می‌مانند و فرصت به اکران فیلم‏هایی که به‌عنوان مثال در جشنواره فیلم فجر عرضه شده‌اند، در سال بعدی اکران‌شان نمی‌رسد. سال گذشته حدود 14 فیلم از جمع آثاری که در جشنواره سال 97 عرضه شده بودند، فرصت اکران پیدا نکردند. بنابراین همیشه ما با مساله اکران مواجهیم و نیاز به خطی غیر از محیط سینما برای عرضه فیلم‌ها اجتناب‌ناپذیر است.

اما علاوه‌بر این مساله می‌توان درمورد منطق اقتصادی آن نیز به بحث و گفت‌وگو نشست. بیایید به جدول فروش فیلم‌ها در سال 98 نگاهی کنیم تا با عدد و رقم بتوان این موضوع را تحلیل کرد. از مجموع 74 فیلمی که در جدول اکران سال گذشته حضور دارند؛ 37 فیلم یعنی نیمی از فیلم‌ها زیر یک‌میلیارد فروش داشته‌اند، 19 فیلم بین یک تا پنج‌میلیارد فروش داشته‌اند، 9 فیلم بین 5 تا 10 میلیارد و تنها در 9 فیلم بالای 10 میلیارد فروش داشته‌ایم.

درآمد بازار سینما صرفا برای تهیه‌کنندگان نیست و طبق قاعده موجود این اعداد بین تهیه‌کننده، شرکت پخش و سینمادار توزیع می‌شود که از این میان یک‌سوم گیشه فیلم سهم تهیه‌کننده خواهد بود. این بدان معناست که درمورد 37 فیلم چیزی کمتر از 300میلیون تومان سهم تهیه‌کننده است و برای 19 فیلم در بهترین حالت تهیه‌کننده 4/1 میلیارد تومان  برداشت مالی از فیلم خواهد داشت. این فیلم‌ها با این آمار فروش برای سینماداران نیز چندان جذاب نیست و معمولا بازه اکران‌ها محدود و در سالن‌های کوچک صورت می‌گیرد.

این درحالی است که اگر صنعت سینمای آنلاین رونق پیدا کند و قاعده‌مند شود و تهیه‌کنندگان مستقیما با توزیع‌کنندگان سینمای آنلاین در ارتباط شوند، سود اصلی این پخش به‌نفع تهیه‌کنندگان خواهد بود، سینماداران نیز از خارج شدن این فیلم‌ها از چرخه اکران سینما ناراحت نخواهند شد.

باز هم عددی به مساله بپردازیم. اگر بلیت اکران آنلاین چیزی بین 10 تا 15هزار تومان باشد و صدهزار نفر در یک حد پایین به تماشای آن فیلم بنشینند، چیزی بین یک‌میلیارد تا یک‌و‌نیم میلیارد عایدی این اکران خواهد بود که با توجه به اینکه بخش اعظم این پول به تهیه‌کننده می‌رسد، قطعا سود تهیه‌کنندگان بسیار بیشتر از فروش آنها از سینما خواهد بود؛ اگرچه این براساس مخاطب حداقل در نظر گرفته شده و احتمال دارد در بلندمدت مخاطبان آن نیز افزایش یابند. این چرخه به سینماداران و فیلم‌های پرفروش نیز لطمه نمی‌زند و آنها می‌توانند در چرخه سینما مسیرشان را ادامه دهند. البته اینجا یک استثنا خود خروج حاتمی‌کیاست که می‌توانست جزء پرفروش‌ها باشد اما در این ایام برای مردم و اینکه این صنعت راه بیفتد پیشرو شده است. نگرانی سینماداران نیز شاید بیش از همه از این بابت است که فیلم خروج که می‌توانست جزء فیلم‌های با فروش بالا باشد شروع‌کننده بوده و این احتمال می‌رود که صرفا فیلم‌های پرفروش به این سمت گرایش داشته باشند. اما سینماداران باید بدانند که خارج شدن بخشی از فیلم‌ها (نه لزوما فیلم‌های پرفروش) باعث می‌شود فرصت بیشتری برای آنها و تهیه‌کنندگان فیلم‌های پرفروش فراهم شود تا بیشتر روی پرده باشند و دیده شوند.

خارج شدن این فیلم‌ها از چرخه اکران سینما اما این سوال را مطرح می‌کند که آیا سبد ژانری سینما همچنان تنوع خواهد داشت؟ پاسخ به این سوال نیز می‌تواند در دل جدول اکران سال گذشته مشاهده شود. در فیلم‌های بالای 10میلیارد سال گذشته، ژانرهای مختلف سینما را شاهدیم؛ فیلم‌های کمدی مثل مطرب، فیلم‌های استراتژیک مانند شبی که ماه کامل شد، فیلم‌های پلیسی-‌ جنایی که به مقوله‌های اجتماعی می‌پردازند مانند متری شش‌و‌نیم و حتی فیلم معمایی- تاریخی سرخ‌پوست در این جدول دیده می‌شود. در بالای جدول فروش فیلم‌های سال 97 هم همین تنوع وجود دارد. فیلم‌های هزارپا، لاتاری، به وقت شام و مغزهای کوچک زنگ‌زده در بالای جدول فیلم‌های این سال دیده می‌شوند و اینجا نیز تنوع ژانری رعایت شده است. البته که پس از به جریان افتادن «سینمای آنلاین» حفظ تنوع سبد سینما از‌جمله سیاستگذاری‌های اصلی و لازم از سوی سازمان سینمایی است.

فارغ از بحث اقتصادی از نظر تهیه‌کننده و سینمادار از منظر مخاطب نیز این طرح قابل‌بررسی است. خانواده‌ها شاید برای تماشای فیلم‌های میان‌جدولی حاضر نشوند هزینه چهار بلیت (80هزار تومان) را پرداخت کنند و به سینما بروند اما آنها حاضرند از طریق «سینما آنلاین» با عدد کمتری خانوادگی به تماشا بنشینند. این مساله شاید برای فیلمساز نیز از جنبه‌ای مثبت باشد و آن هم اینکه فیلمش به‌جای مخاطب چند ده‌هزار نفری در سینما، چند برابر بیشتر دیده می‌شود.

بنابراین سینمای آنلاین اگر مدون شود، جلوی کپی‌کاری آن در فضای مجازی گرفته شود و مردم نیز به حقوق تولید‌کننده احترام بگذارند و به دانلود غیرقانونی آن دست نزنند، می‌تواند هم برای مردم و هم برای تولیدکنندگان به یک بازار قابل‌چرخش خوب و رضایت‌بخش تبدیل شود.

*روزنامه نگار